Д. Б. Тойматаев Ғылым тарихы мен философиясы
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
toymataev философия
| Синергизм (грек. бірлесіп жасалған іс) - медицина түсінігі бойынша, ол
бір немесе бірнеше дəрілердің ағзаға əсері, яғни, дəрілердің бірлесіп жасаған əсері нақты дəрінің əсерінен үстемді синергия сияқты. Синергетика «бірлесіп жасаған істің энергиясы» (грек. «син» — «бірге», «бірлесіп» жəне «эргос» — «іс») - Штутгарт университетінің профессоры Герман Хакенмен қалаған пəнаралық бағыт, бұл бағыт əртүрлі табиғаты бар бөлшектерден тұратын жүйелерді зерттейді (электрон, атом, молекула, клетка, нейрон, механикалық элементтер, хайуан мен адам мүшелері, көліктер т.б.) жəне макроскопиялық көлемінде олардың байланысы қандай кеңістік, уақыт немесе кеңістік-уақыттық құрылыстардың пайда болуын шығарады. Синергетика жаңа жалпылау ғылымның бірі, күрделі жүйелердің негізгі заңдарың зерттейді. Оның аймағына кіретін келесі: сызықты емес динамика, хаос, фракталдар, қопарылыстар, бифуркациялар, толқындар, солитондар т.б. Қазіргі уақытта синергетиканың танымалы себебі - бүкіл ғылыми саланың өкілдері оның тілінде пəнаралық коммуникацияға кіреді. Синергетика - қазіргі өзіндік құрастыру теориясы, эволюция үрдісіне негізгі сипаттама беретін, өзіндік құрастыру феноменін зерттейтін, сызықтылық еместі, теңөлшемсіздікті, жаһандық эволюцияны, «былықтан реттілікті құрастыру» процесстерді (И. Пригожин) зерттеу жүргізетін, бифуркациялық өзгерістер, уақыттың қайталанбауын, тұрақсыздықты қарастыратын жаңа дүниеге көзқарас. Синергетиканың мəселе алаңы «қиындық» деп аталатын ұғымның айналасында жатыр, табиғатқа негізделіп оның құрылымы мен эволюциясына назар аударады. «Қиындық» деген теңдіктен алшақ бифуркациялық өтудің жағымды сызықтық емес жағдай, бифуркация нүктесіне жоғары симметрияның бұзылуында пайда болады жəне де корреляцияның 196 макроскопиялық масштабын қалыптасуы мен қолдауы. Синергетикаға қатысты негізгі шығармалар: И. Пригожин «Переоткрытие времени», «Философия нестабильности», «От существующего к возникающему. Время и сложность в физических науках»; И. Пригожин, И. Стенгерс «Порядок из хаоса. Новый диалог человека с природой», Г. Николис, И. Пригожин «Познание сложного. Введение»; А. Баблоянц «Молекулы, динамика и жизнь. Введение в самоорганизацию материи»; Г. Хакен «Синергетика. Иерархии неустойчивостей в самоорганизующихся системах и устройствах» жəне Еркін Брюссель Университетінің қызметкерлерінің зерттеу шығармалары. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|