Биосфера жјне В. И. Вернадскийдіѕ биосфера-ноосфералыќ концепциясы



бет4/4
Дата24.01.2023
өлшемі2,13 Mb.
#62705
1   2   3   4

Экологияның заңдары

  • Либихтың минимум заңы
  • Неміс ғалымы Либих 1840 жылы “Минимум заңын” ашты. Ол өсімдіктерге тәжірибе жасап, өсімдіктің өсуі топырақтағы жетіспейтін ең аз микроэлементтің мөлшеріне байланысты болатынын дәлелдеген. Бұл элементтің орнын басқа элементтермен толықтырса да, өсімдіктер дұрыс жетілмеген. Нәтижесінде өсімдіктің өсіп-дамуын олар ең аз мөлшерде қажет ететін микроэлементтер анықтайтыны белгілі болған. Либих организмнің төзімділігі оның экологиялық қажеттілігі тізбегіндегі ең әлсіз буынмен анықталатынын айтты.

Шельфордтың толеранттылық заңы

  • Организмдің тіршілігіне қолайлы факторлардың белгілі бір шама аралығы болады. Егер фактор мөлшері минималды немесе максималды шамадан асып кетсе организм өледі, ал көбейіп немесе азайып отырса, организмнің тіршілік қабілеті төмендейді. Осының негізінде 1913 ж. В.Шельфорд «толеранттылық заңын» ашты, бұл заң минимум заңын толықтырады. Тірі организмдер әрдайым экологиялық ең аз шама мен ең көп шама арасында өмір сүреді. Осы аралық мөлшерін толеранттылық диапазоны деп аталады.

Коммонер заңы

  • Коммонер ғалымы мына төрт заңды тұжырымдаған:
  • 1. Табиғат бізден жақсы біледі.
  • 2. Табиғатта барлығы бір-бірімен байланысты.
  • 3. Ешнәрсе тегін, өздігінен келмейді.
  • 4. Табиғатта еш нәрсе із-түссіз жоғалып кетпейді.

Стенобионттар - барлық экологиялық факторлар бойынша толеранттылық ауқымы тар организмдер (таралу аймағы шектеулі).

  • Стенобионттар - барлық экологиялық факторлар бойынша толеранттылық ауқымы тар организмдер (таралу аймағы шектеулі).
  • Эврибионттар - негізгі факторлардың көпшілігі бойынша толеранттылық ауқымы кең организмдер (қоршаған ортаның өзгерістеріне төзімді, әрі тіршілікке бейім, таралу аймағы кең болады, мысалы, ақ қайың, қарағай ағаштары солтүстікте де, оңтүстікте де тіршілік етеді).

Табиғи ресурстар

  • Қоғамның материалдық, мәдени және т.б. мұқтаждықтарын қанағаттандыру үшін қазіргі кезеңде немесе болашақта қолданылатын табиғи ортаның құрамдас бөліктері мен табиғи құбылыстары, табиғи ресурстар деп аталады.

Адамзат тіршілігіне қажетті табиғи ресурстар төмендегідей түрлерге топталады:

  • Табиғи ресурстар
  • сарқылатын
  • сарқылмайтын
  • Қалпына келетін
  • Салыстыр- малы қалпына келетін
  • жойылатын
  • таралатын
  • Су, атмосфера-
  • лық ауа
  • Ауа райы (климат)
  • Жер қойнауындағы энергия
  • космостық


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет