Дарынды балалардың Ғылыми-шығармашылық Қабілетін дамытудың жолдары
жүктеу/скачать 28,56 Kb.
|
Абжалова мақала, Қидирбай мақала
| Keywords: gifted children, abilities, learning, method, pedagogical technology, assessment, criterion.
Адам бойына ана сүтімен, ата тегімен даритын үлкен бір құбылыс бар. Осы орайда ойымызда «дарын» деген түсінік қалыптасады. Дарын дегеніміз – дұрыс таңдау жасай білген адамның белгілі бір қабілеттілігі. Ал дарындылық – сол адамның қабілеттілігінің арқасында жеткен жетістіктерінің жоғары нәтижесі. Дарынды балалар – әрбір істе өзінің қабілеттіліктерімен, жетістіктерімен бірден көзге түсіп тұрады. Кез-келген ортада өздерін еркін әрі ашық көрсетіп, тіпті өздерін басқалардың алдында биік ұстай да біледі. Дарынды балалар ерте жастан бастап өздерінің қабілеттіліктерімен ерекше көзге түсіп, айналасындағы адамдардың ыстық ықыластарына бөленеді. Міне, осындай жас жеткіншектердің бойындағы ерекше дарыған дарындылықты, қабілетті көре білу және оның әрі қарай жетістікке жетуі үшін дамуына бағыт-бағдар бере білу де үлкен өнер деп ойлаймын. Әрбір жас өркенді заман талабына сай бейімдеп, олардың шығармашылық жағынан бағыттарын жан-жақты дамытып, икемдеу – бүгінгі күнде басты талап. Сондықтан да, «бұлақ көрсең, көзін аш» дегендей, әр баланың жеке қабілетін, дарынын көріп, оны ашып, демеп, белгілі бір бағытта жетелеу – біздің ұлағатты ұстаз жолындағы парызымыз. Осы орайда атақты ғұлама Г.Песталоций: «Менің оқушыларым жаңаны менен біледі: сол жаңаны өздері ашады. Менің негізгі мақсатым – олардың дара тұлға боп қалыптасуына көмектесіп, өз көзқарастырының дамуына жол ашу» - деп пікір қалдырды. Дарынды оқушыларды түсінудің алғашқы қадамы – дарынды оқушының кім екенін анықтау. Дарынды оқушы – бұл әртүрлі салаларда жоғары интеллект пен талантқа ие оқушы. Олар математика, ғылым, өнер, музыка, спорт және т.б. сияқты салаларда қабілеттерін көрсете алады. Дарынды балалар әдетте жасөспірім жаста көрінеді және өмір бойы дами береді. Дарынды оқушылардың бір ерекшелігі – олар жаңа ақпаратты тез сіңіріп, күрделі мәселелерді тез шеше алады. Олар әдетте шығармашылық пен логикалық ойлаудың жоғары деңгейіне ие. Сонымен қатар, олар эмоционалды сезімталдықты көрсете алады және жоғары әлеуметтік және эмоционалды құзыреттілікке ие болуы мүмкін. Алайда, барлық дарынды оқушылар бірдей емес. Олардың әртүрлі қабілеттері мен қызығушылықтары болуы мүмкін және білім беру жүйесі осы айырмашылықтарды ескеруі керек. Дарынды оқушылар өздерінің әлеуетін барынша арттыру үшін оқытуға жеке көзқарасты қажет ететінін түсіну маңызды. Білім беру жүйесінде дарынды балаларға жеке қолдау көрсету және олардың дамуын ынталандыру үшін сәйкестендіру жүйесі болуы керек. Бұл оқушылардың интеллектуалды, шығармашылық және жеке қабілеттерін үнемі бағалауды және өлшеуді қамтуы мүмкін. Білім беру жүйесі сонымен қатар әр түрлі мүмкіндіктер бере алады.Дарынды оқушылар – бұл басқа оқушылардан ерекшеленетін интеллектуалды және шығармашылық қабілеттерінің жоғары деңгейіне ие оқушылар. Білім беру жүйесі олардың әлеуетін дамыту және іске асыру үшін жағдай жасауы тиіс. Бұл есепте біз дарынды оқушыларды тиімді оқыту үшін қандай шаралар қолдануға болатынын қарастырамыз. Бірінші қадам – дарынды оқушыларды анықтау. Мұны оқушылардың қабілеттерін анықтауға көмектесетін арнайы тесттер мен сауалнамалар арқылы жасауға болады. Сондай-ақ, мұғалімдер өздерінің кәсіби тәжірибелері мен бақылауларын дарынды оқушыларды анықтау үшін қолдана алады. Дарынды оқушыларды анықтағаннан кейін оларға оқу үшін қолайлы жағдайлар жасалуы керек. Бұл дарынды оқушыларға күрделі тапсырмалар мен жобалармен айналысуға, сондай-ақ олардың ерекше таланттары мен қабілеттерін дамытуға мүмкіндік беретін қосымша сабақтар немесе бағдарламалар құруды қамтуы мүмкін. Дарынды мектеп оқушыларына өсу мен дамуды жалғастыру үшін қосымша қолдау мен ынталандыру қажет. Тәлімгерлік дарынды мектеп оқушылары үшін өте пайдалы болуы мүмкін, өйткені тәлімгерлер өздерінің күшті жақтарын анықтауға, жеке даму жоспарларын құруға және алға жылжу үшін қолдау мен мотивация алуға көмектеседі. Сонымен қатар, дарынды оқушыларға өздерінің қабілеттері мен таланттарын көрсету үшін жеткілікті мүмкіндіктер беру маңызды. Мектептер дарынды оқушыларға өз таланттарын көрсетуге және құрдастары мен мұғалімдерінен кері байланыс алуға мүмкіндік беру үшін конкурстар, көрмелер мен презентациялар ұйымдастыра алады. Сонымен, дарынды мектеп оқушылары оқуға жеке көзқарасты қажет ететін оқушылар екенін есте ұстаған жөн. Мұғалімдер әр дарынды оқушының ерекше қажеттіліктері мен қабілеттерін олардың тиімді болуын қамтамасыз ету үшін ескеруі керек. Дарынды оқушыларды оқыту білім беру жүйесі үшін маңызды мәселе болып табылады, өйткені олар өз әлеуетін барынша арттыру үшін ерекше тәсілді қажет етеді. Бұл мақалада біз дарынды оқушыларды оқытудың бірнеше жолын қарастырамыз. Дарынды оқушыларды оқытудың бірінші жолы – сараланған оқыту. Сараланған оқыту – бұл оқушылардың жеке қажеттіліктері мен қабілеттерін ескеретін оқыту әдісі. Бұл тәсіл әсіресе белгілі бір пәндік салаларда жоғары деңгейде алға жылжи алатын дарынды оқушылар үшін тиімді болуы мүмкін. Оқушыға бұрыннан белгілі материалды қайталаудың орнына, сараланған оқыту оларға күрделі тақырыптарды үйренуге және күрделі мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. Дарынды оқушыларды оқытудың екінші жолы – онлайн курстарды оқытудың әртүрлі түрлері. Оқытудың бұл түрі дарынды студенттерге белгілі бір пәндік салалардағы білімдерін тереңдетуге көмектесетін қосымша ресурстар мен материалдарға қол жеткізуге мүмкіндік береді. Бұл әсіресе әдеттегі оқу бағдарламалары арқылы мұндай ресурстарға қол жеткізе алмайтын дарынды оқушылар үшін пайдалы болуы мүмкін. Дарынды оқушыларды оқытудың үшінші жолы – әртүрлі пәндер бойынша конкурстар мен олимпиадаларға қатысу. Мұндай байқауларға қатысу дарынды оқушыларға өз қабілеттерін көрсетуге және білімдері мен дағдыларын дамытуға қосымша мотивация алуға көмектеседі. Бұл сондай-ақ оларға өз қабілеттерін басқа дарынды оқушылармен салыстыруға және тиісті салалардағы сарапшылардан кері байланыс алуға мүмкіндік береді. Дарынды оқушыларды оқыту – білім беру жүйесі үшін күрделі және жауапты міндет. Дарынды оқушыларды тиімді оқыту үшін оқытудың арнайы тәсілдері мен әдістерін қолдану қажет. Бірінші қадам – оқушылардың интеллектуалды, шығармашылық және жеке қабілеттерін бағалау. Бұл олардың күшті жақтары мен әлеуеттерін анықтауға, сондай-ақ қосымша қолдауды қажет ететін аймақтарды анықтауға мүмкіндік береді. Оқушылардың қабілеттерін бағалаудың бір әдісі тесттер мен сауалнамаларды қолдану болуы мүмкін. Оқушылардың қабілеттерін бағалағаннан кейін жеке оқу жоспарларын әзірлеу қажет. Бұл оқушының қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне сәйкес келетін белгілі бір оқу материалдарын, тапсырмаларды және жобаларды таңдауды қамтуы мүмкін. Дарынды оқушыларды оқыту қалған оқушыларды өз жолымен жүруге және олардың ерекше қажеттіліктеріне сәйкес дамуға мүмкіндік беру үшін оқытудан гөрі икемді болуы керек. Дарынды оқушыларға қиындықтар мен ынталандыру қажет екенін есте ұстаған жөн. Бұл арнайы сыныптарға немесе бағдарламаларға қатысуды қамтуы мүмкін, онда олар басқа дарынды оқушылармен байланысып, күрделі тапсырмалар мен жобалармен айналыса алады. Дарынды оқушыларға тәлімгерлік қолдау мен сүйемелдеу қажет болуы мүмкін. Тәлімгерлер студенттерге өздерінің мықты жақтарын анықтауға, жеке даму жоспарларын құруға және алға жылжу үшін қолдау мен мотивация алуға көмектеседі. Соңында, дарынды оқушыларды оқыту үздіксіз болуы керек процесс екенін есте ұстаған жөн. Дарынды оқушылар өздерінің әлеуетін дамыту және жүзеге асыру үшін үнемі қолдау мен ынталандыруды қажет етеді. Білім беру жүйесі дарынды оқушыларды ынталандырып, оларды одан әрі дамытуға мүмкіндік беруі керек. Дарынды оқушыларды оқыту қазіргі білім беру жүйесі үшін маңызды міндет болып табылады. Бұл мәселеде жетістікке жету үшін ғылыми жобалар тақырыптары бойынша белгілі бір нормативтік талаптар мен бағалау деңгейлерін белгілеу қажет. Бұл баяндамада біз дарынды оқушылардың ғылыми жобаларын бағалауда қолданылатын негізгі талаптар мен бағалау деңгейлерін қарастырамыз. Дарынды оқушыларға арналған ғылыми жобалардың тақырыптарын әзірлеу кезінде ескеру қажет маңызды аспектілердің бірі – жобаның күрделілік деңгейі. Оқушының білім деңгейі мен қабілетіне сәйкес келетін тақырыпты таңдау керек. Алайда, оқушының жобаға деген қызығушылығын жоғалтпауы үшін тақырып тым қарапайым болмауы керек. Сонымен қатар, тақырып оқушының оны сәтті игеруі үшін тым күрделі болмауы керек. Екінші маңызды аспект – ғылыми әдіс пен зерттеу тәсілін таңдау. Жобада қолданылатын ғылыми әдісті анықтап, деректерді алу үшін қолданылатын зерттеу әдісін таңдау қажет. Бұған сауалнамалар, сұхбаттар, эксперименттер, деректерді талдау және т. б. Үшінші маңызды аспект – зерттеу сапасы. Оның нәтижелері сенімді және болашақта пайдаланылуы үшін зерттеудің жоғары сапасын қамтамасыз ету қажет. Бұл гипотезаларды дұрыс тұжырымдауды, зерттеу әдістерін дұрыс қолдануды, нәтижелерді талдауды және т. б. қамтуы мүмкін. Төменде дарынды оқушыларды оқытудағы ғылыми жобалар тақырыптары бойынша бағалаудың 9 деңгейі: жүктеу/скачать 28,56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|