Бұл дипломдық жұмыста Ақтөбе облысы, Байғанин ауданының газбен
жүктеу/скачать 4,08 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5 Экономикалық бөлім 5.1 Жылу энергиясының жылдық шығынын анықтау
- 5.2 Максималдық сағаттық жүктемені анықтау
- 5.4 Жылумен қамдау нұсқасын салуды және оны пайдалануды экономикалық бағалау
Шешімі: Құбырдағы қысым жұмсалуы, кранда , жабылмалы сақтандырғыш клапанда, сүзгіде қысым жұмсалуы алдын – ала 7 кПа деп қабылдаймыз. Реттегіште жұмсалатын қысым анықталады:
= 90 – 7- 3 =80 кПа. Қысым реттегішінің жұмыс кезеңін анықтаймыз: ??????Р/??????Р 1 = 80/190 = 0,42˂5. Қысым реттегіш клапаннан өткен газ ағымының шекті мөлшеріне дейін кезең.
Қысым реттегіштен кейінгі газ өткізу қабілетін анықтаймыз:
√
4.5 – кесте бойынша
қабілетін тексереміз.
=5260*38 √
=1396 м
3 /сағ.
Өткізу қабілеті шығыннан 16% асты, ҚНжЕ 2.04.08.-87 * қанағаттандырады. 4.6 – кесте бойынша қылды сүзгіні D = 100 мм қабылдаймыз. Қысым жұмсалуын есептейміз.
= 5кПа,
= 0,73 кг/м 3 ,
Q = 15000 м 3 /сағ. Сүзгідегі қысымды анықтаймыз:
= (
) 2 *
= 0,117 кПа.
Газдың құбырлардағы жылдамдығын анықтаймыз: Қысым реттегішке дейінгі (D = 100 мм):
/ .
Қысым реттегіштен кейінгі
/ .
Қысым жұмсалуы: Қысым реттегішке дейінгі:
.
Қысым реттегіштен кейінгі:
.
Қысым жұмсалуының қосындысы мынаған тең:
= 0,117+1,53+1,61 =3,25 кПа.
Бұл санның мәні 3,25 кПа, ГРО қысым жұмсалуынан (7 кПа) кем. Осымен гидравликалық есеп аяқталады.
5 Экономикалық бөлім 5.1 Жылу энергиясының жылдық шығынын анықтау Бір ғимарат үшін жылудың және жылытудың жылдық шығыны мына кейіптеме бойынша анықталады: Q ж = q
о * a * K
t * V
с *(t
ауа -t
орт.ж )*Z
ж * 24 , Гкал/жыл мұнда q о
3 сағ С;
а -сыртқы ауаның шоғырлану (инфильтрация) еселеуіші = 1,05; К t - сыртқы ауаның есептік температурасының өзгерісін ескеретін еселеуіш = 1,08; V с
3 ;
t ауа
-ғимарат ішіндегі ауаның температурасы, 18°С; t орт.ж - жылыту кезеңіндегі сыртқы ауаның орташа температурасы (ғимарат бойынша); Z ж
24 - бір тәуліктегі сағат саны. Q ж = 0,27*1,05*1,08*25000(18-(-0,3))*166*24=558068162,4ккал/жыл= =558,068 Гкал/жыл. Ыстық сумен қамдау кезіндегі жылудың жылдық шығыны былай анықталады: Q ыс.су
=M*C*(t ыс.су
-t с.су ж
)*Z ж *0,8 + М*С*( t ыс.су -t
с.су қ )*Z
қ , Гкал/адам-жыл М ыс.су
- ыстық судың тәуліктік шығыны, бір адамға тәулігіне 100 литрден деп есептеледі; С -судың салыстырмалы жылу сыйымдылығы= 1,0 ккал/кг; t ыс.су - ыстық су температурасы = 65°С; t с.су қ , t с.су ж
- қыс (жылыту) және жаз кезеңдеріндегі суық су температурасы, 5 және 15°С;
ж , Z
қ - қыс және жаз кезеңдерінің ұзақтығы,сағат тәулік. Zқ =Zот, Zж=365-Zз. Q ыс.су =100*1,0*(65-15)*199*0,8+100*1,0*(65-5)*166= 1792000 ккал/адам-жыл= 1,792Гкал/адам-жыл. 5.2 Максималдық сағаттық жүктемені анықтау Q ж.сағ = q о * a * K t * V
с * ( t
ауа - t
с.а.е ), Гкал/сағ t с.а.е
- сыртқы ауаның есептік температурасы, ол тұрғындардың орналасқан жерінің табиғи-климаттық жағдайына байланысты қабылданады (ғимарат бойынша). Q ж.сағ =0,27*1,05*1,08*25000*(18-(-20))=290871ккал/сағ= 0,29Гкал/сағ. Егер жылыту үрдісінде жылу энергиясы жалпы бүкіл ғимаратқа шығындалса және уақытша қажеттіліктерге байланысты болмаса, онда ыстық сумен қамдау үрдісі дербес болып табылады. Яғни бұл бір орталықтан жылынатын, көп қабатты үйлердегі тұрғындардың бәрі бірдей уақыт аралығында ыстық суды тұтынбайтынын көрсетеді. Ондай жағдайда ыстық суды бір уақытта пайдалану К т еселеуішімен түзетіліп отырады және ОЖҚ зонасында тұратын халықтың санына байланысты болады. Ыстық сумен қамдау кезіндегі максималды сағаттық жүктеме қазандықтыңқызметіне жүгінетін барлық халықтар үшін мына кейіптемемен анықталады: m * n * ( t ыс.су
- t с.су
) Q ыс.су сағ = K т *---------------------------- Гкал/сағ 24 К т - ғимараттағы халық саны үшін сағаттық тепе-теңсіздік еселеуіші =2; m- бір тәуліктегі ыстық суды тұтыну нормасы, л; n- бір орталықтан жылынатын аймақтағы (ОЖҚ) халық саны - 8000 адам;
t с. су
- 10° С деп алуға болады. Q ыс.су сағ = 2*100*8000(65-10)/24= 2979166,66 ккал/сағ=2,97 Гкал/сағ. Елді мекендегі жылу энергиясының жылдық қажеттілігі төмендегідей анықталады
Q жыл
= Q ж + Q ыс.су , Гкал/жыл, Q ж
селоны жылытуға кеткен жылудың жылдық шығынының көбейтіндісімен анықталады; Q ыст.су
- бір адамға шаққандағы жылудың жылдық қажеттілігінің елді мекендегі тұрғындардың жалпы санының (ТС) көбейтіндісімен анықталады. Д=300 үй. Q жыл =558,068Гкал*300+1,79*8000=18174,04Гкал/жыл. 5.3 Жылумен қамдаудың жылу жіберудің өзіндік құнын есептеу Ауылды жылумен ДЖӨҚ-дан қамдауға келесідегідей құраушылар кіреді: Ш джөқ = Ш
гж + Ш
жабд + Ш
отын + Ш
еа + Ш
жалпы + Ш
жөн , мың $. Бұл құраушылар, сәйкесінше, табиғи газда жұмыс істейтін дербес жылу өндіретін қондырғыға қаржы салымдарын, көшемен газ желілерін тарту шығындарын, үйлердің ішкі қондырғыларына кететін шығындарын, отын, еңбекақы, жалпы өндірістік және жөндеу шығындарын көрсетеді. Ш жөқ
- табиғи газда жұмыс істейтін дербес жылу өндіруші қондырғыларға (ДЖӨҚ) жұмсалатын шығын. Бұл қазандықтар үйдің астында орнатылады, сыртқы жылу тораптары болмайды және тек бір ғана тұтынушыға қызмет етеді, яғни тұтыну орнында орналастырылады және жылумен қамдаудың осы тәсілін орталықтандырылған емес деп атайды (ОеЖҚ).
Ш гж - газ желісіне кететін шығындар, оның құрамына: орта қысымды газ құбырынан селоға дейін газ желісін тарту (орташа қысымдағы газ құбыры торабына газ реттеуші пунктер ГРП қойылады және одан L ж = 3 км қашықтықта селоға қарай төменгі қысымды газ торабы салынады) және әрбір үйге баратын көшемен тартылатын газ тораптарын жасау. Ш грп
құны шамамен - 2000 $, ал ауылға дейін желінің құны 1,5$/км. Көше газ торабының ұзындығын (L к ) әр үйге 120-150м деп, ал әр 1м желісінің құны 1 $ -ге тең деп қабылданады. Нәтижесінде төмендегідей беруге болады Ш гж = Ш
грп + 1,5 * L ж + Үй* L
к * 1,0 мың $. Осыдан, Ш гж = 2000 + 1,5 · 3000 + 300 · 150 · 1,0 = 51,5 тыс.$. Ш жабд.
- үйдің ішкі қондырғыларына кететін шығын: Ш жабд. - ыстық судың шүмектері менжылыту батереяларын қоса есептегендегі және үйдің астыңғы қабатындағы әрбір пәтерлерге бөліп таратужелілеріне кететін көп қабатты үйлер ішіндегі қондырғылар шығындары. Бір пәтер үшін 60 $ шамасында қабылданады. Ш жабд.
=60*20*60= 72 мың $. Ш отын - табиғи газға кететін шығындар келесідей анықталады. Алдымен шартты отынның дербес жылу өндіруші қондырғылар (ДЖӨҚ) үшін 1 Гкал жылу энергиясын өндіруге жұмсалатын шығынын анықтаймыз: b менш
=
қаз
рет
, ш.о.кг/Гкал; Кейіптеменің бөлігіндегі ПӘЕ мәнін, сәйкесінше 0,9 және 0,96 деп алынады: b менш
=
= 165,51 ш.о.кг/Гкал. Содан кейін бір үйді жылытуға және ыстық сумен қамдауға қажетті шартты отынның жалпы шығынын табамыз: В ш = b менш * (Q
ж + Q
ыс.су ), ш.о.т Осыдан, В ш = 165,51 ·26702,83=4419 ш.о.т. Аудару еселеуіші К а арқылы шартты отынды табиғи отынға В т ауыстырамыз (1000 м 3
3 ).
Нәтижесінде, В т = 4419/1,15= 3843,1 м 3 . Отынның бағасы: Ш отын
= В т * Б, мың $. Табиғи газдың бағасы, оны өндіру, магистралды және бөліп таратушы газжелілерімен тасымалдауды есепке алғанда, яғни газды өткізу бағасы, оны 5 теңге/м 3 мөлшерінде қабыланады. Газдың бағасы бүкіл селоға анықталады. : Ш отын
= (3843,1· 5000)/182 = 105,58 мың.$. Ш еа - еңбекақы шығындары. Жүктемені реттеуді, отынды беру және ыстық судың температуралық параметрлерін автоматты басқару қызметкерлердің тәулік бойы қатысуын талап етпейді, тек қана қазанның жұмыстық параметрлеріне үнемі бақылауды талап етеді. Көрсетілгендей, негізгі мақсаты елді мекенге жылу энергиясын өндіру және тарату болып табылатын «Энергия» АҚ құрылуына байланысты, оның міндетіне мекеннің бүкіл ДЖӨҚ-ға қызмет көрсетуі кіреді. ДЖӨҚ-ның жұмысын үнемі бақылау және қызмет көрсету үшін төрт адам жеткілікті, қосымша екі адам АҚ-ның қаржы және ұйымдастыру жұмыстарымен айналысады. Сонда еңбекақы төмендегідей қарастырылады: Ш еа = С қ * 120 * 12 * 1,215 мың $. Сәйкесінше, кейіптемедегі белгіленулер С қ - қызметкерлердің саны, 120 -бір жұмысшының орташа айлық еңбекақысы, 12 - бір жылдағы айлар, 1,215 - еңбекақы қорынан алынатын аударылымдар. Нәтижесінде, Ш еа = 6 · 120 · 12 · 1,215 = 10,5 мың.$. Ш а - амортизациялық аударылымдар, елді мекенді жылумен қамтамасыз ету сұлбасына қажетті қосынды капиталдық салымдардың 8 % мөлшерінде қабылданады: Ш а
жабд. + Ш
гж ), мың $. Ш а = 0,08 · (72+51,5) = 9,88 мың $. Ш жөн
- қондырғыларды жөндеуге кеткен шығындарды төмендегі кейіптемемен қабылдаймыз: Ш жөн = 0,15 * Ш а , мың $. Ш жөн
= 0,15 · 9,88= 1,482 мың $. Ш жалп – жалпстанцияның шығыны, келесі формуламен есептеледі: Ш жалп. = 0,3 · (Ш еа + Ш а + Ш
жөн ), мың $;
Ш
= 0,3 · (10,5+9,88+ 1,482) = 6,55 мың $; Нәтижесінде: Ш джөқ
= 51,5+72+ 105,58+10,5+ 6,55+1,482= 247,612 мың $. Жоғарыдағы есептелген шығындарды ескере отырып, тұрғын аудан үшін 1 Гкал газ жіберудің жылу жіберудің өзіндік құны есептелінеді: S =
Шотын Шеа Шжалпы Шжөн
, ($)/м 3 /Гкал (теңге/м 3 / Гкал); Гкал 67
1072 Гкал
$ 5,89
18174,04
482 , 1 55 , 6 10,5 58 , 105 9,88
ењге S . Техника-экономикалық есептеулер нәтижесі бойынша жылумен қамтамасыз етудің әртүрлі нұсқалары бойынша 1 Гкал жылу энергиясын алудағы меншікті шығындар анықталады және селоны жылу жүктемесін экономикалық жағынан тиімді сұлбамен жабу үшін бірінші (немесе екінші) нұсқа таңдалынып алынады. Бұл нұсқаны тәжірибеге енгізу үшін «Энергия» АҚ-ы жобаны жүзеге асатынына қаржы-экономикалық бағалау жүргізу кажет.
Кез келген энергиямен қамдау нысанын салуды және оны пайдалануды экономикалық бағалау үшін бастапқы кезде бизнес-жоспар құрып, оны негізге ала отырып шешім қабылдайды, егер ұлтаралық шешім болса, инвестициялық жоба өнделеді. Бұл ақша бағасының уақыт бойынша өзгерісін және жобаны іске асырудағы барлық кешенді шығындарды есепке алатын техника-экономикалық шешімдер қабылдауды бағалаудың қазіргі әдісі: ол бағалар мен келешектегі болатын тарифтік саясат, өнімді өткізу көлемі, жобаны іске асырудан болатын кіріс пен пайданы, несиені қайтаруға кететін пайда бөлігін, кәсіпорын несие алатын банктің пайыздық мөлшерлемесі, несие қайтару мерзімі. Ірі энергетикалық нысандарды салу мен оны пайдалануды қаржылық- экономикалық бағалаудың қиындығы инвестициялардың бірнеше кезеңдермен түсуіне және жобаны іске асыруда нәтижелердің пайда болу ұзақтығына байланысты. Мұндай операциялардың ұзақтығы инвестицияларды бағалаудың белгісіздігіне және қателесу қаупіне әкеледі. Сондықтан практикада инвестициялық жобаларды бағалаудың жобаның қателік деңгейі минимумға жеткізілген әдістері қолданылады. Бұл әдістер таза келтірілген құнын (NPV), жобаның өтелу мерзімін (РР) анықтау, пайданың ішкі нормаларын есептеу (IRR), инвестицияның рентабелділігін есептеу (РІ), инвестицияның бухгалтерлік рентабелділігін есептеу (ROI) болып табылады. Әрине практикада әрқашан инвестициялық жобаларды бағалаудың барлық 5 әдісі бірдей қолданыла бермейді. Сондықтан берілген жұмыста бастапқы 3 әдісі ғана қолданылады. Ауылдың барлық үйін қазандықпен немесе ДЖӨҚ қондырғыларымен жылу энергиясын қамдау белгілі қаражатты талап етеді және әдеттегідей қаржының бір бөлігін кәсіпорын береді. Қалған ақшаны жылумен қамдау нысанын салушы және оны пайдаланушы акционерлік қоғамдардың есебінен қамтамасыз етіледі. Біздің жағдайда келесідей анықталады: құрылыстағы (қазандықтың және ДЖӨҚ-ның, жылу және газ жүйелерінің, тұрғын үйлер қондырғыларының бағасы) қосынды капиталдық салымдардың 70 %-дық мөлшерін өнеркәсіп қамтамасыз етеді, ал қалған 30 %-дық қосынды капиталдық салымдарды «Энергия» АҚ қамтамасыз етеді. Жылумен қамдаудың сұлбасын пайдалануға кеткен қосынды шығындар (отын, еңбек ақы, амортизация, жөндеу, жалпы шығындар) өнеркәсіп пен АҚ арасында теңдей бөлінеді, яғни 50 %-дан. «Энергия» АҚ өзінің қаржыландыру үлесін банктен жылдық салымы 10 % -дық несие арқылы қамсыздандырады. Инвестициялық жобаны бағалауда тек төрт көрсеткіш пайдаланылатыны белгілі: І о
CF - несиені қайтаруға жіберілетін қаржы ағыны; r - банктің несие бойынша пайыздық мөлшерлемесі (10%); n - несиенің күнтізбелік жылы. Инвестициялық жобаларды жасағанда және талдағанда ең қиыны пайданы есептеу және несиені қайтаруға жіберілетін қаржы ағынын CF есептеу болып табылады. «Энергия» АҚ-ның жылу энергиясын жіберу тарифінің рентабелділігі 25% делік, демек Т ж
отын * 1,25 теңге/ Гкал Т ж
АҚ жылу энергиясын сату кезіндегі кіріс: Кіріс=Т ж *Q ж , млн.теңге, Д = Т от
ж , млн тенге.
Д = 1340,846 ∙ 26702,83 = 35,804 млн тенге. Ал қосынды шығындар келесідей анықталады: Ш = S ж * Q ж , млн.теңге. Ш=1072,677∙ 26702,83 = 28,643 млн тенге.
П = 35,804 – 28,643 ≈ 7,161 млн тенге. Олардың айырмасы пайданың мөлшерін береді: П = Кіріс - Ш, млн.теңге, мөлшері 30 %-ға тең.Табыс салығын төлегеннен кейін таза пайда шығады, ТП = П * (1-0,3) бұл толығымен банкке несие қайтаруға кетеді, демек қаржылық ағынды CF-ті құрайды. ТП = 7,161∙ (1-0,3) = 5,012 млн теңге = 39,350 мың $. Таза келтірілген құнды NPV анықтау әдісі Бұл инвестициялық жобаны жүзеге асыру нәтижесінде фирманың құны қаншаға көтеріле (немесе сол инвестициядан берілген мерзімде түсетін таза пайданы көрсетеді) алатындығын көрсететін инвестицияны анықтаудың әдісі және ол төмендегідей анықталады 0 1 0 2 2 1 1 ) 1 ( ) 1 ( .... ) 1 ( ) 1 ( I r CF I r CF r CF r CF NPV n n n n n
I 0 – бастапқы қаржылық салымдар. NPV есептеу PV-дің бірінші оң мәніне дейін жүргізіледі. Егер есептеу берілген мерзімде жылдар бойынша тиімсіз болса, онда жобаның стратегиясын қайта қарау керек - CF-ті көбейту немесе r-і төмен банк табу керек.
Егер NPV фирмаға қажет уақытты қанағаттандырса, онда жобаның нәтижесінде фирманың құны өседі, яғни жоба тиімді, оны қабылдау қажет. Бұл әдістің кеңінен қолданылуы бастапқы шарттардың әртүрлі комбинацияларға барлық жағдайларда экономикалық ұтымды шешімдерді табуға мүмкіндік бере алатын тұрақтылығымен түсіндіріледі. Пайданың ішкі нормаларын IRR есептеу әдісі Пайданың ішкі нормасы инвестициялау мақсатына бағытталған қаржының өтелу деңгейін көрсетеді. Бұл r-дің қандай мәнінде NPV=0 болатын көрсетеді 0 ) 1 ( 0 1
r CF n n n . NPV=0 болған кездегі IRR – бұл жоба фирманың құнының өсуін қамтамасыз етпейді және оның төмендеуіне әкелмейді. Бұл дисконттық еселеуіш (R= 1: (1+r) n инвестицияларды жарамды және пайдасыз деп бөледі. IRR-ді инвестициялауға капиталды қандай бағаға алғанын және оны пайдаланғанада қандай таза пайда деңгейін алғысы келетіні (баръерлік еселеуіш) ескере отырып фирма өзіне таңдайтын салымдардың өтелу деңгейімен салыстырады: Жыл CF
R10% PV10%
R15% PV15%
0 - 123000 1 -123000
1 -123000
1 39350
0,9091 35772,73 0,8696 34217,391 2 39350 0,8264 32520,66 0,7561 29754,253 3 39350 0,7513 29564,24 0,6575 25873,264 4 39350 0,683 26876,58 0,5718 22498,49 NPV
1734,205 -10656,6 IRR шамасы төмендегі кейіптемемен анықталады: % 69 , 15 5 -10656,6) ( 1734,205 1734,205 15 ) ( 1 2 1 2 1 1
r NPV NPV NPV r IRR r r r
IRR жоба бойынша тәуекел деңгейінің индикаторы болады - IR қаншалықты фирмамен қабылданған баръерлік еселеуіштен көп болса, соншалықты жобаның беріктік қоры көп болады және соншалықты болашақтағы қаржылық түсімдерді бағалау кезіндегі қателіктер қорқынышты болмайды. Қорытындылайтын болсақ, бұл бөлімде ауданды жылумен қамдаудың жылу жіберудің өзіндік құнын есептелді, S =1072,67 тең болды. Инвестициялық сома 4 жыл ішінде өтеледі.
|