Біріктірілген жылдық есеп


кредиттік тәуекелге ұшырағыштық



Pdf көрінісі
бет25/26
Дата09.03.2017
өлшемі5,28 Mb.
#8527
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26

кредиттік тәуекелге ұшырағыштық
Қаржы активтерінің баланстық құны Топтың кредиттік тәуекелге ең көп ұшырағыштық дәрежесін көрсетеді. Есептік 
күнге дейінгі жағдай бойынша кредиттік тәуекелдің ең үлкен деңгейі мынаны құрады:
баланстық құны
мың теңге
31.12.2013
31.12.2012
Өзге инвестициялар (сату үшін қолда бар)
67,055,487
67,056,184
Саудалық дебиторлық берешек (ұзақ мерзімдік және қысқа мерзімдік)
33,329,028
80,549,261
Ақшалай қаражаттар және олардың баламалары
17,152,101
38,038,905
Мерзімді депозиттер
9,186,458
11,900,387
Байланысты тараптарға берілген қарыздар ( 31-ескертпе)
19,534,095
13,297,619
Қызметкерлерге қарыздар ( 27-ескертпе)
1,903,245
2,057,384
148,160,414
212,899,740
(i) саудалық және өзге дебиторлық берешек
Топтың кредиттік тәуекелге ұшырағыштығы негізінен әрбір сатып алушының жеке сипаттамаларына байланысты бола-
ды.Топтың клиенттік базасының демографиялық көрсеткіштері, сатып алушылар өз қызметін жүзеге асыратын нақты са-
лаға немесе елге тән дефолт тәуекелін қоса алғанда, кредиттік тәуекел деңгейіне азғантай дәрежеде әсер етеді. Шама-
мен Топ кірісінің 40 %-ы (саудалық дебиторлық берешектің 45 %-ы) 2013 жылғы 31 желтоқсанға екі негізгі сатып алушыға 
сатудан тұрады. Топ сипаттамалары ұқсас контрагенттерді олар тараптармен байланысып қалған кезінде белгілейді
Топ кредиттік саясатты қолданады, соған сәйкес әрбір жаңа клиенттің кредит қабілеттілігі, Топ үшін төлемдер мен жет-
кізілімдерді жүзеге асырудың стандартты шарттары мен мерзімдері ұсынылмай тұрып, жеке-жеке талданады.
Топ саудалық және өзге дебиторлық берешекке қатысты сақтандыру өтемін талап етпейді.
Есептік күнге дейінгі жағдай бойынша және географиялық өңірлер қиылысында сауда дебиторлық берешекке қатысты 
кредиттік тәуекелдің ең үлкен деңгейі мынаны құрады:
баланстық құн
мың теңге
31.12.2013
31.12.2012
АҚШ
16,201,699
11,051,545
Қазақстан
9,403,766
8,788,305
Қытай
3,291,760
37,109,489
Жапония
2,134,405
3,040,762
Еуропа елдері
2,015,855
9,349,768
Ресей
157,421
1,875,262
Басқа өңірлер
124,122
6,607

194
Қосымшалар 
|
 Біріктірілген ҚаржылыҚ есептілік
баланстық құн
мың теңге
31.12.2013
31.12.2012
Үндістан
-
9,327,523
33,329,028
80,549,261
Топтың барынша ірі клиенттері China Nuclear Energy Industry Corporation, TradeTech және CGNPC Uranium Resources 
Company Limited болып табылады. Есептік күндегі жағдай бойынша осы клиенттердің жиынтық дебиторлық берешегі 
14,678,869 мың теңге (2012: 36,190,935 мың теңге) құрады.
(г) күмәнді борыштар бойынша резерв
Тауарларды сату жөніндегі орташа кредиттік кезең 30 күнді құрайды. Дебиторлық берешек бойынша инвойсты қойған 
күннен бастап алғашқы 30 күннің ішінде проценттер есептелмейді. Сөйтіп, проценттер өтелмеген қалдыққа Қазақстан 
Республикасының Ұлттық банкі белгілейтін қайта қаржыландыру ставкасы бойынша есептелінеді (2013 ж. 31 желтоқ-
сан: 5.5 %). Күмәнді борыштар бойынша резервтер контрагенттің бұрынғы орындамаған міндеттемелерінен және сол 
контрагенттің ағымдағы қаржылық жағдайын талдаудан алынып есептелген қайтарылмайтын сомалардан алынып,  
30-дан 120 күнге дейінгі немесе 120 күннен артық мерзіммен дебиторлық берешек есебіне жазылады.
Есептік мерзім жағдайындағы сауда дебиторлық берешегі төлем мерзімдері бойынша былайша сыныпталды:
жалпы тең-
герімділік құн
құн сыз дану
жалпы тең-
герімділік құн
құн сыз дану
2013
2013
2012
2012
мерзімі өтпеген
31,957,538
74,437,088
мерзімі өтіп кеткен
2,656,306
1,284,816
6,743,000
630,827
Соңын ішінде:
Мерзімі 0-30 күн өткен
1,522,079
-
1,659,037
-
Мерзімі 31-120 күн өткен
780,772
-
4,302,498
-
Мерзімі 120 күннен астам өткен
353,455
-
781,465
-
34,613,844
1,284,816
81,180,088
630,827
Есептік кезең ішіндегі күмәнді сауда дебиторлық берешек бойынша резервтегі қозғалыс былайша ұсынылды:
31.12.2013
31.12.2012
мың теңге
мың теңге
1 қаңтарға қалдық:
630,827
1,439,130
Күмәнді борыштар бойынша резервтің ұлғаюы
682,987
112,758
Есептік бағалаудағы өзгеріс
(4,936)
(779,928)
Жыл ішінде есептен шығарылған сомалар
(24,062)
(141,133)
31 желтоқсанға қалдық:
1,284,816
630,827

195
2013 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған жыл бойынша 
біріктірілген қаржылық есептілікке ескертулер
біріктірілген жылдық есеп 
 
2013 
(д) Өтімділік тәуекелі
Өтімділік тәуекелі – бұл Топтың өз қаржылық міндеттемелерін оларды өтеу мерзімі келгенде орындай алмау тәуекелі. 
Топтың өтімділікті басқару тәсілінің мәні топтың қолайсыз шығындардың туындауына жол бермей, және өз беделіне 
нұқсан келтірмей, кәдуелгі және қиын жағдайларда да ұдайы, қолдан келгенше өз міндеттемелерін мерзімінде өтеуге 
жеткілікті өтімділік құралдарының болуын қамтамасыз етуінде.
Әдетте Топ күтілетін операция шығыстарын жабуға жеткілікті мөлшерде, алғашқы талап ету бойынша қол жетімді ақша 
қаражатының болуын қамтамасыз етеді. Бұл ретте болу-болмауын негіздемелік түрде болжау мүмкін емес айрықша 
жағдайлардың, мысалы, апатты жағдайлардың ықтимал әсері ескерілмейді.
Төменде, өтімділік тәуекелін басқарудың маңызды элементі болып табылатын қысқа мерзімді депозиттерге орнала-
стырған ақшасын қоса алғанда, Топтың пайдаланбаған займдары мен уақытша бос жатқан ақшалары туралы ақпарат 
берілген:
31.12.2013
31.12.2012
мың теңге
мың теңге
- қысқа мерзімді депозиттердегі сома
3,258,874
2,991,552
- есепшоттардағы ақша қаражатының сомасы
15,520,073
37,207,243
- займдар бойынша пайдаланылмаған сома
28,258,798
9,818,625
47,037,745
50,017,420

196
Қосымшалар 
|
 Біріктірілген ҚаржылыҚ есептілік
Төменде қар
жылық мінде
тт
еме
лер
ді өт
еудің шар
тт
а көрсе
тілг
ен мерзімдері т
уралы ақпарат берілг
ен:
31.12.2013
мың т
еңг
е
б
аланс
тық 
құны
Шар
т бойынша ақша 
қараж
атының ағыны
талап е
туі бойынша 
және 1 айдан к
ем
1-3 ай
3 айдан 1 
жылға дейін
1-5 жыл
5+ жыл
Банк кре
дитт
ері
43,319,254
45,067,067
248,971
8,225,598
22,096,544
7,787,780
6,708,174
Банктік емес кре
дитт
ер
382,618
382,618
-
8,820
126,367
-
247,431
Об
лиг
ациялар
76,969,910
84,005,469
-
-
4,800,313
79,205,156
-
Өзг
е мінде
тт
еме
лер
7,798,431
7,798,431
2,612,927
196,864
3,299,976
-
1,688,664
Өзг
е қар
жылық мінде
тт
е-
ме
лер
2,921,607
2,921,607
-
-
496,252
-
2,425,355
Ар
тықшылықты акциялар
264,827
264,827
-
-
-
-
264,827
Саудалық кре
дит
ор
лық 
берешек және байланысты 
тарапт
ар
дың берешегі
34,125,287
34,125,287
-
31,764,073
-
2,361,214
-
165,781,934
174,565,306
2,861,898
40,195,355
30,819,452
89,354,150
11,334,451
31.12.2012
мың т
еңг
е
б
аланс
тық құны
Шар
т бойынша ақша 
қараж
атының ағыны
талап е
туі бойынша 
және 1 айдан к
ем
1-3 ай
3 айдан 1 
жылға дейін
1-5 жыл
5+ жыл
Банк кре
дитт
ері
31,567,970
33,441,991
-
6,822,780
6,276,037
15,690,007
4,653,167
Банктік емес кре
дитт
ер
1,503,942
1,510,958
-
924,815
334,628
24,917
226,598
Об
лиг
ациялар
75,273,591
87,192,814
-
2,356,563
2,356,563
82,479,688
-
Өзг
е қар
жылық мінде
тт
е-
ме
лер
49,561,403
49,561,403
-
-
47,086,712
1,237,344
1,237,347
Өзг
е мінде
тт
еме
лер
27,004,649
27,004,649
2,885,747
24,118,902
-
-
-
Ар
тықшылықты акциялар
264,827
264,827
-
-
-
211,860
52,967
Жалдау
6,329
6,329
6,329
-
-
-
-
Саудалық кре
дит
ор
лық 
берешек және байланысты 
тарапт
ар
дың берешегі
52,948,930
52,948,930
-
49,566,760
566,775
2,815,395
-
238,131,641
251,931,901
2,892,076
83,789,820
56,620,715
102,459,211
6,170,079

197
2013 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған жыл бойынша 
біріктірілген қаржылық есептілікке ескертулер
біріктірілген жылдық есеп 
 
2013 
(ж) нарық тәуекелі
Нарық тәуекелі – бұл нарық бағасының, мысалы шетел валюталары айырбас бағамының, сыйақылар ставкаларының 
және акциялар бағасының өзгеруі Топтың пайдасына немесе оның қаржы аспаптарының құнына теріс әсерін тигізу 
тәуекелі. Нарық тәуекелін басқару мақсаты нарық тәуекеліне ұшырғыштықты бақылау және оны ұйғарынды шектерде 
ұстап тұру, соның өзінде инвестициялардың кірістылығын оңтайландыруға қол жеткізу болып табылады.
Нарық тәуекелін басқару мақсатында Топ әлсін-әлсін өндірімді қаржы аспаптарын пайдаланады. Топ өндірімді қаржы 
аспаптары бойынша алыпсатарлық мақсаттағы келісімшарттар жасаспайды. Әдетте, Топ белгілі бір кезеңдегі пайда 
немесе зиян көрсеткіштерінің құбылмалылығын реттеу мақсатында хеджирлеу операцияларын есепке алудың арнайы 
қағидаларын қолданбайды.
(з) валюта тәуекелі
Топ сауда-саттық операцияларын, Компанияның функционалдық валютасынан ерекше валютадағы займдарды сатып 
алу мен тартуды жүзеге асыра отырып, валюта тәуекеліне душар болады.
Займдар Топтың жұмыс істеп тұрған құрылымдарының ақша қаражатының ағындары жүріп жатқан валютаға сәйкес 
келетін валютада жүргізіледі. Сөйтіп, негізінен, өндірім аспаптарын қолданбай-ақ экономикалық хеджирлеуге қол жет-
кізіледі. Шетел валюталарындағы өзге ақша активтері мен міндеттемелеріне қатысты Топ болашақ шығыстарды төлем 
валютасын ескере отырып, ұйғарынды шектерде жоспарлау арқылы тәуекелге ұшыраған нетто-ұстанымды ұстап оты-
руға тырысады.
(i) валюталық тәуекелге ұшырағыштық
Негізінде Топ АҚШ долларының ауытқу тәуекеліне ұшырағыш. Топтың кредиттік тәуекелге ұшырағыштығы былайша 
ұсынылды:
31.12.2013
31.12.2012
ақШ долларындағы 
тұлғалауда
ақШ долларындағы 
тұлғалауда
Мерзімдік депозиттер
-
-
Дебиторлық берешек
23,046,917
70,677,810
Ақшалай қаражаттар және олардың баламалары
2,931,280
15,441,834
Өзге активтер
501,384
492,016
барлық активтер
26,479,581
86,611,660
Кредиттер мен қарыздар
(24,473,289)
(22,306,068)
Облигациялар
(76,969,910)
(75,273,591)
Өзге қаржылық міндеттемелер
(2,921,607)
(49,561,403)
Басқа міндеттемелер
(720,495)
(492,095)
Кредиторлық берешек
(2,926,194)
(1,267,491)
барлық міндеттемелер
(108,011,495)
(148,900,648)
валюталық тәуекелге ұшырағыштықтың таза сомасы
(81,531,495)
(62,288,988)
Жыл ішінде шетел валютасының негізгі мынадай айырбас бағамы пайдаланылды:
теңгеде
орташа 
бағам
орташа 
бағам
есептік күндегі 
спот бағамы
есептік күндегі 
спот бағамы
2013 г.
2012 г.
31.12.2013
31.12.2012
1 АҚШ доллары
152,14
149.11
153,61
150.74

198
Қосымшалар 
|
 Біріктірілген ҚаржылыҚ есептілік
сезімталдықты талдау
2013 ж. 31 желтоқсандағы жағдай бойынша АҚШ долларына қатысты теңге бағамының 30 %-ға әлсіреуі және 10 %-ға 
нығайуы (2012 г. 30 % и 10 %) кезең ішінде капитал мен пайданының немесе залалдың шамасын төменде көрсетілген 
сомаға көбейтер/(көбейтер) еді.
пайда немесе (залал)
2013 ж.
мың теңге
АҚШ доллары
+30 %
(24,459,574)
-10 %
8,153,191
2012 ж.
АҚШ доллары
+30 %
(18,686,696)
-10 %
6,228,899
Уранның нарықтық бағасының өзгеру тәуекелі
Топтың қызметі халықаралық нарықтарда АҚШ долларымен есептелетін уран бағасының ауытқу әсеріне ұшырасады. 
Топ уранның болашақтағы болжамды бағасының негізінде жыл сайынғы бюджетті дайындайды.
Уран бағасы тарихи тұрғыда ауытқуға бейім тұрады және Топтың бақылауынан тыс көптеген факторлардың әсерінде 
болады. Олар мұнымен шектелмей, атом электр станцияларының сұраныстары, сұраныс пен ұсыныс арасындағы айы-
рмашылықты жоюға арналғанаралас жоғары байытылған компоненттерді қайталап пайдалану және солардың болуы 
сияқты қайталама көздер деңгейінің сарқылуын, сондай-ақ Халықаралық атом энергиясы агенттігінің нормативтік ак-
тілері мен тікелей уран саласына қатысты өзге факторларды да қамтиды.
Есеп беретін күнгі жағдай бойынша Топтың қаржылық активтері мен міндеттемелеріне қатысты нарық бағасының өзге-
ру тәуекелінің айтарлықтай әсері болған жоқ.
Сыйақы мөлшерлемесінің өзгеру тәуекелі
Сыйақы ставкасының өзгеруі, негізінен, тартылған кредиттер мен займдарға, олардың не әділетті бағасын (тіркелген 
сыйақы ставкасымен бірге борыштық міндеттемелерін), не олар бойынша болашақта құйылатын ақша ағынын (сый-
ақының ауыспалы ставкасымен бірге борыштық міндеттемелерін) өзгерте отырып, әсер етеді.
Жаңа кредиттер мен займдар тарту кезінде басшылық өзінің кәсіби пайымдауы негізінде өтеу мерзімі жететін күнге дей-
інгі күту кезеңінде Топ үшін қандай сыйақы ставкасы (тіркелген немесе ауыспалы) неғұрлым пайдалы болатыны туралы 
мәселені шешеді.
2013 жылғы 31 желтоқсандағы жағдай бойынша Топтың шамамен 70 % (2012 ж.: шамамен 70 %) қолындағы ала тұру 
құралдарының тіркелген сыйақы ставкасы бар.
құрылым
Есеп беретін күнге Топтың сыйақы ставкаларының түрлері бойынша топтастырылған проценттік қаржы құралдарының 
құрылымы мынадай болды:
мың теңге
31.12.2013
31.12.2012
тіркелген сыйақы ставкасының құралдары
Қаржылық активтер
28,661,767
24,349,594
Қаржылық міндеттемелер
(84,814,403)
(77,118,612)
құбылмалы сыйақы ставкасының құралдары
(56,152,636)
(52,769,018)
Қаржылық міндеттемелер
(35,857,379)
(31,226,891)

199
2013 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған жыл бойынша 
біріктірілген қаржылық есептілікке ескертулер
біріктірілген жылдық есеп 
 
2013 
Тіркелген сыйақы ставкасы қаржылық құралдарының әділетті құнының сезімталдығын талдау
Топ, әділетті құны бойынша бағаланатын, өзгерістері кезең ішіндегі пайда немесе зиян құрамында көрінетін құралдар 
үшін көзделген тәртіпте, тіркелген сыйақы ставкасынан ешқандай қаржы активтері мен міндеттемелерін есепке алмай-
ды. Сондықтан есептік күнге сыйақы ставкаларының қандай да бір өзгеруі кезең ішіндегі пайда немесе зиян көрсеткіші-
не әсер етпес еді.
құбылмалы сыйақы ставкасы қаржылық құралдарының әділетті құнының сезімталдығын талдау
Есеп беру күніне сыйақы ставкаларының 100 базистік тармаққа өсуі мен 25 базистік тармаққа кемуі капиталды және 
кезең ішіндегі пайда немесе зиян шамасының төменде көрсетілген сомаларға өсуі (кемуі), ағымдағы нарықтық ставка-
ларға негізделген проценттік ставкалардағы, сондай-ақ экономикалық ортадағы ықтимал өзгерістерді бағалауының 
негізділігін білдіреді. Бұл талдау шетел валюталарының өзге ауыспалы, атап айтқанда, айырбас бағамдары өзгеріссіз 
қалады, және есептік күнге дейінгі өтелмеген міндеттемелер сомасы жыл бойына өтеусіз күйінде қалды деген оймен 
жүргізілді.
пайда немесе (зиян)
мың теңге
100 базистік тармаққа өсуі
25 базистік тармаққа кемуі
2013 ж.
Тіркелген сыйақы ставкасы құралдары
(358,574)
89,643
2012 ж.
Тіркелген сыйақы ставкасы құралдары
(312,269)
78,067
(к) баланстық құнымен салыстырғандағы әділ құн
Келесі кестеде көрсетілген құралдарды есептемегенде, Топ қаржылық есептіліктеа мойындалған қаржылық активтер 
мен қаржылық міндеттемелердің баланстық құны, олардың қысқа мерзімдік сипатына қарай, шамамен олардың әділет-
ті құнына тең деп есептейді.
Келесі кестеде сипатталғанды есептемегенде, Топ қаржылық есептілікте мойындалған қаржылық активтер мен 
қаржылық міндеттемелердің баланстық құны, шамамен олардың әділетті құнына тең деп есептейді.
Қаржылық міндеттемелердің әділетті құнын бағалағанда, басшылық мынадай болжауларды пайдаланды:
процентсіз қаржылық міндеттемелер және тіркелген қаржылық ставкасымен алынған міндеттемелер
Қаржылық міндеттемелер неғұрлым нарықтық ставкаға жақындастырылған тиімді проценттік ставка бойынша дисконт-
талды.
құбылмалы ставкасымен алынған қаржылық міндеттемелер
Қаржылық міндеттемелердің әділетті құнының шын мәнінде баланстық құннан айырмашылығы жоқ, өйткені ақшаның 
уақытша құнының пайдасы мардымсыз.
31.12.2013
31.12.2012
мың теңге
баланстық құны
әділетті құны
баланстық құны
әділетті құны
қаржылық міндеттемелер
Қамсыздандырылған банк 
займдары
43,319,254
42,659,199
31,567,970
31,540,808
Қамсыздандырылған банктік 
емес займдар
382,618
272,911
1,503,942
1,392,869
Облигациялар
76,969,910
72,605,341
75,273,591
74,734,684
120,671,782
115,537,451
108,345,503
107,668,361

200
Қосымшалар 
|
 Біріктірілген ҚаржылыҚ есептілік
(л) капиталды басқару
Топ инвесторлардың, кредиторлар мен нарықтың сенімін сақтау, сондай-ақ бизнестің болашақта дамуын қамтамасыз 
ету үшін орнықты капитал базасын қолдау саясатын ұстанады. Капитал Топтың барлық капиталы мен резервтерінен 
құралады. Топ мынадай көрсеткіштер мониторингін жүзеге асырады:
•  қаржылық тұрақтылық немесе кредиттерді басқару үшін қолданылатын шаралар, займ қаражатын сату дәрежесін 
айқындау;
•  кірістылық, шаруашылық қызметін жүргізу барысында өтімділікті, активтер мен капиталды басқарудың жалпы 
тиімділігін айқындау.
2012 жылғы қыркүйекте Топ Акционері қаржылық емес ұйымдар үшін борыш пен қаржылық тұрақтылықтың бірыңғай 
принциптері мен басқару тетіктерін қабылдау арқылы қаржылық тәуекелдерді басқару мақсатында борыш пен 
қаржылық тұрақтылықты басқару саясатын бекітті.
Топтың қаржылық тұрақтылығын бағалау үшін мынадай негізгі қаржы коэффициенттері пайдаланылады:
-  қаржылық борыштың өз капиталына қатысының 2-еуден аспауы;
-  меншік капиталына қаржылық борыш арақатынасының 1-ден аспауы;
-  қаржылық борыштың салықтарды, тозуды және амортизацияны (Борыш/EBITDA) төлегенге дейінгі пайдамен арақа-
тынасының 3.5-тен аспауы;
41. шартты міндеттемелер
(а) сино каз компаниясымен «пут» опционы
Топ, Sino-Kaz компаниясы алған таза кірістің келтірген құнын минустап, Топқа Sino-Kaz төлеген тең соманың құны бой-
ынша «Семізбай» ЖШС-тегі 49 % өзінің үлесін сату мүмкіндігімен Sino-Kaz компаниясын қамтамасыз ететін опциондық 
келісімді жасасты. Опцион мына жағдайда орындалуы мүмкін, егер Guangdong Nuclear Power Corporation қытай ядро-
лық-энергетикалық корпорациясының ректорлары үшін «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ-тың еншілес компаниясы - «Үлбі 
металлургиялық зауыты» АҚ шығарған отын таблеткаларын жеткізу туралы шешім 2014 ж. 1 шілдеге дейін қабылдан-
байтын болса.
Жоғарыда аталған шешім «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ пен CGNPC-URC арасында 2014 ж. 1 шілдеге дейін келісілме-
ген жағдайда, негізгі шартқа қосымша келісімде айқындалған формуламен есептелінген құн бойынша «Семізбай-U» 
ЖШС-тегі қатысу үлесін «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ сатып алады, ал Sino-Kaz сатады.
(б) сақтандыру
Қазақстандағы сақтандыру қызметтерінің нарығы қалыптасу сатысында тұр және әлемнің басқа елдерінде таралған 
сақтандырудың көптеген нысандарына әзірше қол жете қойған жоқ. Топтың, өзінің өндірістік құрылыстарына, өн-
дірістің тоқтауына байланысты, немесе апат немесе Топ қызметінің салдарынан жылжымайтын мүлік объектілеріне не-
месе қоршаған ортаға келтірілген зиянмен байланысты үшінші тараптардың алдында туындаған залалға қатысты толық 
сақтандыру құралы жоқ. Топтың өзінің барабар сақтандыру өтемі болмайынша, белгілі бір активтерді жоғалту немесе 
бүлдіріп алу Топтың қызметіне және қаржылық жағдайына едәуір теріс әсер ету тәуекелі тұрады.
в) Шартты салықтық міндеттемелер
(i) Шартты салықтық міндеттемелер
Қазақстанның салық жүйесі жаңадан құрылғандықтан, салықтар санының көптігімен (корпоративтік табыс салығы, қо-
сылған құнға салынатын салық, пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық және Компания қызметіне айтарлықтай 
әсері бар басқа да салықтар) және заңнама нормаларының жиі өзгеруімен, көбінесе түсініксіз жазылған және қара-
ма-қайшылығы көп ресми түсініктемелермен және сот шешімдерімен сипатталады. Мұның өзі оларды әртүрлі салық 
органдарының әрқилы түсінуіне жол береді. Салықтарды есптеудің дұрыс-бұрыстығына қатысты тексерулермен және 
зерттеулермен қолында айыппұл салу және өсімпұл есептеу құқы бар реттеуші органдар айналысады. Есептік кезеңдегі 
салықтарды есептеудің дұрыстығы соңғы бес күнтізбелік жыл ішінде тексерілуі мүмкін; алайда белгілі бір жағдайларда 
бұл мерзім ұлғайтылуы мүмкін. Қазақстандық түрлі заңнамалық актілер мен нормативтер әруақытта түсінікті жазыла 
бермейді, және оларды түсіну жергілікті салық органдары мен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің пікіріне 

201
2013 жылдың 31 желтоқсанында аяқталған жыл бойынша 
біріктірілген қаржылық есептілікке ескертулер
біріктірілген жылдық есеп 
 
2013 
байланысты болып келеді. Мысалы, ҚҚС мақсаттары үшін сату бойынша айналымды айқындауға, корпоротивтік табыс 
салығының мақсаттары үшін белгілі бір шығындарды шегеруге қатысты, сондай-ақ 2009 жылдан бері қолданылып келе 
жатқан жаңартылған салық кодексінің кейбір баптарының қолданылуына қатысты мәселелер, атап айтқанда, корпо-
ротивтік табыс салығының мақсаттары үшін салық салудың туындау сәтін анықтауға қатысты баптар және басқа да 
мәселелер. Көбінесе жергілікті, өңірлік және республикалық салық органдарының пікірлері бір-бірінен алшақ келеді. 
Мәлімделген және анықталған Қазақстан заңдарын, жарлықтары мен стандарттарын бұзушылықтарға қатысты қазіргі 
айыппұлдар мен өсімпұлдар салу режимі өте қатал. Әсіресе, қазіргі кезде салық органдары жер қойнауын пайдала-
нушылар қызметін тексеруге қатысты өте агрессивтік ұстанымды ұстануда. Санкциялар бұзушылық орын алған әрбір 
күн үшін салық есептелген күнге дейінгі соманың 50 % мөлшерінде айып ставкасын және Қазақстан Республикасының 
Ұлттық Банкі белгілеген қайта қаржыландыру ресми ставкасының 2.5 есе мөлшерінде өсімпұл төлеуді міндеттейді. Со-
ның салдарынан өсімпұлдар мен айыппұлдар кез келген дұрыс есептелмеген салық сомасынан бірнеше есе асып түсетін 
сомаларға әкеліп соқтыруы мүмкін.
Мұндай жағдай басқа елдерге қарағанда Қазақстанда салық тәуекелдерінің әлдеқайда жоғары болуына соқтыруы 
мүмкін. Топ басшылығы қолданылатын салық заңнамасын, нормативтік талаптар мен сот шешімдерін өз тұрғысынан 
түсіне отырып, салықтық міндеттемелер толық көрсетілген деп есептейді. Сонда да бұл ережелерді тиісті органдардың 
трактовкасы өзгеше болуы мүмкін және, егер олар өз ұстанымдарының заңдылығын дәлелдеген жағдайда, бұл нағыз 
шоғырландырылған қаржылық есептілікке әсер етуі мүмкін.
Топ басшылығы осы шоғырландырылған қаржылық есептіліктегі өзінің салықтық міндеттемелерін барабар мойындады 
деп есептейді.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   26




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет