Целью данной дипломной работы является создание web-сайта


 Программалық қамтаманы сипаттау



Pdf көрінісі
бет5/6
Дата31.03.2017
өлшемі3,79 Mb.
#11004
1   2   3   4   5   6

Программалық қамтаманы сипаттау 

 

3.1 Функционалдық қолданылуы 

 

Бұл дипломдық жұмыста «G&N Garant» сақтандыру компаниясы жайлы 



толық  ақпарат  алуға  мүмкіндік  беретін  web-сайт  құрылған.  Оның  ішінде 

компания  туралы  мәлемет,  компания  жаңа акциялары, полис  түрлері,  сұрақ  – 

жауап  бөлімдері  бар.  Кез  келген  қолданушы  өзіне  қажетті  мағлұматтарды 

кілттік сөздер арқылы іздеп таба алады.   

 

3.2 Техникалық құралдарға қойылытын талаптар 

 

Берілген программаның жұмысы үшін SVGA видеорежим адаптері бар 



Pentium 3 және одан да жоғары ЕМ, Windows 2000 операциялық жүйесі қажет. 

ЕМ-нің  конфигурациясы:  

-  Ішкі жиілігі 1000 Mhz CPU; 

-  128 Mb ОЗУ;  

-  SVGA адаптер; 

-  Hard дискісіндегі  орын  20 Mb. 



 

 

 3.3  Программаның логикалық құрылымын сипаттау 

 

1. Main.php - «негізгі» мәзір. 



2. about.php - «Компания туралы» мәзірі. 

3. action.php - «Компания акциялары» мәзірі. 

4. callback.php - «Кері байланыс» мәзірі. 

5. ask.php - «Сұрақ - жауап» мәзірі. 

6. delivery.php - «Жеткізу және төлеу» мәзірі. 

7. carsecurity.php - «Көлік сақтандырудың барлық түрлері» мәзірі. 

8. alestate.php - «Жылжымайтын мүлік пен бағалы заттарды сақтандыру» 

мәзірі. 


9. partner.php - «Біздің серіктестер» мәзірі. 

10. saitemap.php - «Сайттың картасы» мәзірі. 

11. yandex.php - іздеу жолағы. 

12. register.php - тіркелуге арналған бөлім. 

13. logoaut - жүйеден шығу. 

14. user.php - тіркелген қолжанушының беті. 

15. health.php - денсаулықты сақтандыру мәзірі. 

16. contacts.php – контакты. 

17. checout - полиске тапсырыс беру. 

18. orders - тапсырыска берілген полистер тізімі. 

19. otvetstvennost.php - көлік сақтандыру полисінің түрі. 

20. otvetstvennost_klassika.php - көлік сақтандыру полисінің түрі. 

21. oboyudka_bez_gai.php - көлік сақтандыру полисінің түрі. 


52 

 

22. ogpo.php - көлік сақтандыру полисінің түрі. 



23. kasko.php - көлік сақтандыру полисінің түрі. 

24. kasko_dtp.php - көлік сақтандыру полисінің түрі. 

25. karobki.php - жылжымайтын мүлік сақтандыру полисінің түрі. 

26.  vnutrennei_otdelka.php  -  жылжымайтын  мүлік  сақтандыру  полисінің 

түрі. 

27. zhiloi_pomeshchenie.php - жылжымайтын мүлік сақтандыру полисінің 



түрі. 

28. dlya_vzroslykh.php - денсаулық сақтау полисінің түрі. 

29. dlya_detei.php - денсаулық сақтау полисінің түрі. 

 

3.4 Шақыру және жүктеу 

 

 «G&N  Garant»  сақтандыру  компаниясының  ақпараттық  web-сайтын 

жүктеу  үшін  кез  келген  браузерді  ашып,  адрестік  жолға  сайттың  адресін 

http://www.gngarant.kz  жазу  жеткілікті.  Қазақ  шрифті  үшін  арнайы  дестені 

орнатудың қажеті жоқ. 

 

3.5

 

 Шығарылатын мәліметтер: 

 

-  Қолданушының сәтті тіркелгендігі туралы мәлімет; 



-  Қызмет түріне тапсырыстың қабылданғандығы туралы мәлімет.

  

Қолданушы 



тіркелу 

формасын 

толық 

толтырғаннан 



кейін 

қолданушының    сәтті  тіркелгендігі  туралы  мәлімет  шығады  және  тіркелу 

жайлы  ақпарат  қолданушы  енгізген  электрондық  адреске  жөнелтіліді. 

Қолданушының сәтті тіркелгендігі туралы мәлімет 3.1-суретте көрсетілген. 

 

 

 

3.1 сурет - Қолданушының сәтті тіркелгендігі туралы мәлімет



 

 

 

 

3.2 сурет - Қызмет түріне тапсырыс қабылданғандағы туралы мәлімет 



 

3.6 Қолданушыға нұсқаулық 

 


53 

 

Локальді  компьютерде  немесе  интернет  желісінде  интернет  есімхат 



сайтын  пайдалану  үшін  Denwer  локалдық-сервері  қажет.  Егер  локальді 

компьютерде  қолданылса,  онда  Denwer  локалдық-серверінің  home  деген 

папкасына sitecase папкасын көшіріп алу керек. 

Мәліметтер  базасын  енгізу  үшін 

http://localhost/Tools/phpMyAdmin/

  

парақшасында  sitecase  деген  атпен  деректер  қорын  жасаймыз.  phpMyAdmin 



MySQL  мәліметтер  базасын  администрациялауға  арналған  программа  арқылы 

осы  жобада  қолданылатын  мәліметтер  базасын  іске  қосу  керек.  Бұл  файл 

арқылы желі администраторы мәліметтер базасының барлық кестелерін құрады 

және  каталогтарды  іске қосады. 

Егер желі администраторы каталогтар мен кітаптардың атын өзгерткісі 

келсе,  онда  администрациялау  бөліміне  кіріп  есімхат  сайтын  өз  бетінше 

өзгертуге болады.   

Жұмыс  PHP  тілі  және    MySQL  мәліметтер  жүйесі  арқылы  жазылған. 

Сайт екі бөлімнен тұрады: жалпы және административтік. Бірінші бөлімде сіз 

сайтқа кіріп, тауарды көріп сатып ала аласыз. Екінші бөлімде администратор 

полис  енгізіп,  сақтандырылған  полистерді  көре  алады.  Қолданушы 

http//gngarant.kz  сөзін  броузер  терезесінде  тергеннен  кейін  негізгі  бет  3.3  – 

суреттегідей ашылады. 

 

 



 

3.3 сурет - Бастапқы бет 

 

Негізгі бетте «Все виды автострахования», «Страхования недвижимости 



и имущества», «страхования здоровья» атты  сілтемелерін  басу арқылы өзінің 

сұранысын  толыққанды  қамтамасыз  ететін  полистің  түрін  таңдайды. 



54 

 

Солардың ішінде алғашқысын таңдау арқылы автокөлікті сақтандыру түрлері 



туралы мәліметті 3.6 – суреттен көруге болады. Жоғарыда айтып өткеніміздей 

тұтынушыға  компания  ұсына  алатын  сақтандыру  түрлері  көрсетіледі.  Ол 

сақтандыру  түрлерінің  арасынан  тұтынушы  өз  қажеттілігін  қаматамасыз 

ететін  сақтандыру  түрлерін  таңдауына  болады.  Яғни  қаражатына,  көлікті 

айдау  уақытына  байланысты  және  көлігінің  түріне  байланысты  көлікті 

сақтандырудың өзіне тиімді түрін таңдайды. Ол үшін сол сақтандыру түрінің 

үстіне  бір  рет  басады.  Сол  арқылы  полистің  сипаттамаларымен,  бағасымен 

және  ерекшеліктерімен  таныса  алады.  3.4  –  суретте  ДГПО  Программа 

«Ответственость»+ атты полистің прайс листі көрсетілген. 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

3.4 сурет - Компания ұсынатын автокөлік сақтандырудың түрлері 

 

Полистің  тұтынушыға  қажетті  болатын  анықтамасы    толық  көрсетіліп, 



сонымен  қатар  тиімді  және  тиімсіз  болатын  кезіңдері,  сақтанушы  мен 

сақтандырушының  құқығына  толық  тоқталып,  полиске  тапсырыс  беру  ретін 

толық берумен аяқталады.  

Егер  қолданушы  сақтандырудың  басқа  түрін  таңдайтын  болса,  келесі 

сілтемеде  Страхование  «недвижимости  и  имущества»  сілтемесін  таңдау 

арқылы  бұл  сілтемеде  қандай  ұсыныстар  ұсынылғанын  көруіне  болады.  Бұл 

сақтандырудың  басқа  типі  болғандықтан,  осы  типке  қатысты  мәліметтер 

бөлек  жинақталған.  Егер  сіз  өзіңіздің  жеке  меншігіңізді  немесе  басқа  да 

қажеттіліктеріңізді  сақтандырғыңыз  келсе  «Заказать  полис»  батырмасы 

арқылы 3.5 – суремте көрсетілгендей тапсырыс бере аласыз.  

 


55 

 

 



 

3.5 сурет - Жылжымайтын мүлік түрін сақтандыру  

 

Көп  жағдайда  сақтандырудың  бұл  түрін  таңдаушылар  үшін 



сартандырудың  белгілі  үш  түрі  ұсынылады.  «Страхования  недвижимого 

имущества»,  «Страхования  внутренной  отделки»  және  «Страхования 

содержимого  жилого  помещения»  атты  түрлері  ұсынылады.  Әрқайсысының 

өзіне тән ерекшеліктері бар. Сақтанушы өзіне қолайлысын таңдау арқылы сол 

плдистің  сипаттамаларына  өтеді.  Оған  3.6  –  суретте  көрсетілген  мысалдан 

көре  аламыз.  Онда  қандай  жылжымайтын  мүлікті  қандай  жағдайларда 

ұтымды сақтандыруға болатын жайлы толық мәлемет берілген. 

Интернет  бизнес  дәстүрлі  бизнес  секілді  маркетингтік  іс-әрекеттер, 

амалдар  болады.  Дәстүрлі  бизнестегі  амалдардың  көрінісін  интернет 

жүйесінде  де  орны  ерекше.  Соның  мысалы  ретінде  қолданушылар  біздің 

компаниямызда болып жатқан көптеген акциялармен танысып, хабардар болу 

үшін  «Акциялар»  бөлімі  ашылған.  Ол  бөлімге  негізгі  беттің  мәзірлер 

қатарындағы  батырманы  басу  арқылы  ене  аласыз.  Онда  ол  акциялардың  өту 

мерзімі, жеңілдіктер мөлшері және полистің бағыттары көрсетіледі. 

 

 

 



3.6 сурет - Жылжымайтын мүлікті сақтандыру полисінің үлгісі 

56 

 

 



Акцияның мысалы ретінде 3.7 – суреттен көре аласыз. Акциялар біздің 

компаниядан  сақтанушы  тұтынушыларымызға  қолайлы  болу  мақсатында 

бірнеше полистерді бірге алатан болса белгілі дәрежеде жеңілдіктер болатыны 

жөнінде толққанды мәлемет алу мақсатында ұйымдастырылған. 

 

 

3.7 сурет - Акциялар бөліміндегі мәлімет 



 

G&N  Garant  компаниясының  ұсынатын  сақтандыру  түрінің  келесі 

кезекте  қолданысқа  енді  ғана  ие  болып  келе  жатқан  «Денсаулықты 

сақтандыру»  түрі  кіреді.  Қазақстанда  бұл  сақтандыру  тұрін  қолданушылар 

саны  шектеулі,  бірақ  күннен  күнге  көбеюде.  Қазіргі  кезекте  сақтандырудың 

бұл  түрінің  тек  екі  түрін  ұсынудамыз.  Алғашқысы  «Страхование  от 

несчастного  случая  (НС)  для  взрослых»  болса,  екіншісі  «Страхование  от 

несчастного  случая  (НС)  для  детей»  болып  табылады.  Сақтанушы  бастапқы 

беттен  «Страхования  здоровья»  бөлімін  таңдау  арқылы  3.8  –  суретте 

көрсетілген  бетке  тап  болады.  Осы  жерден  қажеттісін  таңдап,  полис  жайлы 

толық мәлемет алады. 

 


57 

 

 



 

3.8 сурет - Денсаулықты сақтандыру полисінің үлгісі 

 

Сенімділік  болу  мақсатында  «компания  жайлы  толық  мәлімет»  ала 



алады.  Онда  компанияның  тарихы,  байланыс  номерлері,  картадағы  орны 

бейнеленген.  Тұтынушыға  қолайлы  болу  мақсатында  іздеу  компоненті 

қосылған.  Сонымен  қатар  компаниямен  серіктестікте  жұмыс  істейтін 

мекемелер  жайында  жеке  бөлім  қарастырылған.  Серіктестер  жайлы  толық 

мәлімет  алғыңыз  келсе  сол  мекемелердің  жеке  веб-сайттарына  шолу  жасап 

көрсеңіз болады. Ол бөлімнің мәліметтерін  3.9 – суреттен көре аласыз. 

 

 

 



3.9 сурет - «Біздің серіктестер» туралы мәлімет 

 

Қолданушы  сөйлесуге  қолайсыз  уақытта  болса,  мысалға  жұмыс 



үстінде  болсаңыз,  бірақ  сізге  менеджермен  сөйлесу  керек  болса  кері 

қоңырау  шалуға  тапсырыс  бере  аласыз.  Ол  үшін  мәзірлер  қатарынан 

«Обратный  званок»  батырмасын  басып,  3.10  –  суретте  көрсетілгендей 

формант толтырасыз. 

 


58 

 

 



 

3.10 сурет - Кері қоңырау шалуға тапсыпыс беру формасы 

 

Администраторлық  бөлімде  сайт  администраторы  өз  қарауына  сайтты 



икемдеуге  мүмкіндік  алады.  Админстраторлық  бөлім  арқылы  каталогтарды, 

ұсынысты түзетуге, өшіруге, жаңа каталогты, акцияны қосуға арналған.  

Қолданушылар  туралы  мәліметтерді  қарауға,  қолданушылар  қонақ 

кітапшасында 

қалдырған 

мәліметтерді 

түзете  алады. 

3.11–суретте 

каталогтармен жұмыс істеу көрсетілген .  

 

 



 

3.11 сурет -  Каталогпен жұмыс істеу бөлімі 

 

Компания  жайлы  толғырақ  мәлемет  алу  үшін  «Контакты»  батырмасын 



басу  қажет.  Бұл  бөлімде  3.12–суретте  көрсетілгендей  компания  жайлы 

байланыс нөмерлері және адрестері жазылған. Қолайлылық мақсатында Goole 

– дың картасы арқылы визуалды көрінісі көрсетілген. 

 


59 

 

 



 

3.12 сурет - Компания жайлы мәлемет 

 

«Негізгі» мәзірде компанияның логотипі, аталуы болады. Сонымен қатар 



сайтқа  баға  беру  бөлімі,  сайтқа  кірген  қонақтар  есептеуіші,  компания  адресі 

және сайт картасы орналасқан. 

«Компания туралы» мәзірінде компания туралы ақпарат болады.  

 Бұл  мәзірде  тапсырыс  беру  батырмасын  басу  арқылы  кезкелген    полис 

түрін таңдап  тапсырыс беріп, келісім шарт жасаса алады.  

Компания полис түрлерімен танысқыңыз келсе, -«Көлік сақтандырудың 

барлық  түрлері»,    «Жылжымайтын  мүлік  пен  бағалы  заттарды  сақтандыру», 

«Біздің серіктестер» мәзірлерін басып, көруге болады. 

 «Акция» мәзірінде компанияда өткізіліп жатқан жаңа акциялардың тізімі 

көрсетілген. Қажетті акцияны таңдау  арқылы мәлеметтерді толтырып полиске 

тапсырыс беруге болады. 

 Тапсырыс  беру  бөлімінде  клиент  тіркеуге  отыру  арқылы  қызметтер 

түріне тапсырыс бере алады. Ол үшін тіркелушінің: 

-  тегі; 

-  фамилиясы; 

-  электронды поштасы; 

-  телефон; 

-  индекс; 

-  көлік түрі; 

-  көлік айдау мерзімі; 

-  тех. паспорт номері; 

-  хабарлама мәтіні. 

Осы көріністі 3.13-суреттен көруге болады. 

 


60 

 

 



 

3.1 сурет - Полис түріне тапсырыс беру формасы 

 

 Жүктеу  батырмасын  басу  арқылы  тапсырыстың  қабылданғандығы 



жөнінде  мағлұмат алуға болады. Ол 3.14-суретте көрсетілген.  

 

 



 

3.14 сурет - Тапсырыстың қабылданғандығы туралы мағлұмат беретін 

терезе 

 


61 

 

Полиске  тапсырыс  беру  барысында  сайтқа  тіркелу  енгізілген 



мәлеметтер бойынша автоматты түрде тіркелу орындалады. Бұл көрініс 3.15-

суретте көрсетілген. 

 

3.15 сурет - Тіркелуге отыру 



 

Тіркелуге отырғаннан кейін қолданушы тіркелген аты және кілттік сөзді 

негізгі беттегі тіркелу өрісіне енгізу арқылы резюме қалдыруға рұқсат алады. 

Бұл көріністі 3.16-суреттен көруге болады. 

 

 

 



3.16 сурет - Тіркелу 

 

 



 

 

62 

 

4. Экономикалық бөлім 

 

Бұл  бөлімде  G&N  GARANT  сақтандыру  компаниясының  интернет 



сайтының  экономикалық  тұрғыдан  қарағанда  тиімділігі  бағаналады.  Яғни, 

экономикалық,  әлеуметтік  және  техникалық  тиімділігі  бағаналады. 

Экономикалық  тиімділігін  бірнеше  көрсеткіш  бойынша  анықталады.  Олар: 

жобаны  жүзеге  асыру  көлемі,  жылдық  экономикалық  тиімділік, 

инвестицияның ақталу мерзімі және т.б.  

 

4.1. Тиімділігін бағалау 

 

Жүйенің  тиімділігі  деп  оның  қолданылуы  барысында  белгілі  шарттар 



мен сапаға байланысты мақсатқа жету жолындағы жүйенің қасиеті.  

Тиімділіктің  көрсеткіштері  жүйенің  жұмысты  жүзеге  асырудағы 

бейімділік  деңгійі  мен  ақпарат  жүйесінің  оптималды  жұыс  істеуінің 

көрсеткіші болып табылады. 

Кардиналды көрсеткіш деп жүйенін экономикалық тиімділік көрсеткіші 

саналады,  яғни  шығындық  жүйенің  құрылуы  мен  тиімді  жұмыс  атқаруын 

сипаттайды.  

Сонымен  қатар,  экономикалық  тиімділікпер  қатар  әлеумуттік  және 

техникалық  тиімділіктерді  айтып  өтіге  болады.  Оларды  локальды  тиімділік 

деп те қарастыруға болады. 



 

4.2 Техникалық тиімділікті бағалау 

 

Техникалық 



тиімділік 

ақпараттық 

жүйенің 

жетістіктерін 

– 

эрготехникалық  жүйелерінің  әр  түрлі  режимде,ғылыми  –  техникалық 



деңгейде қарастырылып дұрыс әрі пайдалы жұмыс атқару көрсеткіші. 

Ғылыми  –  техникалық  деңгей  ақпараттық  жүйенің  көрсеткіштер 

жүйесімен  сипатталады  және  қазіргі  заманғы  ғылым,  техника  мен  ғылыми 

техникалық  прогреске  сай  техника  –  эксплуационндық  көрсеткіштермен 

сипатталады. 

Техника  –  эксплуационндық  тиімділік  көрсеткіштері  әртүрлі  болады. 

Техника  –  эксплуациондық  көрсеткіш  ретінде  АЖ  -  нің  көптеген  рейтингтік 

көрсеткіштері  және  сенімділік  көрсеткішері  бола  алады.  Олар:  қызмет 

көрсететін 

абоненттер 

саны,өткізу 

қабілеті,ақпараттарды 

жіберу 

жылдамдығы,  тактілік  жиілігі,  мерзімдік  кедергілер,  ақпарат  сақтау  көлемі, 



қызмет көрсету технологиясы және т.б. 

Техникалық тиімділікті бағалау үшін сенімділік көрсеткішерін қолдану 

қажет.  Төменде  сенімділік  жүйесінің  негізгі  көрсеткіштері  келтірілген  және 

олардың ГОСТ 27.002-80 «Техника сенімділігі. Анықтамалар мен терминдер» 

сай анықтамалары берілеген. 


63 

 

Сенімділік  көрсеткіштеріне  ГОСТ  27.002-80  «Техника  сенімділігі. 



Анықтамалар  мен  терминдер»  сай  мүлтіксіздік  көрсеткіші,  ремонтқа 

жарамдылық көрсеткіші және төзімділік көрсеткіші. 

Мүлтіксіздік көрсеткіші: 

 



мүлтіксіз  жүмыс  істеудің  мүмкіндігі    –  деп  белгілі  бір  аралықта 

жүйенің тоқтап калу мүмкіндігінің болмауы; 

 

тоқтап  қалу  мүмкіндігі  –  кері  өлшем,  белгілі  бір  аралықта  жүйенің 



тоқтап калу мүмкіндігінің болуы; 

 



тоқтап  қалуға  дейінгі  орташа  атқарылған  жұмыс  –  бірінші  тоқтап 

калуға дейінгі атқарылған жұмыстың математикалық күтімі. 

Жобаланған жүйеге есептелген мүлтіксіздік көрсеткіштері: 

 



8 сағаттық аралықтағы мүлтіксіз жүмыс істеудің көрсеткіші 0,998 тең; 

 



тоқтап қалу деңгейі 0,002 тең; 

 



тоқтап  қалуға  дейінгі  орташа  атқарылған  жұмыс  уақыты  2,5  жылға 

тең;   


Ремонтқа жарамдылық көрсеткіші: 

 



жұмыс  істеу  күйінің  қалпына  келтіру  мүмкіндігі  –  қалпына  келтірі 

уақыты жұмыс істеу күйінен аспайды; 

 

жұмыс  істеу  күйінің  орташа  қалпына  келтіру  мүмкіндігі  (Т



в

)  – 


математикалық күтім уақытына байланысты. 

Жобаланған жүйеге есептелген ремонтқа жарамдылық көрсеткіші: 

 

1 сағат ішінде бастапқы күйіне келтіру мүмкіндігі – 0,88-ге тең; 



 

орташа қалпына келтіру уақыты 35 мин тең . 



Сенімділік кешенді көрсеткіштері: 

 



даярлық  еселігі  (К

г

)  –  еркін  уақыт  аралығында,  белгіленген 

шарттарды орындауда қарастырылмайды. 

 

,



Тв

То

То



   

 

 

Т



о

 – тоқтап қалуға дейінгі атқарылған жүмыс көлемі, 



Т

в

 – жұмыс істеу күйінің орташа қалпына келтіру уақыты. 

 



 



шұғыл  даярлық  еселігі  –  еркін  уақыт  аралығында  жүмыс  істеп  кету 

мүмкіндігі; 

 

техникалық  игеру  еселігі  –  жұмыс  істейтін  күйдегі  математикалық 



болжамның сомасына жүйенің қатынасы. 

 

Тn



Тв

То

То

Кти



,  


 

Т

п

–  жоспарлы  техникалық  күтудің  және  жөндеудің  орындалуы,кесімді 

жүйенің бір тоқтауға дейінгі кеткен уақыт. 

 


64 

 

Жобаланған жүйеге есептелген тиімділіктің кешенді көрсеткіштері: 



 

даярлық еселігі (К



г

) 0,99 тең; 

 

шұғыл даярлық еселігі 0,9 тең; 



 

техникалық игерушілік еселігі  (К



ти

Т



п

 = 12 cағат (720 мин) болғанда 

0,99786 тең. 

Жүйенің  топтастыруына  сәйкесінше  сенімділіктің деңгейлерінің,  іскер- 

даярлықтың  өлшеулі  еселігін  және  қарапайымның  ең  көп  уақытын,  ИЭИ 

ДВГТУ  сертификаттауының  орталығының  әзірле-  интернет-өкілдігі  биік 

сенімділіктің үлгісінің жүйе деп қарастырылады. 

 

4.3 Әлеуметтік тиімділікті бағалау 

 

Техникалық  тиімділік  көрсеткіштерін  есептеу  ақпараттық  жүйенің 



тиімділігін  бағалауға  алып  келеді.  Бірақ  ақпараттық  жүйені  құру 

экономикалық  және  әлеуметтік  мүдделерге  байланысты  болады.  Жергілікті 

көрсеткіштерді  дамыту  да  экономикалық  және  әлеуметтік  көрсеткіштерді 

жетілдірі әдісі болы табылады. 

Әлеуметтік  әсер  міндетті  түрде  есепке  алынуы  керек,себебі  әлеуметтік 

көрсеткіштерді  камтамасыз  ету  ақпараттық  жүйені  кұрудың  негізгі  мақсаты 

болып табылады,сонымен қатар АЖ жұмыс істеуі кері әсерін беру мүмкін. 

Әлеуметтік  бағалау  салдары  әлі  ойлап  табылмаған,кейде  мүлде 

қолданылмайды.  Сондықтан,  егер  АЖ  әлеуметтік  тиімділік  көрсеткіштерін 

колданылса,онда олар сапалық деңгейде жиірек тұжырымдалады. 

Интернет  –  сайтты  құрудың  әлеуметтікң    тиімділігін  әсері  былай 

сипатталады: 

 

менеджердың  интернет  сайт  клиенттарымен  жұмыс  істеу  көлемін 



арттыру; 

 



клиенттерге  интернет  сайт  жайлы  барлық  ақпараттарды  беру  арқылы 

клиеннтік базаны кеңе»ту; 

 

клиеннтерге қызмет ету сервисінің деңгейін кеңейту; 



 

рыноктагы интернет сайттың ұсыныстарын жақсарту; 



 

мағлұматтарды сақтаудың снімділігін арртыру. 



 

4.4 Экономикалық тиімділік бағалау 

 

Сақтандыру  сайтының  экономикалық  тиімділігінің  көрсеткіштерін 



жасауға  кеткен  шығынның  жарамдылығына  және  функциалы  жұмыс  істеуін 

сипаттайды.  Бұл  көрсеткіштер  шығын  және  кіріс  көлемін салыстыру  қажет  : 

зерттемелі  шығындар,  ақпараттық  жүйенің  енгізу  мен  құру,  және  де 

эксплуатацияға кеткен қаржы,қай жағыннан есептесек те нәтежесі кіріс болу 

керек. 

Шығынды есебтеу қиынға соқпайды , ал пайда жиі сараптама  жолымен 



анықталады және тағы да басқа  жүйелерімен сипатталады. 

65 

 

 Сонымен, 



экономикалық 

тиімділікті 

есептеу 

нәтижелердің 

қатынасымен  сипатталады,пайда  көлемінің  жүйені  құру  мен  эксплуатацияға 

кеткен шығын көлеміне қатынасы. Бірақ жиі ара сапа жүйенің жаралғанының 

экономикалық  мақсаттың  көрсеткішінің  және  сандай  тең  жаса-  біраралық 

(күрделі)  шығындардан  соң  шегерім  пайданың  шамасының  кел- 

экономикалық  нәтиженің  көрсеткіші  жұрт  алдында  сөйлейтін.Сол  себептен  

экономикалық тиімділіктің көрсеткіштері ретінде: 

 

жылдық экономикалық нәтиже 



 

Э = Э

год 

- Ен*К,  

 

Э



год

 - тенге. игерушілігінде алатын жылдық үнем(пайда); 



 Е

н

 - күрделі жұмсалымның тиімділігінің нормативтік еселігі; 



К - (күрделі) шығындар(жұмсалымдар) АЖпайда болуына. 

 



 

күрделі жұмсалымның экономикалық тиімділігінің еселігі 

 

Е = Э

год

/К. 

 



 

күрделі жұмсалымның өтімділігінің мерзімі 



 

      Т = К/Э

год.

 

 



Еселік Ен күрделі жұмсалымның тиімділігінің ортаның деңгейінің елдің 

шаруашылығына 

сипаттауға 

керекке, 

қарамастан 

және 


при 

нарықтықэкономикадаолбанктіккредиттіңкішіұтыстігуіболуғакерекке. 

Пайдалану  егер  аталған  көрсеткіштерді  ара  сапа  өлшемнің  үшін  бекі- 

туралы  мақсатқа  байланысты  АҚның  пайда  болуына  байланысты  ,  сол  олар 

келесі болуға керекке 

 

0





Э



н

Е

Е



.

/

1



н

Е

Т



 

 

Олардың, экономикалық тиімділіктің сарапшылығы үшін анықтаймыз 



және мөлшерлі күрделі шығындарды зерттеме және өкілдіктің енгізуінің 

өлшетеміз.  

Шығындар 

аппаратты 

және 

бағдарламалық 



қамсыздандыруға 

есептелмейді, 

т.к. 

при 


сайттың 

зерттемесінің 

арада 

барымда 


сертификаттаудың(дербес 

компьютер 

шыға 

беріспен 



интернетке) 

орталығында бар қамбалар пайдаланылған,  ал да  ақы-пұлсыз  таратып жібер- 

ПО.  Төмендегі  кесте  біраралық  күрделі  жұмсалымның  нұсқауымен 

ұсынылған. 

 

 


66 

 

3.1 к е с т е  – Күрделі шығындар пайда болуы   және интернет-магазина 



енгізуіне 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Интернет-дүкеннің экономикалық тиімділігін есептейік. 



Сайтты құруға және жылжытуға кеткен шығындар 143000 тенге 

Бір уақыт аралығындағы шығындардың пайда болуы(К) және өкілдіктің 

енгізуіне  143000тенге.,  мөлшерлері  үшін  қанаушылықтың  бірінші  жылын 

web-  өкілдіктің  игерушілігінде  жылдық  пайданы(Эжыл),  тең  451180  тенге. 

Күрделі  жұмсалымның(Ен)  тиімділігінің  нормативтік  еселігі  соң  0,14 

келетініне  көрсетті.  Жылдық  экономикалық  нәтиже(Э)  432575тенге  тен. 

келеді.  Күрделі  жұмсалымның(Е)  экономикалық  тиімділігінің  еселігі  тең 

3,025(бұл бірталай күрделі жұмсалымның тиімділігінің нормативтік еселігінің 

өлшемін превышает) болады. Күрделі жұмсалымның(Т) өтімділігінің мерзімі 

4,1 айдың тең. 

Барлық үш өлшем шартқа сәйкесінше орындалды. (Э>0, Е>Eн, Т>1/Eн), 

демек,  интернет – сайттың зерттемесі тиімді және ақталған болып табылады. 



 

 

 

 

 

 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Шығындар 



Сумма, тенге. 

Хостинг 


Тегін 

Програмист  

65000 

Клиент-менеджер 



50000 

Реклама мен сайтты жылжытуға 

кеткен қаражат 

28000 


Барлығы: 

143000 

67 

 

5. Өміртіршілік қауіпсіздігі 

Жұмыстың практикалық бөлімінде  зерттеу  нысаны  ретінде  сақтандыру 

полисінің интернет сайты алынды.  

Сақтандыру  полисінің  интернет  сайтының  жұмысы  А  бөлімінде  сайт 

оператормен қадағаланады.    Бөлменің өлшемдері: ұзындығы l=8 м, ені b=7 м, 

биіктігі  h=3  м  құрайды.  Ауданы  48м

2

  тең.  Жұмыс  бөлмесінде  бір  есік  және 



солтүстікке бағытталған бір терезе бар, терезе ауданы   4 м

2

.  Бөлменің  төбесі 



ағартылған  (шағылыстың  еселігі  ρ=0,7),  қабырғалары  ақшыл  сары  түске 

боялған (ρ = 0,5), еден ашық түсті (ρ = 0,3).   

Бөлме схемасы 5.1 – суретте бейнеленген. 

 

 



 

5.1 сурет – Бөлме сұлбасы 

 

1 - компьютер;  



2 - маманның жұмыс орны;  

3 - кабельдік қорап;  

4 - шам. 

 

Cайтпен    тікелей  бір  оператор  жұмыс  істейді.  Оператор  сайттың 



белгіленген  жұмыс  режимін  қамтамасыз  етеді  және  сайттың  барлық 

параметрлерінің  жұмысын  қадағалайды.  Жұмыс  күнінің  соңында  сайт 

клиенттарының  барлық  тапсырыстыран  сақтандыру  компаниясының 


68 

 

электронды почтасына жібереді  және де  мәліметтер  қорына  жазады.  Жұмыс 



орын таза күйде ұстайды. 

Жұмыс  орнын  дұрыс  ұйымдастыру  құрал  –  жабдықтарды  толық 

пайдаланып,  жұмысшының  дене  және  эмоционалдық  күшін  үнемдеп 

жұмсағанда  ұзақ  уақыт  бойы  жоғары  сапалы  жұмыс  істеуге,  еңбектің 

мазмұндылығы  мен  жұмысшының  денсаулығын  сақтауға  қажетті  жағдайды 

қамтамасыз етеді. Оператор үшін жайлы еңбек орны жасалған.   

 Жұмыс  орнын  ұйымдастырудағы  маңызды  жағдай  жұмысшы  алатын 

ауданды анықтау. Бұл бөлмеде бір жұмыс орнына 14 м

2

 жұмыс ауданы сәйкес 



келеді,  ал  көлемі  42  м

3

  құрайды.  Оптималды  еңбек  шарттарын    қамтамасыз 



ету үшін бір жұмысшы үшін бөлме ауданы 6м

2

, ал көлемі 19.5м



3

 кем болмауы 

қажет, яғни бір жұмысшыға арналған бөлме өлшемдері ережесі сақталған.   

Оператордың негізгі жұмыс орны дербес компьютер орнатылған жұмыс 

үстелі.  Жұмыс  орнын  ұйымдастырудағы  маңызды  фактор  жұмысшының 

позасы, яғни денесінің, басы, аяқтары мен қолдарының орналасуы.  

Объекттегі  жұмыс  категориясы  1б  (жеңіл  физикалық  жұмыс) 

категориясына кіреді, яғни тұрып, отырып және жүру барысында орындалады 

және жұмысалатын энергия 140 – 174 Дж∙с [1] аспайды.   

Оператор  дербес  компьютер  орналасқан  бөлмеде  орналасқандықтан 

шамның минималды жарықтандыруы 200лк[2] тең болуы тиіс. ҚР СНиП 2.04-

05-2002 сәйкес оператор жұмысы орта дәлдікті жұмысқа жатады. 

  

5.1  Дипломдық  жұмыстың  өміртіршілік  қауіпсіздігі  бөлімінде 

интернет  сайт  жұмысын  кадағалайтын  оператордың  жұмыс  бөлмесінің 

электроқауіпсіздігі және табиғи жасанды жарықтандыру есептеледі.  

 

5.2 Жарықтандыруды есептеу 

 

5.2.1 Табиғи жарықтандыруды есептеу 

Жаңа ғимаратты жобалау, ескі ғимаратты қайта өңдеу кезінде, бөлменің 

табиғи  жарықтандыруын  жобалау  кезінде  жарық  өтетін  ойықтар  ауданын 

анықтау  қажет,  олар  ҚР  СНиП  2.04-05-2002  «Табиғи  және  жасанды 

жарықтандыру.  Жобалау  нормалары»  [2]  талаптарына  сәйкес  нормаланған 

ТЖК мәнімен қамтамасыз етеді.  

Көлденең  жарықтандыру  кезіндегі  жарық  өтетін  ойықтар  ауданын 

келесі формуламен еспетейміз. 

 

зд



о

о

з

N

n

o

К

r

К

е

S

S

1

100





 ,                              

 

мұнда  S



о

  -  көлденең  жарықтандыру  кезіндегі  жарық  өтетін  ойықтар 

ауданы, м

2



S

– бөлме еденінің ауданы, м



2



69 

 

e



– ТЖК нормаланған мәні; 

K

з

 – қор коэффициенті ; 



η

0

 – терезенің жарықтық сипаттамасы. 



 

Еденнің ауданын анықтаймыз 

 

S

n

=l·b=8м·7м=56м

2

 , 

 

мұнда l,b – сәйкесінше бөлме ұзындығы және ені. 



 

Әр  түрлі  аудандарда  орналасқан  ғимараттар  үшін  ТЖК  нормаланған 

мәнін е

N

 келесі формуламен есептеген жөн 

 

e

N



=e

н

.



m=1,5·0,75=1,125, 

 

мұнда  e



N

н

  =  1,5  –  көлденең  табиғи  жарықтандыру  кезіндегі  ТЖК  мәні, 

3.12 кесте [3] бойынша; 

m  =  0,75  -  сыртқы  қабырғалардағы  жарық  климаты  коэффициенті,  3.1 

кесте [3]  бойынша. 

 

Жарықөткізгіш материал тік орналасқан жағдайда қоғамдық ғимараттар 



және тұрған үйлер үшін қор коэфициенті  К

з

 = 1,2 тең, 3.11 кесте [3] бойынша; 



Біржақты жарықтандыру кезіндегі бөлме тереңдігі  

 

м



В

l

6

1





 

33

,



1

6

8





l



L

және 


5

8

,



0

)

1



1

(

6



)

(







рп

нок

ок

расч

h

h

h

l

h

l

 



мұнда 

о 



=  20,36  -  терезелердің  жарықтық  сипаттамасы  3.2  кестесі  [3] 

бойынша. 

 

h

рп

 = (0,8÷1) м. 

 

Жалпы  жарықөткізгіштік  коэффициенті 



о

 



келесі  формуламен 

анықталады 

 



о



=



1



2



3



4



5 , 

 

мұнда  


1

 – материалдың жарықөткізгіштік коэффициенті, 3.3 кестесі [3] 



бойынша;  

1



=0,8 – екі қабатты терезе әйнегі үшін;  



 - терезе жақтауларында жарық жоғалуын ескеретін коэффициент, 3.4 

кесте [3] бойынша;  



70 

 



=0,6 – жақтаулар ағаштан жасалған, қос қабатты; 

3

  -  салмақ  түсетін  конструкцияда  жарық  жоғалуын  ескеретін 



коэффициент,  3.5  кесте  [3]  бойынша; 

3



=0,8  –  темірбетонды  және  ағаш 

қалыпты; 

4

  -  күннен  қорғау  құрылыстарында  жарық  жоғалуын  ескеретін 



коэффициент, 3.6 кесте [3] бойынша; 

4



=1 – жиналатын жалюзи және перде; 

τ



–  шамдар  астына  орнатылатын  қорғаныс  торында  жарық  жоғалуын 

ескеретін коэффициент, мәні 0,9 тең. 

 

 



о



=



1



2



3



4



5



=0,35. 

 

Көлденең  жарықтандыру  кезіндегі  (ғимарат  бетінен  және  онымен 

шектесіп төселген қабаттан шағылған жарық есебінен) ТЖК артуын ескеретін 

коэффициент,  r

1

 = 5,6 - 3.9 кесте [3] бойынша таңдалады,  



 

5

2



,

1

6





расч



h

l

86



,

0



B

l

33



,

1



l

L

  

5



,

0

%



50

3

/



)

30

50



70

(

3



/

)

(



3

2

1











 

 

К



зд

  -  қарсы  тұрған  ғимараттар  әсерінен  терезенің  қараңғылауын 

ескеретін  коэффициент.  Терезеге  қарсы  тұрған  ғимараттар  болмағандықтан 

К

зд



=1. 

 

Барлық мәндерді есептік формулаға қоямыз  



 

.

8



85

,

7



35

,

0



6

,

5



100

1

2



,

1

36



,

20

125



,

1

56



100

2

2



1

0

м



м

r

К

K

e

S

S

о

з

зд

н

n

o









 

 



Бір терезенің ауданын оның биіктігіне бөліп келесі мәнді аламыз   

 

.



8

1

/



8

м

h

S

l

ok

ok

ok



 

 



Бөлмені  қажетті  жарықтандырумен  қамтамасыз  ету  үшін  көлденең 

жарық  түсу  ауданы  есептелді.  Бөлмеде  ауданы  S

ок

=4  м


терезелер  бар 

болғандықтан, көлденең жарық түсу ауданы 8 м

болды, яғни қосымша жарық 



көздері қажет, жасанды жарықтандыруды есептеу қажет.  

 

5.2.2 Жасанды жарықтандыруды есептеу 

Жалпы  біркелкі  жарықтандыру  қарастырылған  ғимараттарда  жасанды 

жарықтандыруды  жарық  ағынының  пайдалану  коэфициенті  әдісімен 

есептеледі. 

Бұл 


әдіс 

бойынша 


горизонтальды 

беттегі 


есептік 

71 

 

жарықтандыруды  шамдардан  тікелей  бетке  түсетін  жарық  ағаны  және 



қабырғадан, төбеден, беттен шағылған жарықты ескере анықтайды. 

Бөлмедегі жасанды жарықтандыру қуаты 40 Вт, жарық  ағыны 3000 лм  

люминесцентті  лампаларды  пайдалану  арқылы  жүзеге  асады,  олар  жалпы 

жарықтандыру  шамдарында  орналасады  (шам  типі  –  ПВЛМ  2

40).    IV 



дәрежелі көз жұмысына жарамды болып келтін 200 лк жарықтылық жасауға 

қажетті шамдар санын пайдалану коэффициенті әдісімен есептейміз. 

Шамдар санын келесі формуламен анықтаймыз  

 







n



Ф

Е

К

Л

Н

З

Z

S



=

N

б



,

 

 



мұнда  Z  –  минималды  жарықтылық  коэффициенті  (орта  және 

минималды  жарықтылық  қатынасы).  Есептеулерде  Z  коэффициенті  1,1÷1,2 

аралығында қабылданады;

 

n = 2 – шамдағы лампалар саны; 



η  –  пайдалану  коэффициенті,  шағылу  коэффициентіне  және  ғимарат 

индексіне тәуелді; 

К

3

=1.2 –3.11 кестеге [3] сәйкес. 



 

 Шамдардың іліну биіктігін есептейміз  

 

жб

тб

ес

h

h

H

h



 



мұнда h

тб

=0,1 – лампаның түсу биіктігі, м; 



h

жб

=0,8 – жұмыс бетінің еденнен  ара қашықтығы, м; 



Н=3 – бөлме биіктігі, м. 

 

Барлық мәндерді қойып шамның іліну биіктігін аламыз   



 

h

ес

=3-0,1-0,8 = 2,1 м. 

 

Пайдалану  коэффициентінің  η  бөлме  ауданы,  биіктігі  және  пішінінен 



тәуелділігін ғимарат индексі комплексті сипаттамасымен ескеруге болады.     

Ғимарат индексі (i) келесі формуламен есептеледі 

 

78

,



1

1

,



2

)

7



8

(

56



)

(

S



=

i

б







ес

h

B

L

,

 



 

мұнда S, L, B – сәйкесінше бөлменің ауданы, ұзындығы және ені.  

 


72 

 

Табылған  ғимарат  индексі  бойынша    η=0,67  (5-11  кесте  [1]  бойынша) 



анықтаймыз. 

Қуаты  40  Вт  және  жарық  ағыны  3000  лм  люминесцентті  лампалар 

пайдаланамыз  

 

4



011

,

4



3000

2

67



,

0

200



1,2

2

,



1

6

5



=

N







 шам. 

 

IV  дәрежелі  көру  жұмысына  жарамды  200лк  жарықтылық  жасауға  4 



шам  қажет,әр  шамды  типі  ЛБР-40Вт  және  ағыны  Ф=3000лм  лампадан 

орналасқан. 

 

5.2 сурет – А бөлмесіндегі шамдардың орналасу схемасы 



 

Типі  ПВЛМ  2х40  4  шамның  нормаланған  мәнге  сәйкестігін  нүктелік 

әдіспен  тексереміз. 

Шамдар арасынағы қашықтық 

 

ес

B

A

h

L



,

 , 

 мұнда 



=0,6



2. 


 

Ұзындық бойынша 



 

L

A

=λ 

ес

h



=1,9·2,1=4 м. 

 

Ені бойынша 



 

L

B

= λ 

ес

h



=1,66·2,1=3,5 м. 



73 

 

 



Шамның қабырғадан арақашықтығы: 

Ұзындық бойынша 

 

l

A

=0.5·4=2 м.

 

 

Ені бойынша 



 

l

B

=0.5·3,5=1,75 м. 

 

 А  нүктесін  белгілейміз.  Осы  нүкте  үшін  барлық  шамдардың  шартты 



қосынды жарықтылығын есептейміз. 

А  нүктесі  және  шамның  арақашықтығының  төбеге  проекциясын 

анықтаймыз. d түзуімен төбе арсындағы бұрышты табамыз. Табылған бұрыш 

бойынша шартты жарықтылықты келесі формуламен анықтаймыз 

 

з

m



1

i

r



К

1000


e







Ф



E

АГ

,

 

   


мұнда Ф – лампаның жарық ағыны; 

            µ  =1,2  -  «алыстатылған»  шамдардың  әрекетін  ескеретін 

коэффициент; 

            



m



1

i

r



e

- шамның суммарлы көлденең жарықтылығы.                

 

А нүктесіндегі бір шамның көлденең жарықтылығы  



 

2

3



i

)

(



cos

h

I

e

i

АГ

i





 

)



(

h

d

arctg

i

i



.

 

  А  нүктесі мен шам арасындағы арақашықтық d

1



d

1

=

м

18

.



2

875


.

0

2



2

2





 



)

1



.

2

18



.

2

(



1

arctg



 46,07



о 

.

    

 

Бұл мән бойынша ПВЛМ 2х40 шамы үшін 3-10 кестесінен [1] I



a1

 аламыз. 

1



=



46,07° 3-10 кестесінде [1]  жоқ болғандықтан интерполяция жасалды. 

74 

 

 



 55-45                   46,07-45 

70-110                 I

a1

-110  , 

 

10(I



a1

-110)=1,07·(-40), 

 

I



a1 

= 105,72кд. 

 

        Алынған  мәндерді  қойғанда  А  нүктесіндегі  бір  шамның  көлденең 



жарықтылығы         

   


8

1

,



2

*

1



,

2

)



07

.

46



(

cos


72

.

105



3

1





АГ



e

лк. 

 

Барлық  шамдар  А  нүктесінен  бірдей  қашықтықта  орналасқандықтан 



есептелген мәндер ортақ болады, сондықтан суммарлы шартты жарықтылық 

 

.



32

8

4



лк

e

АГ





 

 

Қуаты  40Вт  және  жарық  ағыны    Ф=3000    лм  ЛБР  40-4  люминисцентті 



лампа 2-12 кестеден [1] таңдалды. 

 

Сәйкесінше 



 

.

192



2

,

1



1000

2

32



3000

2

,



1

лк

E

АГ





 

 



А  нүктесі  үшін  барлық  шамдардың  жарықтылығын  Ер≥Енорм  шарты 

бойынша  тексереміз.  ІV  дәрежелі  көру  жұмысы  үшін  жарықтылық  нормасы 

Енорм=200лк , ал есептеулер бойынша Ер=192лк. 

Енорм≈Ер шарты орындалады, сондықтан реконструкция қажет емес. 

 

5.3 Электроқауiпсiздiк 

 

Бұл  интернет  сайтты  басқару  үшін  компьютермен  жүзеге  асатын 



болғандықтан  электр  энергиясының  үлкен  мөлшерімен  тұтынатын  болып 

табылады. Егер оны терiс және олақ пайдаланса, электр тоғы  қауiптi екенін 

ұмытпаған жөн.  

Электр тогiнiң қауiп-қатерлігі, көпшiлiк жағдайда оның істері күтпеген 

жайтта асқынады.  Тоқпен ток өткiзетiн бөлiктер ғана емес, сол тоқ болмауы 

керек  бөлiктерден  де  өтуі  мүмкін.    Адамның  организмына  тоқтың  әсерi  өте 

күштi және жие өлiм нәтижесімен бiтедi. Сондықтан электр тогiмен қолданар 

кезде,    оның  қасиеттерiн  бiлiп,  дұрыс  қолдану  керек,  ерекше  iлтипат  және 

сақтық талап етедi. 


75 

 

Электр  тогiмен  жарақаттанудың  өндiрiстiк  жарақаттардың  басқа 



түрлерiнен айтарлықтай айырмашылығы болады. Танып бiлу, тоқпен барлық 

организмге  зақым  келуі  -электр  соққылары  және  дененiң  жергiлiктi  сыртқы 

жарақаттары немесе күйiктер - электр жарақат болып табылады.  

Электр  соққысы  адамның  денесiнен  өткен  кезде,  жағдайлардың 

көпшiлiгiнде  бастапқыда  тынысы  бұзылады,  ал  жүрегі  мақамның 

бұзушылығымен  жұмыс  iстеуді  әлi  жалғастырып,  содан  кейiн  жүрек 

қызметiнiң  тоқтауы  мүмкін.  Электр  соққысынан  жарақттану  кезіндегі  қауiп-

қатердiң  дәрежесi,  тоқтың  өту  жолдары,  тоқпен  адамның  табылуларының  

ұзақтылығы,  адамның  организмы  арқылы  өткен  тоқтың  күшi  арқылы  және   

тағы басқа жағдайлар арқылы анықталады.  

Жарақттану  кезінде  қауiп-қатер  тоқ  күшiнiң  0,05  А  кезінде  де  пайда 

болатыныны  анықталған,  тiптi оның  әсерi  қысқа  мерзiмдi  болса да.   Мұндай 

ОДА  және  одан  жоғары  күшімен  жарақаттанулар  өлiм  нәтижелеріне  алып 

келедi.  Тоқ  күшi  өтетiн  көбiнесе  оның  әсерiне  дененiң  кедергiсiмен 

анықталуға  және  қақпанды  адамның  денесi  арқылы  әсiресе,  оның  түкшелерi. 

Кедергi  ең  үлкен  сүрiктiң  жоғарғы  мүйiздi  жiгiн  алады;  ол  қашан  зиян 

жасамаған болады және оның кедергiсi таза күйі 40000-100000 Ом жете алуға 

қурап  қалған.  Сүрiктiң  жоғарғы  жамылғысы  егер  бiрақ  сонан  соң  жабулы 

сулаған электролиттермен iстей алу жабулы, тоқ өткiзушi шаңмен немесе терi 

бiтелiп  қалған  зиян  жасаған,  онда  кедергi  1000  Омға  дейiн  құлай  алады. 

Сондықтан  өндiрiстiк  жағдайлар  есепке  алумен  адамның  денесiнiң  кедергiсi 

1000 Омды қабылдайды.  

Қайғылы  жағдай  талдаудың  өлiм  нәтижелер  60  Втегi  кернеуде  болуы 

мүмкiн. Қауiпсiз, жұмыс iстейтiн ережелерге сәйкес бұл негiзде, кернеу болып 

есептеледi, 36 Втан жоғары  емес, қауiптi шарттарда жұмыс iстегенде әсiресе 

қауiпсiз 12 В кернеу болып есептелгенiнде. 

Электр  соққысының  нәтижесiне  үлкен  мәнi  зақымдалған  тоқтың 

әсерiмен  табылуды  ұзақтықты  алады.  Демек,  ұзақ  жақын  болуда  ток  көзi, 

әсiресе  тоқта  жоғарғы  кернеуi,  сүрiктiң  күйi,  құлдыра  кедергiге  жылдам 

өзгередi  және  тоқ  күшi  арқылы  өтетiн  зақымдалған  үлкеедi.  Сондықтан 

зақымдалған электр тогiнiң әсерiнен өте маңызды босату. 

Электр тогiн ұтылу нәтижесінде оның өту жол, сонымен бiрге адамның 

денесi  арқылы  ықпал  етедi.  Тоқтың  өтуi  өте  қауiптi  тiршiлiк  маңызды 

органдар  арқылы  -  жүрек  және  өкпе  арқылы  өтеді.  Жүрек  дененiң  сол 

жағында орналастырғандығыменнен, оң қолды және аяқты арқылы өткен тоқ 

қауiптi. Бұл мұнымен ұғындырылады, тоқ ең қысқа қашықтық бойынша емес, 

көп қан өткiзiлетiн қан тамырлары және жүйке жолдары бойынша. Екі қолдан 

өткен ток үлкен қауіп төндіреді.  

Адамның  жеке  қасиеттерi  сонымен  бiрге  мәнi  мол  :  мысалы,  iшкiлiк 

өйткенi  кiшiсi  және  алған  адамдардың  тоғының  өтуiне  кедергi  жүрек  ауруы, 

жеңiл,  жүйке  жүйесi  сондықтан  ұтылуды  қауiп-қатер  үлкенiрек  iстелiнедi 

екен. 


76 

 

Сонымен  бiрге  электр  соққысында  тоқ  жүйке  талшығы  арқылы  өтедi, 



және   оған  өте  нақты  болып  келеді.  Мысалы, бұл  ток  көзiмен  жақын  болған 

дененiң  бұлшық  еттерiнiң  қысқартуы,  ең  алдымен  шақырады,  және  қол 

зақымдалған өткiзгiш ток көзiн қамтығанда болып шыға алады. Жәбiрленушi 

тоқ  күшiнiң  0,02-0,25  А  кезінде  ток  көзiнен  қолын  өз  алдына  ажырата 

алмайды. 

Сонымен  бiрге  электр  жарақаттардың  қатарына  дененiң  күйiктерi 

жатқызылады. Олар тоқтың өтуiнде дене арқылы бола алады және басқа көз : 

ұшқындардан,  вольттық  доғалар  металлдық  аспаптың  әр  түрлi  фазаларының 

қысқа  тұйықталу  пайда  болатын  кездейсоқ  тұйықталуы  және  өзге 

жағдайдаларда. Күйiк сүрiктiң қызаруы және көпiршiктердiң онында бiлiммен 

қанағаттана  алады,  тiптi  ойын  таcтарының  көмiрлеуi,  бiрақ  күйiктер  кейде 

кездемелердiң терең қиратулары шақырады. 

Электр тогынан /ПТЭ и ПТБ-2000/  ұтылудан адамды қорғаудың негiзгi 

шаралары болып табылады : 

-  жиiрек  ток  өткiзетiн  бөлщектер  және  қосқыш  тетiктерi,  электр 

жабдығының дұрыстығы  және дұрыс пайдалануы; 

- ток өткiзетiн бөлiктерге тиiп кетуден қорғау

-  жабдықтың  ток  өткiзбейтiнбейтiн  бөлiктерiне  кернеудi  өткелден 

қорғау; 

- байластыратын және сигналдық құрылымдардың,  плакаттардың және 

жазу ескертулердің қойылуы; 

- жеке қорғайтын құралдардың қолдануы. 

Мысалы, мәнi керемет үлкендерi жұмыс iстейтiн ұтылулардан қорғауын 

алады  онда  -  ток  өткiзбейтiн  бөлiктер  изоляцияның  бұзуының  жанында 

кернеулi  күйiнделермен  туындайтын  жағдайлар  жұмаршақ  сол.  Бұл 

жағдайдалардың  қауiптi  зардаптардың  сақтап  қалулары  үшiн  қорғаныш 



жерлендiрулердi қолданады. Қорғаныш жерлендiру ток өткiзбейтiн металлдық 

бөліктер топырақпен қосылысымен түсіндіріледі. 

Электр  тогi,  оның  көлемiне  қолақпандайлары  арналған  жерде 

жайтартқыштан  ағып  көп  жинала  таралады.  Жерге  тұйықталған  токтi  ағуы 

байқалатын  жайтартқыш  кеңiстiк  айналасындағы  өрісті  жайылу  өрiсі  деп 

аталады.  Бұл  өрiстiң  шамасы  тоқтың  кернеуi  және  топырақтың  кедергiсiнен 

тәуелдi болады, және де өрiске потенциал жайтартқышты алып тастау шарасы 

бойынша кемидi.   

Егер  адам  жайылуды  өрiстiң  беттерiнде  тұрса,  онда  оның  аяқтары 

жанасу  нүктелерiнiң  арасындағы  потенциалдардың  айырымы  болатында 

болып  шыға  алады,  және  тоқ  адамнан  кейiн  өте  алады,  электр  соққысы 

шақыру үшiн жеткiлiктi.  Мұндай кернеу адымды деп аталады. Жерге қосуды 

орыннан  алып  тастаумен  адым  кернеуiн  шаманы  керiсiнше  азаятыны 

түсiнiктi. 

Жабдықтың  ток  өткiзбейтiнбейтiн  бөлiктерiне  кернеудi  өткелден 

қорғауға  жерге  қосулардан  басқа  қорғаныш  ажыратуларды  қолданады. 

Арнайы жабулы бөлмелерде орналасқан бөлiк болатын кернеулi күйiнделерге 


77 

 

тиiп  кетуденгi  сенiмдi  қорғау  құралдары  құлыптағыш  құрылымдар  болып 



табылады. 

 

5.4 Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімі бойынша қорытынды 

 

Дипломдық  жұмыстың  бұл  бөлімінде  интернет  сайттың  жұмысын 



қадағалайтын  оператор  және  А  бөлімінің  (кабинет)  жарықтандырылуы 

қарастырылды. Сәйкесінше табиғи және жасанды жарықтандыру есептелді.  

Копьютер  пайдаланылатын  жұмыс  орнының  ерекшелігі  аз  қозғалып, 

көздің  көруіне  көп  күш  түседі.  Жұмыстағы  мәжбүрлік  тұрыс  пен  аз  қозғалу 

тірек-қозғалу  аппаратына  көп  күш  түсіреді.  Жұмыс  орынының  дұрыс 

құрастырылуы  маңызды  және  эргономикалық  талаптарға  сәйкес  болуы  тиіс, 

оптималды жұмыс позасы жоғары сапалы жұмыс істеуге мүмкіндік береді 

Бөлмені  қажетті  жарықтандырумен  қамтамасыз  ету  үшін  көлденең 

жарық  түсу  ауданы  есептелді.  Бөлмеде  ауданы  S

ок

=4  м



терезелер  бар 

болғандықтан, көлденең жарық түсу ауданы 8 м

болды, яғни қосымша жарық 



көздері қажет. Сондықтан жасанды жарықтандыруды есептелді.  

Жасанды  жарықтандыру  жарық  ағынының  пайдалану  коэфициенті 

әдісімен  есептелді.  Әдіс  бойынша,  алдымен,  есептік  бетке  түсетін  жарық 

ағанының  жарықтандырушының  толық  ағынына  қатынасына  тең  болатын 

коэффициент  мәні  анықталды.  Кейін  белгіленген  жарықтылық  жасауға 

қажетті  жарық  ағыны  анықталды.  Оператор  дербес  компьютері  бар  бөлмеде 

жұмыс  жасайтындықтан  ҚР  СНиП  2.04-05-2002  сәйкес  шамның  минималды 

жарықтылығы 200 лк тең болуы қажет.  IV дәрежелі көз жұмысына жарамды 

200 лк жарықтылық жасауға 4 шамдағы 8 лампа қажет, лампа типі – ЛБР-40Вт 

және жарық ағыны Ф = 3000 лм. 

Жұмыс категориясын ескере отырып жұмыс орнындағы микроклимат 

көрсеткіштерінің ұтымды және рұқсат етілген өлшемдері келтірілді.

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Қорытынды 

 

Берілген  дипломдық  жоба  қазіргі  кезде  көп  қызығушылық  танытып 



отырған  web  -  сайтты  құрастыру  тақырыбына  арналды.  Сапалы  сайтты 

78 

 

конструкциялау,  дизайн  талаптарын  ескеретін,  толық  функционалды  web-



өнімді  ендіріп,  оның  актуалдылығын  қолдап  отыру  маңызды  мәселе  болып 

табылады. Сайт компания имиджінінің бет бейнесі және беделділік дәрежесін 

көрсететін құрал. Интернеттің дамуы – сайтты, шығыны аз және перспективті 

құрал  екендігін  көрсетті.  Заманауи  технологиялар  икемді  сайтты  жасауға 

ықпалын  тигізеді.  Олар  компания  кәсібінің  өсуіне  қарай  жетілдіріле  алады. 

Сайтпен жұмыс тапсырыс берушінің талаптарына сай басқару жүйесі арқылы 

жүргізіледі. 

Дипломдық  жобада  «G&N  Garant»  сайтын  құру,  ендіру  және 

оңтайландыру  әрекеттері  сипатталып,  жүргізілді.  Өзінің  оқылу  аумағын 

кеңейту  мақсатында,  компания  басшылары  сайт  көмегімен  айналысу  аясын 

көрсете,  тұтынушыларға  тарту  болып  келеді.  Ағымдағы  кезде,  сайт  танысу 

құралы  ретінде  ұсынылып  отыр.  Болашақта  түрлі  викторина  мен 

конкурстарды  ұйымдастыру,  желі  арқылы  компания  жұмысшыларына  сұрақ-

жауап  жүйесін  ұйымдастыру,  оларға  тікелей  тапсырыс  беру  қызметтері 

қарастырылуда. 

Web  -  сайтты  тұрғызу  барысында  интерактивті  web-  беттерді  құруға 

арналған  қазіргі  заманғы  web-  технологиялар  талдауға  салынды.  Соңғы 

кездері көп қолданысқа енген CMS жүйелерінің салыстырмалы көрсеткіштері 

келтірілді.  Осылардың  негізінде,  әр  жүйенің  ерекшеліктеріне  қарай  және 

орнату  кезінде  минималды  құралдар  жиынын  талап  ететіндігіне  байланысты 

CMS Joomla! 1.5.7 версиясы таңдалынды. 

«G&N  Garant»  сайты  «gngarant.kz»  домендік  аты  негізінде  dnr.kz 

хостингісінде  тіркелінеді.  Таңдалынған  «Мини»  тарифтік  жоспар  бойынша 

сайт серверде 500 Мб дискілік орынды алып, 50 e-mail жәшіктерін құрып, 15 

түрлі  мәліметтер  қорын  құра  алады,  сондай-ақ,  7  екінші  деңгейлі  домендік 

атты  беру  мүмкіндігі  бар.  Сервер  Linux  C  операциондық  жүйесінде  жұмыс 

істеп, PHP – 5.2.15 және MySQL – 5.1.55 версияларын қолдайды. 

«G&N Garant» сайты Google, Yandex, Bing іздеу жүйелерінде және осы 

жүйелердің    web-қор  каталогтарында,  сондай-ақ,  doard.datacenter.kz,  3t.kz 

Қазақстан  ұйымдарының  каталогы  мен    алло.kz  анықтамалық  порталында 

және adresa.meta.kz мета адрестер жүйелерінде тіркелінеді. 

«gngarant.kz»  сайтының  аудиториясының  сапалылық  және  көлемдік 

анализін  жүргізуде  Google  ұсынған  Google  Analytics  және  LiveInternet-тің 

мәліметтерді жинау статистикалық жүйелері пайдаланылды. 

Дипломдық  жобаны  іске  асыру  барысында  қойылған  мақсатқа  қол 

жеткізіліп, сәйкес мәселелері шешілді – мекеменің «G&N Garant» web - сайты 

құрастырылды.  Яғни,  барлық  потенциалды  клиенттер  мен  қызығушылық 

танытқан  адамдарға  мекеменің  қызметін  таныстыратын,  оның  қолдауын 

қызметкері  іске  асыра  алатындай,  толық  құрылымды  динамикалық  сайтты 

жасап, қолданысқа ендіру болып табылды. 



 

 

 

79 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер 

 

1.  «Проектирование и реализация» - Москва, Лори, 2001 - 509б. 

2.  «РНР 5 на примерах» М.В. Кузнецов,-Петербург, 2005 - 576б.   

3.  http://www.rg.ru/2008/08/25/internet.html 



80 

 

4.  http://www.alexa.com/topsites/countries/KZ 



5.  «Исследования интернет в Казахстане» – Алматы, 2010 - 48б. 

6.  http://effsite.narod.ru/site.html  

7.   http://effsite.narod.ru/metodu.html  

8.  «Движок для вашего сайта» - Д.Колишнеченко, 2008 - 357б. 

9.   https://www.google.com/analytics/settings/?hl=ru 

10. http://learn.javascript.ru/ 

11. «Web-Дизайн: Тонкости, хитрости и секреты» - Леонтьев Б.В., 2001 - 639б. 

12. http://www.php.su/mysql/?info 

13. «html Экспресс – курс» Петюшкин А.В.-Петербург, 2003 - 256б. 

14. http://www.drupal.ru/node/99529 

15. http://ru.wikipedia.org/wiki/Drupal  

16. «Страховые взносы - 2012» - И. В. Гейц, 2012 - 247б. 

17. «Страхование» - Шахов В.В., Ахвледиани Ю.Т., 2011 - 311б. 

18.  Справочная  книга  для  проектирования  электрического  освещения.  Под 

ред. Г.М. Кнорринга. Л.,  «Энергия», 1976,-384 б. 

19. СниП РК  2.04-05-2002 «Естественное и искусственное освещение». 

20.  Абдимератов  Ж.С.,  Мананбаева  С.Е.  Безопасность  жизнедеятельности. 

Методические  указания  к  выполнению  раздела  «Расчет  производственного 

освещения» в выпускных работах для всех специальностей. Бакалавриат – Алматы: 

АИЭС, 2009 - 304б. 

 21. ГОСТ 12.0.003-74 Система стандартов безопасности труда.  

Опасные и вредные производственные факторы. 

 22.  Н.И.  Баклашов  ,Н.Ж.  Китаев  ,  Б.Д.  Терехов  .  Охрана  труда  на 

предприятиях связи и охрана окружающей среды: Учебник для вузов  - М.: Радио и 

связь,1989 г - 222б. 

    


 

 

 



 

 

 



 

 

 

 

А қосымша 

 

1.

 



 

2.

 


"http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd"> 



81 

 

3.



 



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет