Ғылыми зерттеулердегі теория және оның типтері

Теорияның қызметтері:

• 
  Ақпараттық (кез –келген теория бізге қандай да бір ақпарат береді);
  
• 
  Түсіндіруші (құбылыс не оқиғаның себеп-саларын түсіндіреді);
  
• 
  Эвристикалық (теория жаңа білімдерді білу қажет);
  
• 
  Тәжірибелік
  
• 
  Болжамдаушы
  

Ғылыми теория төмендегідей құрылымға ие:

фактілер– дұрыстығы әлі дәлелденбеген объектілер мен құбылыстар туралы білім, яғни бастапқы эмпирикалық негіз;
дәрежелер– ең маңыздысын білдіретін жалпы және іргелі ұғымдар, ол шындық құбылыстарды жалпы сапасын бейнелейді;
аксиомалар (грек.ахіота)–сенімділік арқасында, логикалық дәлелсіз қабылданатын шынайы қағидалар;
постулаттар (лат.postulatum)– пайымдаулар, олардың дұрыстығы дәлелденбесе де, ғылыми теория оны шынайы деп қабылдайды;
қағидалар (лат.principium)–адамзаттың тәжірибесінің субъективті ұғымы бойынша пайда болған түрлі теориялардың жайы, оқулары, ғылымы мен дүниетанымы;
ұғымдар – қандай да белгілер бойынша заттарды ерекшелендіріп жалпылайтын ойлау формасы. Ол заттардың өзіндік қасиеттерін (жалпы, нақты, абстрактілі, абсолютті, салыстармалы, жеке т.б.) анықтайды;
пайымдаулар (пікір)– бірнеше ұғымдар арқылы қалыптасатын нақты құбылыс не объекті туралы ойлау формасы (бекітілген, жалпы, нақты, шартты, жалған, ақиқат т.с.с.). Мұнда ойдың қателікке, шынайылыққа және мазмұнына деген қатынасы бейнеленген;
ой қорытындысы– бірнеше пайымдаулардың негізінде қалыптасатын ойлау формасы, оның нәтижесінде жаңа пайымдау пайда болады;
заңдар– құбылыстар арасындағы қажетті және маңызды қарым-қатынас бірлігі. Ол жалпы байланысты бейнелей отырып, объективті сипатқа ие.
Осылайша, ғылыми теория – өз кезегінде тәжірибені қорытындылайды. Ол арқылы маңызды идеялар, көзқарастар мен логикалық қағидалар жүйесі қалыптасады және ұғымдары арасындағы байланыстар негізінде ойлау, табиғат, қоғам туралы табиғи заңдылықтары пайда болады.

жүктеу/скачать 350,96 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: