Жасушалардыңсұрыпталуыжәнеолардыңтаңдамалыадгезиясықалыптыдамудықамтамасыз етiп, морфогенезде маңызды роль атқарады және генетикалық бақылау менқоршағанжасушаларәсерiніңбақылауындаболады.
Эмбриогенезүдерісі кезінде жасушаларбөлініп,бір-бірінтанып,топтасыпжабысады.жәненақтыжасушаның қабатын түзеді,әріқарай жасушалартаңдамалысұрыпталады.
Жасушалардыңсұрыпталуыгастуляциякезіндебелсендіжүреді.
Мембраналардыңерекшелігі менжасушаныңқозғалу дәрежесі сұрыпталудыңміндеттішартыболыптабылады.
Амфибийұрығыныңгаструласатысынаэкспериментжүргізілді:трипсинферментініңкөмегіменжасушалардыдиссоциациялады,жасушалардыретсізорналасқаншаараластырады,белгібіруақытөткенненкейінжасушаларбір-біріменеркінмиграцияланыпқайтатоптасады.
Содан ретсіз араласқан жасушалар қайта топтасып жасушаның үш қабатын түзеді: экто-,мезо-, энтодерма. Бір типті жасушалар өз-ара жабысып сұрыпталу қасиетіне ие болады.Жасушалардыңтаңдамалысұрыпталуыкезіндежасушалардыңөзарабайланысуымембрананыңантигендікқасиетінебайланыстымембраныңбетіндегізарядтардыңайырмашылығыныңнегізіндегенетикалықбақылануыменжүзегеасатынүдеріс.
Таңдамалы адгезия – қалыпты онтогенездің қажетті шарттарының бірі.Iсiкжасушалардыңметастазғақабiлеттiлiгiтаңдамалыадгезияныңбұзылуынабайланысты.
Жасушалардыңжойылуыапоптозжәненекрозғабөлiнедi.Апоптозқалыптыфизиологиялықжағдайдарғатән.Некрозортаныңзияндыфакторларыныңәсерiненфизиологиялық емес жағдайларда пайда болады (О2-нiң жетiспеуi, токсиндер). Апоптозонтогенезүдерісіндемаңыздырольатқарады.
Апоптозға мысал: алдыңғы бүйректің (пронефроса) жасушаларының жойылуы немесесаусақаралық жарғақтардың, жасына байланысты бас миының нейрондарының саныныңазаюы, лактацияның тоқталуынан кейін сүт безіндегі лактациттердің жойылуы, етеккірдіңалдындаэндометрия қабатындағыфункционалдыжасушалардыңжойылуы.
Апоптоздың бұзылуы ақаулықтарға алып келеді: синдактилия (саусақаралық жарғақ), тікшектіңатрезиясы,ішектіңбітеулігі.
Соныменқатаронтогенездіңжасушалықмеханизмі:пролиферация,жасушаныңмиграциясы,жасушаныңжойылуыжәнетаңдамалыадгезияяғнибелгілібіруақытаралығында,нақтыбелгілібіржердеөтеді. Дамудыңтуабіткенақаулықтар(ДТБА)нәрестелерөлімінің(15-20%),перинатальдыөлімнің(25%)үлесінқұрайды.ЖаңатуылғаннәрестелердеанықталғанДТБАжиілігі2-3%құрайды,алкешсатысында5%-ғадейін.Сондықтанмедицинада ДТБАоқытумаңыздымәселелердіңбірі.
Дамудың туа біткен ақаулары (congenital abnormalities) – туылуға дейiн пайда болып,туылуданкейiнанықталған,мүшелернемесебүкiлағзаныңтұрақтыморфологиялықөзгерiстерi.
Дамуаномалиялары(congenitalabnormaly)ДТБА–данерекшелігіәдеттемүшелерқызметтерініңбұзылуыболмайды.
Достарыңызбен бөлісу: |