Цитоплазма мен сыртқы ортада К+, Na+ иондарын белгілі бір арақатынаста ұстау
жүктеу/скачать 9,47 Mb.
|
Цито Сарыағаш-2
| Тұқым қуалау –тұқым қуалайтын ақпараттың көбеюдің формаларынабайланыстыөзгеріпотыратынберілуәдістері.Жыныссызкөбеюдетұқымқуалаувегетативтіжасушаларжәнеспораларарқылыжүреді,сондықтананалықдараменұрпақтарыарасындағыұқсастықкөбірекболады.Жыныстықкөбеюдетұқымқуалаужынысжасушаларытұқымқуалауарқылыжүреді.Ата-аналарыменбалаларыарасындағыұқсастықвегетативтігеқарағандаәлдеқайдаазырақ.Жыныстықкөбеюкезіндесұрыптауғажәнеэволюцияүдерісінекеректіматериалжинайтынрекомбинативті өзгергіштік жүреді.Тұқым қуалаудың негізгі заңдылықтарын1865 жылы ГрегорМендельашты.
Мендельжүргізгензерттеулеріндегіжетістіктергетекөзіқолданғангибридологиялықәдісінебайланыстыжетті. Бұләдістіңнегізгіерекшеліктерімыналар: Мендельата-аналардағы және ұрпақтарындағы көптеген белгілер жиынтығынесептегенжоқ, тек альтернативтіжекебелгілерібойыншаажыратып,солбелгілердің тұқымқуалауын талдады; әрбіральтернативтібелгініңұрпақтарқатарындатұқымқуалауынанақтыесепжүргізді; шағылыстыруданалынғанбіріншіұрпақтығанаталдамай,әрбіргибридтіңөздігіненұрықтануынаниайдаболғанұрпақтарысипатынжекеесептеді. Мендель зерттеуге көптеген альтернативті белгілеріменажыратылатынасбұршағының даралрын зерттеу объектісі ретінде қолданды.Сары және жасыл дәндері бар асбұршақ іріктемелеріншағылыстырғандабарлықұрпақтың(біріншіұрпақгибридтерінің)дәндерісарытүспенболды.Бұлжағдайдааналықжәнеаталықөсімдіктердәндерініңтүстеріқандайболғанырөліболмады.Осыбайқалғанзаңдылықбіріншіұрпақтыңбіркелкілікережесідепаталды.Біріншіұрпақтабайқалғанбелгіні –доминантты,алкөрінбегенін–рецессивтідепдепаталды. Белгілердің ―Тұқым қуалайтын факторларын‖(гендерді) Мендель латын алфавиті әріптеріменбелгілеудіұсынды.Біржұпқажататынгендердібірдейәріптерменбелгіленетінболды,бірақбелгініңдоминанттыаллелін–басәріппенАА,алрецессивтісіаа,кішіменбелгіленді.Доминанттыаллельбойынша гомозиготалы дараларды – АА, рецессивтіні – аа, гетерозиготаны –Аа деп жазатын болды. Рецессивті аллель тек гомозиготалық жағдайда, алдоминанттыаллель–гомозиготалыжәнегетерозиготалыжағдайлардабайқалатынынтәжірибелеркөрсетті. Гендерхромосомасомалардаорналасады.ВпроцессеГомологхромосомалар мейоз үдерісі кезінде түрлі гаметаларға ажырайдырасходятся вразличныегаметы.Гомозиготалардыңекіаллелідебірдей,сондықтангомозиготалыдаралар біртиптігаметалар түзеді(гомогаметалы). Шағылыстырубойыншатәжірибелердісызбанұсқатүріндежазуұсынылды.Ата – аналарды Р әріпімен ( латынша рarentes - ата – аналар),бірінші ұрпақ дараларын – F1 (лат. filii - балалар), екінші ұрпақ дараларын –F2белгілеукелісілді. Шағылыстыруды көбейту белгісімен (х), аналық дараныңгенотиптікформуласынбіріншіжазады,алаталықгенотипін-екінші.Бірінші қатарға ата - ана генотиптері, екіншіге – олардың гаметаларыныңтиптері, ал үшіншіге – бірінші ұрпақтың генотипотиптері және әрі қарай тағыосылайжазылады. Бірінші ұрпақтың біркелкілігі ережесін, жалпы түрде былайша айтуғаболады:бірібіріненбіржұпальтернативтібелгілерібойыншаажыратылатынгомозиготалыдаралардышағылыстырғанда,біріншіұрпақтыңбәріфенотипідежәнегенотипідебойыншабіркелкіболады(сызба нұсқа1) .
Сызбанұсқа1.Біріншіұрпақтыңбіркелкілігі. Біріншіұрпақгибридтерінөзарашағылыстырғандаекіншіұрпақтадоминантты жәнерецессивті белгілері бар даралар пайда болып, белгілергенотипі 1 : 2 : 1, ал фенотипі бойынша 3 : 1 немесе даралардың 75 %доминанттыбелгілермен,ал25%-рецессивтіменүшінболды(сызба2).БұлзаңдылықМендельдіңекіншіережесі немесеажырауережесідепаталды. ШағылыстырудыжазуүшінағылшынгенетигіПеннетұсынған,оныңатыменаталатын,арнайыторлардыжиіқолданады.Күрделішағылыстырулардыталдағандаонықолдануыңғайлы.Тордықұрастыруұстанымытөмендегідей: үстіңгі горизонталь сызық бойымен аталық дараныңгаметаларынжазады,алсолжақвертикальбойымен-аналықдараныңгаметаларын,қиылысқаннүктелерге–ұрпақтардыңмүмкінболатынгенотиптері: F1 ♀ Аа х ♂Аа
ГF2 2-сызба.Ажырауережесі. Мендельдің екінші ережесі: бір жұп альтернативті белгілері бойыншаталданатынекігетерозиготалыдараларды(немесеF1гибридтерін)өзарашағылыстырғанда, ұрпақтарындафенотипі бойынша 3:1 және генотипі -1:2:1 ажыраубайқалады(сызба2). жүктеу/скачать 9,47 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|