Д. Б. Тойматаев Ғылым тарихы мен философиясы
жүктеу/скачать 1,15 Mb.
|
Д. Б. Тойматаев Ғылым тарихы мен философиясы-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- Коллектившілдік
- Адалдық (дүниеқұмарсыздық).
| Универсализм (маңызды норма) - ақиқаты, ғылыми білімнің нақтылығы
оны ашқан ғалымның тұлғасынан тыс - ұлтынан, ғылыми иерархиядағы жағдайынан, жасынан т.б. Ақиқаттың алдында бəрі тең - академик жəне аспирант. Бəріне ортақ дəлелдеудің əмбебап белгілері, білімді бағалау ережелері т. б. қолданылады. Универсализм императиві ғылыми білімнің тұлғадан тыс сипаттаудан басталады. Жаңа білімге сенімдік тұлғадан тыс белгілермен анықталады: бақылауға жəне əуелі дəлелденген білімге сəйкес. Универсализм барлық ғылыммен айналысу жəне əр ұлттың жəне əр əлеуметтік топтың өкілі ғылыми карьера жасауға тең құқығы барын жариялайды. Ол ғылымның ұлтаралық жəне демократиялық сипатын негіздейді. Коллектившілдік. Бұл императив бойынша ғалым жедел түрде өз еңбегінің нəтижесін ортақ пайдалануға береді, сөйтіп, тексеріс өткен соң, еркін басқа ғалымдарға өз жаңалығын жариялайды. Ғылыми жаңалықтар əлеуметтік қатынастың нəтижесі болған соң бүкіл ғылыми ұжымға жəне жалпы қоғамға қатысты. Жалпы қоғамнан жетістігі болған соң «индивидуалдық» бөлігі 116
ешқандай құқығы мен артықшылығы жоқ. Ғалымның интеллектуалдық «меншікті» қолдану қажеттілігі сол жаңалықтың авторы ретінде қадірлеу жəне құрметтеу. Ғылыми приоритетке осы жағдаймен жоғары назар аударылады. Адалдық (дүниеқұмарсыздық). Ғалымдардың приоритетке (үстемді болуға) талпынысы конкуренция (бəсеке) тудырады. Осындай жағдай өзгеше іс-əрекетке түртпе береді, олар зерттеудің дұрыс жолына жəне нəтижелеріне əсер етеді. Осы қайшылықты шешуге ғалымнан адалдық жəне дүниегеқұмарсыздық қажеттігі сұранады. Осы норма бойынша ғалым тек ақиқатты жалғыз жəне басты мақсат деп қабылдайды. Мертон дүниеге құмарлықтан сақтану үшін ғылымның ішінде профессионалдық орынға жету үшін мінез-құлықта тек дұрыс қағидалар үстемді болуға шақырды. Жəне бұл норма өз дəулетін көтеруге немесе кəсіби ортада жоғары орын алуға бағытталған ғалымдардың ісіне айыптаушылық білдіру. Жалпы дүниеге құмарсыздық императиві ғалым профессионалдық іс-əрекетінде өзіне пайда іздеуге тиым салынады. жүктеу/скачать 1,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|