VIII. БӨЛІМ. ӨНДІРІСТІК ЕСЕПКЕ АЛУ ШОТТАРЫ Бұл бөлімнің активті екені және 1 (№ 80) бөлімшеден тұратынды-
ғы кестеден көрініп тұр. Негізгі, меншікті және қосалқы өндірістер,
сондай-ақ үстеме шығыстар активтер болып табылады, өйткені олар
бар болуды білдіреді және активті шоттарда бейнеленеді. Өндірістік
есепке алу шоттарын калькуляциялық деп те атайды, өйткені ол
шоттарда шығындардың калькуляциялауы (жиынтығы) жүргізіледі.
Бұл бөлімнің шоттары саудада, сақтандыру ісі мен инвестициялық
қызметте, яғни өндіріс жоқ барлық жерде болмайды.
Олардың пайда болын (көбеюін) қараймыз.
Бұл жағдайда олар дебет бойынша өтеді. Бұл жерде біз өндірістік
шығыстар қандай элементтерден пайда болатындығына назар
аударуымыз керек.
а) Тауар-материалдық құндылықтарды өндірістік цехтардың
мұқтаждықтарына шығыс ету. Бұл операциялар № 8011, 8021, 8031,
8041 «Өндірістегі материалдар» шоттарының дебеті бойынша
бейнеленеді. Шығыстар тауар-материалдық құндылықтардың
жиынтығынын пайда болатындықтан, шаруашылық операциялар №
1310—1317 шоттардың кредитінен № 8011,8021,8031,8041 шоттардың
дебетіне жасалады. Бухгалтерлік жазу төмендегіше болады:
8011, 8021, 8031 — 1310—1317 Материалдық есептер,
жүкқұжаттар, шоттар,
карточкалар
Жазудың дұрыстығын тексереміз: кредиттік жағында тек қана
активті шоттар орналасқан. Бұл жағдайда (№ 1310—1317) 1 типті
«Активті-активті» операция орын алады, яғни баланстың активінде
тек қана өзгерістер болады. Бір жағынан кәсіпорын өндірісіндегі
шығыстары көбейеді, екінші жағынан бір мезгілде сол сомада
материалдық ресурстардың мөлшері кемиді. Бұл жағдай жазудың
дұрыстығын білдіреді.