Дархан қыдырәлі ұлы дала тарихы

52 

айтқанда, шекарасы белгіленбеген, сондай-ақ мемлекетті басқаратын қандай 

да  бір  билеушісі  болмаса,  ешқандай  халық  «ЕЛ»  болып  саналмайтын

79

.  Бұл 

әскери  жасақтары  мен  саяси  билік  құрылымды  мемлекет»  деген  мағынаны 

білдіргенін көне түрк жазба ескерткіштерінен аңғаруға болады: 

 «Түрк қағаны Өтүкен қойнауында (орманында) отырар болса, Елде қайғы-

мұң (құлдық, қиыншылық) болмайды... »;

«Елді басқарар жер Өтүкен қойнауы (орманы) екен...;

«Елі бар халық едім, енді елім қайда? »;

«Жоғарыдан көк Тәңір аспан төңкеріліп түспесе, төменде жер жарылмаса, 

Түрк халқының Елін, төресін (заңды құрылымын) кім бұзар? »

«Ел де, халық та жоқ болар еді... », «Ел қайта ел болды... »;

«Қапаған Елтеріс қаған еліне тағайындалдым, ел түзеліпті... »;

«Көкте жаралып, Елді бір жүйеге келтірген Білге қаған»

80

 және т.б.

Көне түрктердегі «Ел» сөзіне қатысты түсіндірмелер жеткілікті деп ойлаймыз. 

Мемлекеттіліктің  баянды,  тұғырлы  болуы  үшін  байырғы  түрктер  қуатты  да 

тұрақты  қағандық  құруды  асыл  мұрат  тұтты.  Ол  туралы  Білге  қаған,  Күлтегін 

79

 Turan, 1942, S. 197

 Жолдасбеков, Сартқожаұлы, 2005.

ҰЛЫ ДАЛА тарихы

53 

бітіктас жазуларында: Өтүкен қойнауында отырсаң Мәңгі Ел тұтып отырар ең», 

- деп баяндалады

81

. 

Орхон  жырларында  «

жүктеу/скачать 13,38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: