Болат әбдікәрімұлы асаубаева ақГҮл кенжебекқызы саяси қуғын-сүргін құрбандары болған қазақ зиялыларының педагогикалық көзқарастары
жүктеу/скачать 1,25 Mb. Pdf көрінісі
|
алаш
| Темірбек Жүргенов
аралап, оқу- ағартудың жай-күйін өз көзімен көреді. Терең талдауға толық мақалалар жазды. Жаппай сауатсыздықты жоюға арналған оқулықтар мен көмешкі құралдардың әзірленуін ұйымдастырып, көптеп шығарылуына қаморлық етті. 1935 жылы Ағарту халық комиссариаты мәденит құрылысы қызметкерлерінің Бүкілқазақстандық І съезін шақыруға 1935 жылдың 8 сәуірінде қол қойған №206 бұйрығы негіз болды. «Мәденит құрылысы 1935 жылдың көктемінен Ағарту халық комиссариаты Мәдениет құрылысы қызметкерлерінің қызметкерлерінің Бүкілқазақстандық съезін шақыру туралы» деп аталатын бұйрыққа съездің 1935 жылдың 20-мамырында шақырылатындығы, оның күн тәртібінде біріншіден, қазақстандағы мәдени революция, екіншіден, қазақ тілінің жайы қаралатындығы сөз болады. Практикалық шараларды талдап шешу үшін съезде қаралатын мәселелердің мынадай секцияларға бөлінетіндігі айтылады:а)қазақ грамматикасы;ә)мектеп, мектеп мәселесінің өзі үш жақты қарастырылатындығы аталып өтіледі:1)мектеп жұмыстарының сапасы жайында (сабақты оқытуды ұйымдастыру және оның әдістері, тәрбие жұмыстары, оқулық, бағдарлама, педагог-кадрлар мәселесі);2)мектептерді ұйымдастыру және нығайту:интернаттар, үлгілі мектептер, қазақ мектептерін ашу;3) мектептің материалдық базасы [140,93]. 1935 жылы ауылдағы сауатсыздықты жою мәселесін өлкелік партия комитеті ерекше мәселе деп қарады. Осы жылы мәдениет қайраткерлерінің Бүкіл Қазақстандық бірінші съезі өткізілді. Халық ағарту комиссары Т.Жүргенов «қазақстандағы мәдениет ісінің жайы туралы» баяндама жасады. Мәдени құрылыс қайраткерлерінің І съезіне әзірлене отырып Т.Жүргенов сауатсыздықты жою ісінің жайын толық зерттеді: «Республикада қазірдің өзінде сауатсыздықты бүтіндей дерлік жойылып біткендігін көрсететін көп цифрлар-бізді ойландырушы еді, ал сауатсыздық жою жұмысымен тікелей танысқанда оның сапасы мен дәрежесі әлі де көп нәрселер істеу керектігін көрсетті, бұл істе әлі де кемшіліктеріміз көп» [182,18],-деді. Т.Жүргенов съезд делегаттарына үндеу тастап, республика мұғалімдерін бұл сияқты мемлкеттік маңызы зор іске сәл болса да тартуға шақырды. Сауатсыздықты жою туралы Лениндік декреттің 16 жылдығына арналған Алматы қалалық Советінің 1935 жылғы 26 декабрьдегі салтанатты пленумында жасаған «қазақстанда сауатсыздықты жою туралы» деген баяндамаларында Жүргенов қазақстанда сауатсыздықты жою ісінің жайына терең талдау жасады, бұл бағытта істелген жұмыстардың тәжірбиесін жинақтау таяу уақытта істелетін міндеттер белгіленді. қазақстанда Лениндік декретті іске асыруда сауатсыздықты жою жұмысына саяси және интернационалдық маңыз бере отырып, Т.Жүргенов: «Бас-аяғы 15-16 жылдың ішінде РСФСР халықтарының жалпы сауаттылығы 33 88 проценттен 92 процентке дейін жеткендігін, сондай-ақ бұл кезде Чуваш, Кабардино-Балкар республикалары мен Москва облысы 1935 жылы жаппай сауатты аудандар болды. қазақстан сияқты аймақтар да орасан зор табысқа жетті»[183,75]. Мерзімді баспасөз құралдары 30-жылдары оқу-ағарту саласындағы кеңесшісі ретінде танылған. Осы ретте Халық ағарту комиссары болған Т.Жүргенов 1933 жылдан бері шығып тұратын «Ауыл мұғалімі» журналына өз мақалаларын жарялап тұрған. Оның «Мектеп мәселелері» деген мақалсынан қазақ мектебінің болашағын ойлап, жаны ауырған азаматтық үні айқын сезіледі. қазақстанда 7-9 жылдық мектептің дамуына жол ашылмай, 15 жыл бойы қазақ мектебі екі жылдықтан әрі өсе алмағанын айта келіп: «Егер осы 15 жылдық ішінде біздің мектеп ісі тиісті жолымен дұрыс жүргенде қазірдің өзінде жер-жердің бәрінде де 4 жылдық түгіл, 10 жылдық мектептің ашылғанына 5 жыл толар еді. бірақ әлі күнге дейін 10 жылдық қазақ мектебі Алматыдан басқа жер де жоқ. Бар болғанда биылғы жылы оның да біра-ақ қазақ класы бар... Голощекин бас болған ескі басшылар көп қателік істеді. қазақ халқын өмір бойы мәдениетін екі жылдық мектептің өресіне асып отыратын қылып тұқыртып қойған. қазақ мектебінің бойы екі жылдықтан әрі аспасын деу – қазақ халқы хат танып қана қойсын, одан әрі бармасын дегенмен бірдей» [184,38].-деп ашына жазды. Т.Жүргенов 30-жылдары сауатсыздықты жою науқанына қатысып, оқу- ағарту ісінің олқылықтары бар кейбір мәселелеріне көңіл бөле келе:«Егер бұрын сауатсыз халық 33 % болса, қазір 1934 жылдық өзінде-ақ сауатты халық 92 % болды. ...Бәрімізге де белгілі, Америка мәдениетті мемлекет болып есептеледі. Соның өзінде соңғы 60 жылдың ішінде халықтың сауаты 15 процент-ақ артқан. Ал, бізде айналдырған 15 жылдың ішінде-59 процент көтеріліп отыр»[185,4],-деп еліміздегі сауаттылыққа өзінің сипаттамасын береді. 1933 жылы «Мектептің түр кемшіліктерін кетіру үшін күрес»[186,29] еңбегінде мектептегі оқушыларға берілетін сабақтың сапасын, мектептің күн тәртібіне, оқушылардың іс-әрекетіне өз ұсынысын айтып, мектепонда қызмет жасайтын мұғалімдердің сапасына көңіл бөледі. Т.Жүргеновтің мемлекеттегі мектеп, мәдениет, оқу мәселелеріне көңіл бөлгені оның 1935 жылы Қазақстандық тоғызыншы кеңестер съезінде сөйлеген сөзінде айқын байқалады. Бірінші кезекке мектеп мәселесін қойған Т.Жүргенов кластардағы оқушылардың санының аздығын айта келе, кемшіліктердің себебін ашып береді: «Қазақстанның өзгешеліктері есепке алынбаған. қалаға бір түрлі мектеп керек болса, отырықшы аудандарға екінші түрлі, көшпелі аудандар жағдайына үйлесімді үшінші түрлі мектеп керек.»,-дей келе, осы кемшілікті жою шараларын көрсетеді: «Бірінші шара «-интернаттық мектептер ашу. Екінші шара-жоғарғы мектептер оқушылар даярлайтын курстар ашу. үшінші шара-орта мектептер ашу [176,210]. жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|