Цитоплазма мен сыртқы ортада К+, Na+ иондарын белгілі бір арақатынаста ұстау

Жұмыртқа жасушасы мен сперматозоидтар бөлінетінгамондардың (гаметалар гормоны)әсеріненгаметалардыңжақындауыжүреді.Гамондарсперматозоидтардыңқозғалуынжәне сперматозоидтың жұмыртқа жасушасының қабықшасына жанасуын активтендіреді.Сперматозоид жұмыртқа жасушасының қабықшасына жанасқанда акросомдық реакцияжүреді де, жұмыртқа жасушасының қабықшалары ериді. Сперматозоидтыңцентриолі менядросыжұмыртқажасушасыныңцитоплазмасынаөтеді,сперматозоидтыңмембранасыжұмыртқажасушасыныңмембранасынақосылады.Сперматозоидтыңжұмыртқажасушасынажанасунәтижесінде,жұмыртқажасушасыактивтеледі:бұлқұрылымдықжәне физико-химиялық күрделі өзгерістер.Жұмыртқа жасушасымен бірінші сперматозоидқосылғансоң,бірденоныңүстіңгіжұқақабығыбөлектенеді,бұлұрықтануқабығы,кортикальды реакция жүреді. Осы реакцияның нәтижесінде басқа сперматозоидтардыңжұмыртқа жасушасына енуі тоқталады. Қосымша енген сперматозоидтар өзгеріске немесеұрықтыөлімгеалыпкеледі.

Жұмыртқа жасушасының активтелінуі ақуыз синтезінің басталуымен трансляциялықдеңгейде аяқталады, себебі м-РНҚ, т-РНҚ, рибосомалар және энергия овогенез кезіндежинақталыпқояды.

Гаметалардыңқосылуынан(сингамия)синкарионтүзіледі–бұлекі:аталықжәнеаналықпронуклеустіңқосылуы.Әрпронуклеустеn2cсәйкескелетінтұқымқуалайтын материал бар. Бірінші митоздық бөліну зиготада екі ұрықтық жасушаның (бластомерлер)түзілуінеалыпкеледі,олардыңәрқайсысындахромосомаларжиынтығы2n2c.

Онтогенездің ертесатысы

• Жұмыртқа жасушасы цитоплазмасының әр аймағы әртүрліхимиялыққұрамды ерекшежасуша.Жұмыртқажасушасыныңцитоплазмасынаэмбрионалдықдамудыңертесатысынақажеттіақуыздардыңсинтезделуүшінэнергияқорыжәнем-РНҚмолжинақталады.Бұлзаттаржұмыртқажасушасыныңцитоплазмасындабіркелкітаралмаған.

  
  

• Жұмыртқажасушасындасарыуыздыңорналасуыныңмаңызызор,өйткеніболашақтаұрықтыңкеңістіктікқұрылымынанықтайды.Жұмыртқажасушасыныңполярлығысарыуыздыңорналасусипатынабайланысты:,бұлядроныңэксцентрлікорналасып,анималдіполюскеқарайығысуыжәнецитоплазмалыққосындылардыңорналасуерекшеліктерінкөрсетеді.Цитоплазманыңәртүрліаймақтарыныңхимиялыққұрамыжәнепотенциясыдаәртүрлі.Цитоплазманыңанимальдіполюсініңаймағыэктодермалық,алвегетативтіполюсаймағы–энтодермалық,экваторлықаймақ–мезодермалықпотенцияларғаие.Жұмыртқажасушасыныңцитоплазмасындапайдаболған жергілікті айырмашылық, оныңішкі сапасының әртүрлі болуына алып келеді, оныооплазматикалықсегрегациядепатайды.Ооплазматикалықсегрегациябиологиялықбелсендіморфогендердіңтаралунегізіндежатқанжұмыртқажасушасыныңцитоплазмасының гетрогенділігі. Дрозофила зиготасының түзілуіне дейін аналық генніңөнімім-РНҚболашақэмбрионныңосініңұзынабойыбіркелкіемесморфогендердіңградиенттеріне қарай таралып жатады. Ооплазматикалық сегрегация ұрықтанудан кейінкүшейедіде,ұрықтыңбастапқыжіктелуіненегізболады.Жұмыртқажасушасынасперматозоиденгенсоңцитоплазмадағыкомпоненттердіңқайтабөлінуіжүреді,сондықтан зиготаның бөлшектенуі кезінде бластомерлерге түскен цитоплазманың құрамыәртүрліболады.Арықарайосығансәйкесцитоплазманыңәртүрліқұрамыәртүрліұлпалардыңбастамажасушаларынаәртүрліболыпбөлінеді.Бластомерлердіңнақтыбағыттадамуыцитоплазмадаәртүрліаймақтарындажиналғанзаттардыңтұқымқуалауына тәуелдіболады.

  
  

• Әр бластомерде өзінің морфогендердің концентрациясы жиналады немесе әрі қарай дамужайлыақпараталады,оныпозициялықақпаратдепатайды.Ооплазматикалықсегрегацияғабайланыстыболашақағзаныңқұрылысыныңдамуыжоспарланады,жоспардыңнегізібиологиялық белсенді заттардыңградиенткеқарайтаралуы,мысалыРНҚ және ақуыздардың концентрациясыяғни анималды полюстен вегатативті полюскеқарайазаяды.

  
  

• Жасушаның позициялық ақпаратына сәйкес мүшенің бастамасы өзінің орналасуынкоординаттықжүйебойыншабағалап,соданкейінсолжағдайғабайланыстыжіктеледі.Жасушаның орналасуы ұрықтың ұзына бойы осіндегі белгілі градиентпенорналасқанкейбірзаттардыңконцентрациясыменанықталады.

  
  

• Адамныңжұмыртқажасушасыланцетниктікісияқтыолиголецитальды.