Д. Бабатайұлының "Еспенбет" поэмасын талдау
жүктеу/скачать 6,56 Mb.
|
Жұпқалиева Жансая 301-топ
|
Тақырыбы: Д. Бабатайұлының “Еспенбет” поэмасын талдау Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті Филология институты Академик С.Қирабаев атындағы қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы ОРЫНДАҒАН:ЖҰПҚАЛИЕВА ЖАНСАЯ ҚАБЫЛДАҒАН:ҚҰТТЫБАЕВ Ш. Д. Бабатайұлы “Еспенбет” поэмасы Дулат Бабатайұлының өмірі мен шығармашылығы Еспенбеттің ерлік істерінің көрінісі Еспенбет поэмасы композициялық талдау Қорытынды ой жоспар Дулат Бабатайұлы .Өлеңдері ел ішіне ауызша және қолжазба түрінде таралған. Кейбір өлеңдері Қазан қаласынан 1880 жылы алғаш рет “Өсиетнама” деген атпен жеке кітап болып жарық көрген. Жинаққа ақынның сол кезеңдегі қазақ елінің саяси-әлеуметтік өмірін шыншылдықпен жырлаған ой-толғаныстары енген. 01 Ақын «Тегімді менің сұрасаң» «Асқар таудың сәні жоқ» атты өлеңдерінде ел басқару ісіндегі озбырлық, әділетсіздікті 02 «Сүлейменге», «Кеңесбайға», «Бараққа», «Ел аралаған ишанға», «Еспембет» өлеңдерін жеке кісілерге арнайды Дулат Бабатайұлы (1802, Шығыс Қазақстан облысы, Аягөз ауданы Сандықтас қонысы — 1874, сонда) — көрнекті ақын, жырау, сатирик, ағартушы, қоғам қайраткері, тарихшы, Абайдың ұлық тұтқан ұстазы. 03 “Еспембет” поэмасы алғаш рет 1957 жылы “Жұлдыз” журналының 5-нөмірінде жарияланды Шығармалары 01 Құйрығын шаншып алды да, Үш айналды желіні. Селеу жерге бас ұрды, Омырауының желінен. Құйындатып келді де, Ытқып түсті Ақбөрте, Енесінің белінен. 02 Құрбыларынан ойлы, намысы күшті, арманы биік Еспенбетті осы бір туысы бөлек құлын ерлік арманға жетелейді: өскенде Ақбөртені ат қып мініп, қару асынып, жау қайтаруды армандайды. 03 Жігерім болса жетемде, Өнерім болса, еліме Еліме барып, ұл болсам. Адал еңбек етсем деп; Жігерсіз болсам, жетесіз, Болмаса өнер бойымда, Қойын бағып, құл болсам… Қораш кұл боп өтсем деп, – ойлайды ЕСПЕНБЕТТІҢ ЕРЛІК ІСТЕРІНІҢ КӨРІНІСІ Қандай адамдык адал, ақ ниет десеңізші! Ақынның кейіпкерінің осы сөздері арқылы бейнеленген биік эстетикалық-адамгершілік көзқарасы, халықтық демократизмі-туындының өн бойына көктей тартылып жатқан өзекті идеясы. 04 “Еспенбет поэмасы” композициялық талдау Оқиғаның басталуы Еспенбеттің ер шешен, көсемдігі туралы айтылуы. Оқиғаның байланысуы Еліне қайтқысы келіп, нағашысының батасын алуы, тайды қалауы, Ақбөртенің жеңісі Оқиғаның дамуы Еспенбеттің жетім қалып, нағашысынан жақсы тәрбие алуы Оқиғаның шиеленісуі Қабанбай бастаған батырлардан кеткен бір кекті қайтаруға жауға аттануы Оқиғаның шарықтау шегі Қалмақ батырымен жекпе–жекке шығып, қалмақты өлтіруі. Оқиғаның шешімі Еспенбеттің жекпе-жекте жеңіске жетуі, мол олжадан ештеңе алмай елге қамқор болуы. "Еспенбет" поэмасында ұлттық психология, салт-сана, тәрбие-өнеге үрдістері молынан көрінеді. Поэма көлемі шағын болғанымен, мазмұны бай, бөтен сөз, бөгде шумақтардан таза жинақылығымен де ерекшеленеді. Елге қорған тұлғаны аңсаудан туған "Еспенбет" поэмасы – XIX ғасыр әдебиетінде елеулі орын алатын көркем туынды. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОРЫТЫНДЫ
жүктеу/скачать 6,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|