nurbakyt_sarsenov
8708 747 3804
15
&27. Адамның тыныс алу мүшелері
• Адамның тыныс алу жүйесінің орталық мүшесі:
Өкпе
• Ауа
өтетін жолдар ішінен қапталған: Кірпікшелері бар арнайы жабын ұлпасымен
• Кірпікшелері бар арнайы жабын ұлпасының қызметі:
Бір бағытта қозғалу арқылы шаң-
тозаң бөлшектерін сыртқа шығарады
• Тыныс алу реттеледі
: Жүйкелік-гуморальдық жолмен
•
Тыныс алу орталығы орналасқан: Сопақша мида
• Қорғаныш тыныс алу қозғалыстарына жатады
: Жөтелу, түшкіру
Атауы
Құрылысы
Қызметі
Мұрын қуысы
➢
Қан
капиллярлары көп;
➢
Шырышты бездер төселген;
➢
Иіс сезу рецепторлары орналасқан.
➢
Капилляр көп болған соң ауа
жылынады;
➢
Шаң-тозаң мен микроағзалар
тазартылады;
➢
Иісті сезеді;
Ауыз қуысы
➢
Тыныс алу жүйесінің
қосымша
жолы
➢
Мұрынмен тыныс алу мүмкін
болмаса, адам
ауызбен тыныс алады
Мұрын-
жұтқыншақ
➢
Ауыз бен мұрын қуысы жалғасатын
орын
➢
Ауаны
жұтқыншаққа өткізеді
Жұтқыншақ
➢
Тыныс алу және асқорыту
жүйелеріне ортақ мүше
➢
Асты өңешке,
➢
Ауаны көмейге өткізеді
Көмей
➢
Шеміршектен түзілген;
➢
Ең ірісі –
қалқанша без
➢
Ішінде
маңызды шеміршек -
көмекей болады;
➢
Дыбыс байламдарынан тұратын –
дыбыс аппараты болады.
➢
Тамақты көмекейге өткізбей, өңешке
бағыттайды
➢
Дыбыс шығару.
Кеңірдек
➢
Шеміршекті жартылай
сақиналардан тұратын түтік;
➢
Өңештің алдында болады
➢
Екі бронхыға тармақталады.
➢
Ауа өткізі;
➢
Брохыларға
тармақталу
Бронхы
➢
Шеміршекті сақиналардан
тұрады
➢
Өкпенің ішінде бронхы ағашын түзіп
едәуір ұсақ
бронхиолаларға
тармақталады
Өкпе
➢
Жұп мүше;
➢
Оң жақ өкпе үлкен,
3 бөлік
➢
Сол жақ өкпеи кішірек,
2 бөлік
➢
Газ алмасу
Альвеола
➢
Ұсақ бронхиолалардың ұшындағы
ауа көпіршіктері;
➢
Ұсақ қан тамырлар торымен
қоршалған;
➢
Капиллярлар мен альвеолалар
арасында
газ алмасу жүреді (О2,
СО2)
nurbakyt_sarsenov
8708 747 3804
16
&28.Адамның тыныс алу мүшелерінің аурулары және олардың алдын алу
• Өлім-жітім себептері ішінде 1-ші орында
: Жүрек-қантамырлар ауруы, инфаркт, инсульт
• 2-ші орында
: Онкологиялық аурулар
• Онкологиялық аурулардың ішінде 1-ші орында
: Өкпе обыры
•
Өкпе обырын тудыратын 4 себебі:
1.
Темекі шегу (бензопирен, палладио, висмут)
2.
Радиоактивті заттардың өкпеге енуі
3. Автокөлік
түтіні (ауыр металдар)
4.
Зиянды өндіріс қалдықтарының өкпеге түсуі
•
Бронхы демікпесі (астма) – бронхылардың күрт тарылуынан (спазм) байқалатын созылмалы ауру.
• Бронхы демікпесінің сыртқы белгілері
: Тоқтамай жөтеліп,кейде тұншығып қалу, ұстама
•
Өкпе обырынан айырмашылығы: Тұқымқуалауы мүмкін, аллергиялық реакция болуы мүмкін
•
Бронхит – ауру тудыратын микроағзалардың әсерінен бронхының қабынуы.
• Бронхит кезінде адам:
Жөтеледі
• Көбінесе суық тию және респираторлық аурулардың салдарынан туындайды:
Бронхит
•
Тұмау – ауатамшылы жолмен тыныс алу мүшелері арқылы берілетін вирустық ауру
•
Тұмау көбіне байқалады:
Жоғары тыныс алу жолдарының жұмысының бұзылуынан,
жалпынаң ағзаның әлсіреуінен және бүкіл дененің улануынан
• Вирустық инфекция:
Тұмау
• Инфекцияның алдын алу үшін тыныс алу мүшелерін қорғау құралдары:
Оксолин,
интерферон, виролиз, ИРС-19
•
Туберкулез – бактерия – туберкулез таяқшасы (кох таяқшасы) тудыратын өкпе ауруы.
• Туберкулез белгілері:
Ағза әлсірейді, салмақ жоғалту, тәбеті болмау, түнде терлеу
• Өлім тудыратын қауіпті инфекция:
Туберкулез
7-БӨЛІМ. БӨЛІП ШЫҒАРУ
&29.Бөліп шығарудың маңызы. &30.Өсімдік бөлінділерінің ерекшеліктері
• Қанның зиянды заттардан тазаруына жауапты басты бөлу мүшесі:
Бүйрек
• Қосымша бөлу мүшесі:
Тері
• Зиянды заттардың бір бөлігі бүйрек арқылы шығарылу алдында өзгеріске ұшырайды:
Бауырда
• Ағзада зиянды заттарды залалсыздандыруда маңызды рөл атқарады:
Бауыр
• Өсімдіктерде бөліп шығаруды атқарады:
Жапырақтар, қылқандар (түсіп қалады)
• Ағзаның өздігінен улану үдерісі:
Жасушада, ұлпада не мүшелерде зиянды заттардың
Достарыңызбен бөлісу: 
