Болат мырзалиев

123
ҚАЗА
ҚСТАННЫ
Ң
 ҒЫЛЫМЫ
 МЕН
 Ө
М
ІР
І •
 НАУКА
 И
 ЖИЗНЬ
 КАЗАХСТАНА
 • 
SCIENCE
 AND
 LIFE
 OF
 KA
ZAKHST
AN
қазіргі күні аздық етеді, өйткені олар үйренуші-
нің тек біліктілігін ғана айқындайды.
Біліктілік  дегеніміз  тұрақты  контекстер  мен 
алгоритмдер  аумағындағы  алдын-ала  айқын-
далған әрекеттер арқылы маман дайындау. 
Ал құзырлылықбілім игеру процесін жоспар-
лаудан нәтижені айқындауға қарай ойыстырады, 
негізгі әрекет тұлғасы оқытушы деп есептелетін 
«оқытудан»  («үйретуден»)  басты  қозғаушы  күш 
студент  болатын  «оқуға»  («үйренуге»)  ауысты-
рады,  салмақты  «білім  беруден»  «білім  алуға» 
түсіреді. Құзырлылық бүкіл білім жүйесін өз бі-
лімінің ауқымын, оны игерудің әдістері мен тә-
сілдерін  өзіндік  тұрғыдан  айқындайтын,  қоғам 
алдындағы өз біліміне деген жауапкершілікті те-
рең түсінетін студентке бағытталуды талап етеді. 
Құзырлылық  идеясы  бойынша  студент  білімді 
өздігімен  игеруі  керек.Құзырлылық  дегеніміз 
маманның  белгілі  бір  кәсіби  сала  аумағындағы 
білімі, білігі, дағдыларының жиынтығы. 
Жоғарғы  оқудың  басты  мақсаты  –  нәтиже, 
сондықтан да,Болонья процесі идеялары мен та-
лаптары аумағында әрбір жоғары оқу орнының 
алға  қойған  мақсаты  оқу  нәтижесімен  байла-
нысты болуы керек. Ал оқу нәтижелері дегеніміз 
студенттердің оқу аяғында әртүрлі деңгейлерде 
(модульдік,  институционалдық)  қандай  құзыр-
лылықтарды  меңгеретіндігін  анықтап,(не  жасай 
білетіндігін,қандай да бір бірліктермен өлшеуге 
келетін  жетістіктерін)  көрсету.  Ал  әр  мамандық 
пен  пәннің  оқу/оқыту  әдістемесі  студенттерді 
белсенділендіретін,  олардың  өлшелмелі  білім, 
білік, дағды, машықтары мен құзырлылықтарын 
көрсете  алатын  интербелсенді  технологиялар 
мен  әдістерді  оқу  процесінде  қолдануы  керек 
[2005-2010  жылдарға  арналған  Қазақстан  Рес-
публикасында  білім  беруді  дамытудың  мемле-
кеттік бағдарламасы, 2004].
Бүгінгі  таңда,  білімнің  даму  қағидалары  бі-
ліктіліктен  құзырлылыққа  көшуді  талап  етуде. 
Құзырлылық  ұстанымы  білім  жүйесінің  мазмұ-
нынын  маман  дайындаудың  тар  шеңберінде 
қалдырмай,  оны  кең  көлемді  дүниетанымдық, 
азаматтық,  әлеуметтік,  экономикалық,  мораль-
дік-этикалық, кәсіби ауқымда қарастырады.
Болонья  процесінің  аумағында  2004  жылы 
құрылған TUNING («Еуропада білім құрылымда-
рын сәйкестендіруге бағыттау») жобасы «құзыр-
лылық» ұғымына келесі өлшемдерді жатқызады, 
«білім және түсінік» (қандай да болмасын ғылым 
саласындағы  теориялық  білім,  білу  және  түсі-
ну);«қалайша әрекет жасау керектігін білу» білімі 
(нақты ситуацияларда білімді практикалық және 
оперативтік  тұрғыдан  қолдана  білу);«қалайша 
өмір  сүру  керек»  білімі  (әлеуметтік  контексте 
басқа  адамдармен  өмір  сүрудің  ажырамас  бө-
лігі болып табылатын құндылықтар) (Болонский 
процесс, 2007, 18).
Білім игеру процесінің соңғы нәтижесі ретін-
де  құзырлылық  парасаттық  (интеллектуалдық) 
қабілеттерді дамытуға бағытталады. Ал бұл қа-
білеттер  өз  кезегінде  білім  алушыларға  техни-
калық, экономикалық және мәдени өзгерістер-
ді саналы түрде түйсініп, әлеумет ішінде жұмыс 
жасай білу, шығармашылық пен конструктивтік 
көзқарас,  бастамашылдық  пен  жауапкершілік, 
бейімшілдік,  икемділік  сияқты  қасиеттерді  да-
мыту.
Құзырлылық студентті өзін-өзі ұйымдастыру, 
басқару,  бағалау,  қадағалау,  түзету  әрекеттері-
не ниеттейді, оны масылдық пен бәлсенділіктен 
арылтып,  белсенді  және  өмірінің  қалайша  өте-
тіндігіне деген жауапкершілікті толық өз мойны-
на артуға бағыттайды [В.И.Байденко, 2006].
«Құзырлылық» ұғымы келесідей ұстанымдар-
ды жүзеге асыруды меңзейді:
– оқудың мазмұнын, оны жоспарлау қағида-
ларын қайта қарау;
– оқудың «мазмұн – білім – пән» аумағындағы 
парадигмасынан бас тартып, гуманистік қағида-
лар тұрғысынан өмір сүруді үйрену.
Құзырлылықтар  оқу  процесінде  келесі  әре-
кеттер арқылы жүзеге асырылады:
– интербелсенді әдістерді қолдану;
– жоғары оқу орнының «өмір стилін» өзгер-
тіп, оны динамика мен қызыққа толы процеске 
айналдыру;
– оқытушылар мен студенттердің арасында-
ғы қарым-қатынасты ынтымақтастық пен өзара 
әрекеттесуге негіздеу.
Оқытушы  өз  бойына  құзырлылықтарды  қа-
лыптастыруда  келесідей  әдістерді  бірлескен 
интербелсенді  әрекеттер,рөлдік  және  іскерлік 
ойындар,кейс-стади презентациялар, кері айла-
ныс,пікірталастар,тренингтерді  оқу  процесінде 
қолдануа білу керек.
«Әр бір оқытушы «Білім игеру – өмір бойғы 

жүктеу/скачать 14,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: