21
М.Мюл лер дің
пі кі рі бой ын ша, дін адам ның та би ғат тың дү лей
құ бы лыс та ры нан қор қуы нан шық қан. Бұл көз қа рас «на ту рализм»
деп ата ла ды. На ту рализм
–
адам ның қор ша ған ор та ға та бы нуы не ме се
та би ғат құ бы лыс та рын құ дай ре тін де са науы де ген сөз. Осы көз қа-
рас ты қол да ған М.Мюл лер үн ді ді ні нің киелі кі тап та ры – 4 Ве да ны
дә лел ре тін де кел ті ре ді. Бұл кітаптар да ғы құ дай есім де рі «аг ни» – от,
« диаус» – ас пан сияқ ты та би ғат құ бы лыс та ры ның ат та ры на ұқ сас
ке ле ді. Де мек, М.Мюл лер дің пі кі рі бой ын ша, ал ғаш қы қауым дық
құ ры лыс та адам дар та би ғат құ бы лыс та ры нан қо рық қан, сөйт іп оған
та бы на бас та ған.
Дін нің пай да бо луы жай ын да жо ға ры да баян дал ған көз қа рас тар ға
қар сы ал ғаш қы қауым дық мо но те изм теориясы да бар. Бұл теорияға
қа ра ған да адам зат тың ең ес кі ді ні – біртә ңір лік дін.
Жал пы та рих қа көз жү гір тер бол сақ, дін нің, яғ ни ру ха ни фак тор-
дың адам өмі рін де ма ңыз ды рөл ат қа ра тын ды ғын еш кім жоқ қа шы ға ра
ал май ды. Мы са лы, соң ғы хрис тиан ді ні мен ис лам ді ні нің дү ниеге ке луі
адам зат та ри хы на зор өз ге ріс тер әкел ді. Атал ған дін дер дің адам зат қо ға-
мы на әкел ген өз ге ріс те рі не қарап, дін нің аса қуат ты күш еке нін бай қай-
мыз. Әлем де гі бар ша ха лық не ме се мем ле кет бол сын, өз та ри хын зерт те-
ген де ді ни, ру ха ни үде ріс тер ді не гіз ге ала ды. Адам зат ба ла сын өз ге тір-
шілік иесінен ажы ра та отырып, өзі нің саналы жан ретінде әлем ал дын да
жауап ты екен ді гін се зін ді ре тін күш те – дін. Бұл кез кел ген ха лық тың
та ри хи тағ ды рын да дін нің ма ңыз ды рөл ат қа ра тын ды ғын, оның ру ха ни,
мә де ни өр кен деуі нің көрсеткішін ай қын дайт ын не гіз гі фак тор екен ді гін
көр се те ді.
Достарыңызбен бөлісу: 
