Цитоплазма мен сыртқы ортада К+, Na+ иондарын белгілі бір арақатынаста ұстау

Ретинобластомада (жиілігі — 20 мың баланың ішінде біреуінде) Rb генінің қызметінің тоқтауы байқалады. 60% жағдайда ретинобластома спорадикалды түрде дамиды, ал 40% жағдайда аутосомды-доминантты түрде тұқым қуалап беріледі. Rb генінің тұқым қуалайтын ақаулығы жағдайында, екінші аллелі қалыпты, сондықтан ісіктің дамуы тек екінші (қалыпты) аллелде қосымша мутация болған жағдайда жүруі мүмкін. Спонтанды түрде дамитын ретинобластомада Rb геннінің қызметінің тоқтауы екі алеллді де бірдей қамтиды (3-сурет).

Қалыпты жағдайда Rb гені ретинбластоманың супрессоры болып, оның дамуын тежейді.

Ісіктің ең маңызды суресорларының бірі р53 (массасы 53 илодальтон, кД) гені болып табылады. Оның көптеген (3400 астам) аллелдері бар. Адамдардағы барлық рактың жартысына жуығы р53 генінің мутантты аллелдеріне байланысты болады.

р53 гені ДНҚ қызметі және құрылымы бұзылған жағдайда, жасушалардың бағдарланған өлімі- апоптозбен аяқтайталатын сатылы механизмдерді іске қосады.

Р53 генінің мутациясы өзгерген жасушаларда апоптоз үрдісінің дұрыс жүрмеуімен олардың тірі қалып, пролиферациялануына, яғни рак жасушасына трансформациялануға алып келеді.

Сүт безі рагінің гендері BRCA1 жәнеBRCA2 де супрессорлық гендер болып табылады. Бұл гендердің мутациялары әйелдерде сүт безі рагінің тұқым қуалайтын түріне және жұмыртқа безінің рагіне алып келеді.

Аталған, онкогенезге алып келетін гендермен қатар, ДНҚ репарациясы гендерін де айта кету керек. Бұл гендер жүйесіндегі өзгерістер жасушаның гендік мутацияларға бейімділігін арттырып, ісіктік үдерістің басталуына негіз болатын, геномның тұрақсыздығына алып келеді. Аутосомды-рецессивті тұқым қуалайтын гендік ауру-пигменттік ксеродерма, ДНҚ репарациясының бұзылыстарының ісік үдерістерімен байланыстылығын көрсетеді.

Қалыпты жасушалық штаммдармен салыстырғанда аномальды рак жасушаларында телофераза ферменті белсенді болғандықтан, тіршілігін жоймайды және қартаймайды. Адамдардағы онкомаркер ретінде аталған ферменттің белсенділігін анықтауға болады. Теломеразаның белсенді болуы, рак жасушаларының пролиферациясына қажет болуы мүмкін.

Канцерогенез себептерін зерттеуде вирустар үлкен орын алады. Адамдарда белгілі бір рак типтерінің дамуы ДНҚ-лы вирустармен байланысты.

Адамдарда рактың дамуына алып келетін ДНК-лы вирустарды 4 топқа жіктеуге болады:

1. Папилломалардың (папилломавирустар) дамуына алып келетін вирустар. Папилома вирусы жатыр мойны рагіне алып келуі мүмкін;

2. Лимфоманың дамуына лаып келетін Эпштайн-Барр (EBV) вирусы;

3. Бауыр рагіне алып келуге қабілетті гепатит В (HBV) вирусы;

4. Капоши (KSHV)саркомасына алып келетін герпесвирусы.