54
Түркілер тә ңір ге,
аруақ тар ға, жер-су киеле рі не құр бан дық екі түрлі
жолмен берілген. Бі рі – мал ша лу ар қы лы жа са ла тын ті рі құр бан дық
бол са, екіншісі – зат тай ата ла тын құр бан дық. Көне за ман түр кі лері
ас пан мен жер ді жа рат қан Ұлы Көк тә ңір і деп дәріптеген.
Түр кі лер от пен су да кие бар деп ұқ қан. От отын нан,
отын су дан бас-
тау ала ды. Сон дық тан су
–
бе ре ке, тоқ шы лық,
та за лық тың ны ша ны, ал
от та за лық тың бел гі сі деп біл ген. Осы на ным бой ын ша, ежел гі түр кі лер
бү кіл мал-жа нын екі от тың ор та сы нан өт кі зіп алас та ған. Тә ңір лік сенім
жүйесінің ар найы ді ни ғұ рып та ры бол ған. Алай да түр кі лер ол үшін
ар найы ғи ба дат ха на лар сал ма ған.
Ежел гі түр кі лер де қа ған, ба тыр, би өл се, ар тын да
қал ған елі бір жыл
аза тұ та тын бол ған. Б.з. VI ға сыр дың ба сын да, Түр кі қа ға на ты құ рыл ған
тұс та, түр кі лер де тек ті,
атақ ты адам дар ды жер леу, олар дың ру хын қа-
дір леу, ба сы на ма зар тұр ғы зу сияқ ты дәс түрлердің нақты тарихи іздерін
көреміз. Ол дәс түр
со нау сақ, үй сін за ма ны нан бас тау ал уы ықтимал. Со-
ны мен бір ге олар өл ген «адам ды жер леу», «жоқтау», «аза тұту», «еске алу»,
«ас беру» рәсімдері нақты көрініс береді
(12су рет)
. Бұл құбылыстар түр-
кілердің діни нанымындағы адам жанының мәңгілігі мен
эсхотология
лық тіршілікті
де қатар қойғандығынан, мына дүниемен байланысында
да
құрбандыққа жылқы, түйе, қой сойып, ас бергендігінен көрінеді.
12-сурет. Көне түркілердің жоқтау салты. Тамғалы
Дін та ну әліп пе сі нен
Эсхатология
(грек.
eschatos
– соңғы және
logos
– ілім, сөз) – дүниенің,
адам өмірінің баянсыздығы туралы, ақырзаман мен о дүние туралы діни ілім.
Ежел гі түр кі лер де «құт» тү сі ні гі бол ған. Құт
Тә ңір ден бе рі ле ді жә-
не адам ның өмі рі, тағ ды ры, кү ші құт пен бай ла ныс ты деп тү сін ген. Егер
Достарыңызбен бөлісу: 
