Тажриба қурилмаси кўрсаткичлари

Тажрибани режалаштириш босқичида янги замонавий 

асбоб — ускуналар асосида ҳар бир талабага эксперимен-

тал кўникмани ҳосил қилиш учун қуйдаги тажрибани мисол 

тариқасида ўрганамиз. Дастлаб лаборатория ишининг на-

зарий қисми билан танишамиз. Бизга маълумки электро-

лиз ҳодисасини Фарадейнинг иккита қонуни асосида ўрга-

намиз. Иккинчи қонунидан электрокимёвий эквивалентини 

аниқлашда Фарадей сонини доимийси тўғридан тўғри жад-

валдан олинар эди. Ҳозирги кунда Ўзбекистон Республи-

каси Президентининг 2017 йил 20 — апрелдаги «Олий 

таълим тизимини янада ривожлантириш чора — тадбир-

лари тўғрисида»ги ПҚ 2909 — сонли Қарори ижросини 

таъминлаш мақсадида Қарши МИИ «Физика» кафедра-

сига 29 та номдаги 1 миллард 870 миллион сўмлик янги за-

монавий лаборатория жиҳозлари Германиядан келтирилди. 

Шу лаборатория жиҳозларидан бири Фарадей сонини ўрга-

ниш қурилмаси бўлиб, ўлчаш аниқлиги ва самарадор жуда 

ҳам юқори ҳисобланади.

Фарадей сонини аниқлашда бир вақтнинг ўзида учта 

фаннинг интеграциясини кўриш мумкин. Бу лаборатория 

ишини кимёвий технология таълим йўналишларига тушун-

тириш жуда ҳам осон кечади. Фарадей сонини аниқлашда 

асосан кимёвий жараён асосий роль ўйнайди. Шу билан бир 

қаторда Фарадей сонини физикавий моҳиятини тушуниб 

оладилар.

трик, ярим ўтказгич, ва ўтказгич бўлиши мумкин. Электро-

лизда ток оқими кимёвий ажралиш билан биргаликда юзага 

келади. Ажралган модда миқдори электролит орқали ўтган 

заряд миқдорига q пропорционал бўлади [3]. Ташилган за-

ряд Фарадей доимийси ёрдамида ҳисобланиши мумкин. Бу 

доимийлик, элементар заряд e ва Авогадро сони N

A

 орасида 

қуйидаги боғлиқлик мавжуд:

 

F = N

. e. (1)

Ажралган модда миқдори v ва ажралган ионларнинг 

валентлиги z ни киритиб, ташилган заряд учун қуйидаги 

боғлиқликни ҳосил қиламиз:

 

q = v 

. F . z. (2)

Бу тажрибада Фарадей доимийси электролиз ёрдамида 

аниқ миқдордаги водородни ҳосил қилиш орқали аниқла-

нади. Электролизда ажралган водород гази ташқи p босим 

ва хона T температурасида йиғилади. Сўнгра унинг ҳажми 

V ўлчанади. Ҳосил бўлган водород молекулалари миқдори v 

идеал газ ҳолат тенгламаси ёрдамида ҳисобланади:

,

pV

=

 (3)

⋅