Термодинамиканың екінші бастамасы - заттар арасында жылу беру
процесінің жолына кедергі жасайтын физикалық қағида. Термодинамиканың
екінші бастамасы мəңгі қозғалтқыштың жоқтығын бекітіп, жүйенің ішкі
энергиясын пайдалы іске айналдыруға мүмкін емес дейді. Оны
термодинамиканың шеңберінде дəлелсіз қабылданатын постулат деп есептейді.
Ол көп тəжірибелік фактілер мен эксперименттер арқылы қалыптасқан. Оның
бірнеше эквиваленттік анықтамалары бар:
Клаузиус постулаты: «Жалғыз нəтижесі бар тек мұздай заттан ыстық
затқа жылу беру деген процесс мүмкін емес (Клаузиус атымен аталған
процесс).
Томсон постулаты: «Нəтижесі жылы резервуардың суытуының өндіріс
жұмысы деген айналмалы процесс мүмкін емес (Томсон процесі деп аталады).
Энтропиямен негізделген: «Жекеленген жүйенің энтропиясы азаймайды
(энтропияның азаймау заңы). Бұл анықтама бойынша энтропияны жүйенің
жағдайының қызметі деп қабылдаудан шыққан.
Диссипация (лат. Жайылу). Диссипацияның
түрлері: газдар
диссипациясы (планеталар арасында Жер планетаның газдарының жайылуы);
энергия диссипациясы (реттелген энергияны реттелмеген процестердің
энергиясына айналу, мысалы, жылуға - кинетикалық, электр тоқ т.б.); планета
атмосфераларының диссипациясы (планета атмосферасындағы газдар ғарыш
кеңістігіне жайылады).
