Демина Н. Ф., Омарова Ж. М. Физикадан олимпиадалық есептерді шығару әдістемесі
-шы сынып физикасы бойынша эксперименттік есептерді шығару әдістері
жүктеу/скачать 1,08 Mb.
|
Демина Н. Ф., Омарова Ж. М. Физикадан олимпиадалы есептерді шы (1)
| 10-шы сынып физикасы бойынша эксперименттік есептерді шығару әдістері
Тапсырма 1. Үстел бетімен серпімді доп соқтығысында кинетикалық энергияның қандай бөлігін жогалтатынын анықтаңыз. Кинетикалық энергияның шығын шамасы мен доптың құлаған биіктігінің арасындағы тәуелділікті зерттеңіз. Құрал-жабдықтар: серпімді доп, штатив, өлшеуіш таспа. Ұйымдастырушылар үшін ескерту: үлкен тениске арналған допты пайдаланған жөн. Шешуі: Кинетикалық энергия шығынының құны ΔW = W1 -W2 = mV12/2 - mV22/2, V1 – ұстел бетімен соқтығысқандағы доптың жылдамдығы V2 – ұстелдің екінші жағынан серпілетін жылдамдық mV12/2 - mV22/2 = mg(h1 - h2), h1 –доптың құлау биіктігі, h2 – доптың секіру биіктігі. Онда жағдайда кинетикалық энергияның бөлігі жоғалады. ΔW/W1 = (h1 - h2)/h1. Шағын биіктіктен құлағанда соқтығысу сипатына байланысты кинетикалық энергияның шығыны аз болады. Құлау биіктігін ұлғайтумен байланысты, кинетикалық энергияның жоғалған бөлігі артады. Нақты кесте нысаны доптың материалы мен үстел бетіне байланысты. Тапсырма 2. Ыдыстағы су деңгейінің айырмашылығына байланысты бір ыдыстан екінші ыдысқа судың ағу уақытын зертте. Құрал-жабдықтар: екі ыдыс, сызғыш, резеңке түтік, сақинасы бар штатив, секундтық стрелкасы бар сағат. Шешуі: Бір ыдысты сақинаның штативіне, ал басқасын - үстелге орналастырамыз. Ыдысты резеңке түтікке біріктіре отырып, жоғарғы контейнер түтікті қысып ұстап, ішіне су құйыңыз. Түтіктегі қысымды төмендетіп, кейбір су мөлшерінің төменгі ыдысқа құйылыуна мүмкіндік береміз, содан кейін қайтадан түтікті қайтадан қыса ұстап су деңгейінің айырмашылығын өлшейміз. Тетікті жібере отырып, судың бір ыдыстан басқа ыдысқа ағу уақытын өлшейміз. Деңгей айырмашылықтарының басқа мәндері үшін экспериментті қайталап , қажетті тәуелділікті құрастырамыз. Тапсырма 3. Тұтыныстан қыздырылған шамға түсірілген кернеудің күштілігін зерттеу. Нәтижені түсіндіріңіз. Құрал-жабдықтар: реттелетін ток көзі, қыздырғыш шам, жалғағыш сымдар, екі вольтметр, кілт, кедергі, миллиметрлік қағаздың беті. Шешуі: Қуат көзіне қосылған кедергісі белгілі шамның сызбасын құрастырамыз.Вольтметрдің бірін қарсы қосылғанға, ал екіншісін - шамға қосамыз. Шығысты өзгерту: кернеу көзі, тәуелділігін алып тастаңыз Ur - кернеу кедергісі U1 - ден шамның кернеуіне. Тоқ I1 шам арқылы кернеу қатынасы Ur арқылы, ағымдағы R қарсылық құнымен анықталады. Тұтынатын шамның қуаты Р = U1I1 тең. Алынған байланыстың кестесін миллиметрлік қағазға құрастырамыз. Алынған байланысты түсіндіру үшін, егер шамды резистрмен ауыстырса онда зерттелген тәуелділік мынандай жағдайға ие болады Р = U2/R. Оған (Р, U2) координатында кесте құру арқылы тангенс бұрышының еңкеюі 1/R – ға тең болса біз тік сызықты аламыз. Алынған эксперименттік деректерден кесте құратын болсақ онда алынған нүктелер тегіс жатпайтынын көреміз. Бұл шамға берген кернеу артқан кезде спираль қызуының артқандығын көрсетеді. Температураның көтерілуіне байланысты спиральдың қарсыласуы арта түседі, шамдағы бөлінген қуат күші кернеу артуына қарай U2/R. – баяулайды. Тапсырма 4. Жүктің салмағын табыңыз. жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|