Д. Б. Тойматаев Ғылым тарихы мен философиясы
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Орта ғасыр ғылымы
| Неонеклассикалық ғылым
- əлемнің мағыналы қасиеттерін көрсеткен жəне класикалық пен классикалық емес ғылымдарды қалыптастырған білім- бейнеге қарағанда, «біз басында» тұрған необейклассика білім құралы ретінде қызмет етеді. Алғашқы кезеңдерде танымның мақсаты болмыс туралы білім болса, қазіргі кезден бастап осындай мақсат ретінде біздің қажеттілігімізге сай болмыстың жарату болашағын тану өзекті. Сөйтіп, неонеклассикада субстанционализмнен креативизмге, онтологиядан телеологияға жылжуды байқаймыз, бұл білімге жаңа тенденциялардың енгізілу белгісі. Соның ішінде: синкретизм - айқын білімді алуға негізделген фундаменталдық ғылымның интенциясы мен қоғамда жұмыс атқаратын қолданбалы ғылымның интенциясының бірігуі; телеономия - əлемнің антропоморфтық анықтамасын, əлемді өкпек, рызық мақсаттық-мағыналық бастамасын ашу; жаңа рационалдылық - қатаюдың оптималдық жолы арқылы қабылдалынатын құндылық-мақсаттылық түрде іске асырудың болмыс-ұйытындысы. Классикалықпен қабылданған өзіндік əр бөліктерінде анық, жоққа келтірілмейтін, қажетті, өзінің ішкі жағында анық гносеологиялық утопия түбінде шекке жетті. Білімнің классикалық идеалдарының құлдырауына əкелген бəріне ортақ өзгерістер: ғылымның пəндік аймағында (неэвклид геометрияны құрастыру, небульдік алгебра, кванттық-релятивистік құрылыстар т. б.), оның бүкіл методологиялары (Гедель, Тарский, Коэн, Левенгейм, Сколем, Бринджмен, Бор, Гейзенберг т.б. ғалымдардың шектелген нəтижелері). Орта ғасыр ғылымы - орта ғасыр ойлаудың өзгеше сипаттары: схоластикалық теорияландыру, герметизм, символизм, иерархизм, авторитаризм, консерватизм, традиционализм, ретроспективтілік, дидактизм, талмудизм, телеологизм, универсализм, маңыраю, квалитатизм, мистицизм, эссенциализм, фундаментализм - түбінде білімнің жоғары гносеологиялық құндылығына мүмкіндік бермейді. Кондорсе айтқандай, Орта ғасырда «бір принциптің мəнін зерттеу емес, соны негіздейтін мəтіндерді талдау, пайымдау, жоққа шығару немесе растау. Ереже айқын ақиқат болған соң қабылданбайды, бір кітапта немесе бір елде бір ғасырда қабылданған соң. Сөйтіп, адам билігі ақыл билігінен үстемді болды. Табиғатқа қарағанда кітаптар зерттелген, ежелгі данышпандардың ақылы Ғарыш құбылыстарымен салыстырғанда үстемді болған». |