«Тəңіршілдік мəдениеті» — Пәннің мақсаты «Тәңіршілдік мәдениеті»

«Тəңіршілдік мəдениеті»

—
Пәннің мақсаты - «Тәңіршілдік мәдениеті» ашық
сипаттағы ХХ ғасыр мәдениетi тақырыбын 
шектеулi дамытады, бүгiнгi шындықты оның
барлық көп шектi көрiнiстерiнде iске асыруда жаңа 
кезеңдердi анықтайды. 
—
Пәннің міндеттері:
- пәндi оқып- бiлу с туденттердi шығармашылық
iзденiске және ойлануға ептiлiкке дамытуға мүмк 
iндiк жасайды;
- пәннiң категориялы аппараты және табиғаттың
мәнi туралы түсiнiгiн кеңейтедi; 
- ойлау мәдениетi және диалог мәдениетi негiзiнде 
жеке дүниетанымын дамытуға негiздейдi.

Тəңіршілдік
—
дəстүрлі
түркілік
дүниетанымның
бастауындағы
діни,
сенім.
Тəңіршілдік сенімнің Ұлы Тəңірісі – берік қандастық
жүйеге негізделген түркі қоғамының Жаратушысы əрі
Иесі. Ұлы Тəңірдің елі де, қағаны да, жері де киелі əрі
қуатты
деп
танылған.
Тəңіршілдік
ұлттық
психологияны,
яғни
ұлттың
ділдік
сипатын
анықтайтын танымдық өлшем.

Немістің атақты ғалымы Г. Дёрфер мен белгілі түркітанушы Қ. Сартқожаұлы зерттей
келе, байырғы түріктердің діні, дін дәрежесіне көтерілгенін баса айтып, бұл дін бір
құдайлыққа жақын деген тұжырым жасаған және байырғы түріктердің дінін
«тәңірлік» (тенгризм)
деп атай отырып: … бұл дін даму тарихында үш кезеңді
басынан өткізген болуы әбден мүмкін.
Олар: тотемдік, шамандық және тәңіршілдік

1.
Байырғы түріктердің түсінігі бойынша Тəңір (teŋri) жерде емес
көкте ол көзге көрінбейді. М: Űze kök teŋri (Жоғарыда көкте 
Тəңірі);
2.
Тəңір жалғыз жаратушы. Ол жаралмайды, тумайды;
3.
Бұл дүние тіршілік-тірлік. Ол дүниеге адамның жаны ұшып 
кетеді. Жан жоғалмайды. М: Kűl-tegin qoj jylqa [toquzynčy aj] 
jiti jigirmike učdy (Күлтегін қой жылы тоғызыншы айдың он 
жетісі күні ұшты). Бұл сөйлемде Күлтегіннің жаны ұшып 
кеткенін сөз етіп отыр. Ал, сүйек жерде қалады
.
4.
Ұшқан жан жоғалмайды. Ол дүниеде не жақсылық, не
қиыншылық көреді. Олай болса тозақ, пейіш мəселесін мұнда 
қабат сөз ете білген.
5.
Тəңір мен жер киесіне ұшырағанда ақыр заман болады. 
Адамзат, ағайын туыс өз ара арпалысады. М: Teŋri jer bulγaqyn 
űcűn (Тəңір мен жер киесіне ұшырағаны үшін) деген
сөйлемдер бұған дəлел бола алады.

Ертедегі түркі халықтарының “Тəңірге сыйынғанын Күлтегін, 
Білге қағандарға арналған балбал тастардағы қашап жазылған 
жазулардан анық білеміз. Қазірге дейін