16.Көмірсулар алмасуы. Қандағы глюкоза деңгейін реттеу. Май алмасу. Ақуыз алмасу. Көмірсулар алмасуы – тірі организмдерде жүретін көмірсулардың қорытылу, ыдырау, сіңірілу, сондай-ақ, олардың басқа қарапайым заттардан биологиялық түзілу процестерінің жиынтығы. Адам мен жануарлардың қоректенуіне қажетті негізгі көмірсуларға крахмал жатады. Адам қорегінде дисахаридтердің де атқаратын қызметі үлкен. Ферменттердің (амилазалар, мальтазалар, сахаразалар және лактазалар) әсерінен ас қорыту жолдарында бұл көмірсулар гидролиздік жолмен ыдырайды. Осының нәтижесінде түзілетін моносахаридтер (негізінен, глюкоза, фруктоза және галактоза) қан тамырлары арқылы тіндерге тарайды.
Қандағы глюкоза концентрациясын жоғарылататын гормондар гипергликемиялық деп аталады, оларға мыналар жатады: глюкагон, катехоламиндер, глюкокортикостероидтар және соматотропин (өсу гормоны). Қандағы глюкоза концентрациясын төмендететін гормондар гипогликемиялық деп аталады. Гипогликемиялық гормон инсулин болып табылады. Гипергликемиялық гормондар бауыр гликогенінің бөлінуін күшейтіп, GNH қоздырғышы арқылы қандағы глюкозаны жоғарылатады. Инсулин қандағы глюкозаны төмендетеді: 1) глюкоза үшін жасуша мембраналарының өткізгіштігінің жоғарылауы; 2) глюкозаны қамтамасыз ететін процестердің тежелуі (GNG, бауыр гликогенінің ыдырауы), 3) глюкозаны қолдану арқылы процестердің күшеюі (гликолиз, гликоген синтезі, PFP, май синтезі).
Глюкоза — Денеге тез және жеңіл сіңетін қанттың қарапайым түрі. Ол жемісжидектерде және балда болады, денедегі суды қалпына келтіруге пайдалануға арналған ақ ұнтақ түрінде сатылады. Глюкоза — моносахарид тобындағы көмірсутек. Тамақ өнеркәсібінде, медицинада және аналитикалық химияда реактив ретінде қолданылады. Өсімдік жемістерінде және жануар организмдерінде болатын жүзім қанты. Сахароза, лактоза құрамына кіреді және крахмал, гликоген, целлюлоза түзеді. Глюкоза маңызды зат алмасу азығы болып есептеледі, тірі тіндерді энергиямен қамтамасыз етеді. Адам организмде қандағы глюкозаның керекті мөлшері (100 мг % шамасында) гликогеннің синтезі мен ыдырауы арқылы тұрақтандырылады. Өндірісте Глюкоза крахмалды гидролиздеу арқылы алынады.