Сұрақтар: 1. Стандартизация және процестер типизациясы немен түсіндіріледі?
ДӘРІС № 12
Тақырыбы: Технологиялық құжат стандарты.
Техникалық құжаттама (ТҚ) - бұл өнiмнің негiзгi немесе өндірістік процестердің сипаттамалары, дайындалу тәсілдері, бақылау нүктелері мен бақылау әдістері. Осы құжаттаманы арнайы мамандар жасайды немесе керекті жағдайда басқа да адамдардың қатысуысмен де жасауға болады, iшiнде ұйым, немесе бөтен мамандар және қажеттiлiктiң жанында тартуымен маманды жасалады да жоғары тұрған қадағалау ұйымдарының келісімімен бекітіледі. Техникалық құжаттама ұйымға процестің қалай жүріп жатқанын бақылауға мүмкіндік береді, шығарылып жатқан өнімнің сапасы нашар екенін және басқада ауытқуларды уақытында жөндеу керек екенін көрсетеді.
Одан басқа, техникалық құжаттама қадағалаушы органдарда келісім - шартты ресiмдеуде, сәйкестiктiң сертификаттарында және инспекция тексерулерiн өтуде қажеттi. Өнiмге техникалық құжаттаманың келесiдей түрлері бар - спецификация, сапа төлқұжаты, мемстандартта тiркеп қоюға керекті техникалық жағдайлар. Процестердегі ТҚ негiзгi түрлері - бұл (менеджменттiң жүйесiнiң негiзiн құрайды) кәсiпорын стандарты, (өндiрiстiк процестi толық жазба) технологиялық регламент, процестер, технологиялық карталар, әдiстемеліктер, технологиялық және жұмыс нұсқаулары.
Технологиялық құжаттардың бірлік жүйесі Технологиялық құжаттама машина жасауда басқа қызмет түрлерінен қарағанда ерекше қызмет атқарады, техникалық үдерiстiң жеделдетуiн, қоғамдық өндiрiстiң тиiмдiлiгiн өсуін және еңбек өнiмдiлiгiнiң жоғарылауын қамтамасыз ететiн фактор болып табылады. Ол негiзгi екi есепті шешедi - ақпараттық және ұйымдастыру.
Ақпараттық есептi шеше отырып технологиялық құжаттама бөлшектер және жиынтық бiрлiктердi жасауды қамтамасыз етедi, жұмысшылардың еңбегін және өндірісті басқару туралы ақпаратты ұйымдастырудың құралы қызметін атқарады, бұйымның жоспарлы және нақты өзiндiк құнының анықтауы сонымен қатар оның жиынтық бiрлiктерi, еңбек өнiмдiлiгi, өндiрiстiк қуаттылығы және бөлiмшелер, кәсiпорындардың, цехтардың жабдықталуы үшiн басқару қызметтері үшiн ақпарат алып жүредi. Материалдардың шығынының нормалары туралы ақпарат көзi бола тұра, технологиялық құжаттама жоспарлау және өндiрiстi дайындауды және тағы басқаларды қамтамасыз етедi.
Технологиялық құжаттаманың ұйымдастырушылық тапсырмаларын шешуде (орындаушы, шебер, технолог) өндірістің әр түрлі қатысушыларымен байланысты, өндірістің әртүрлі бөлімдерімен белгілі бір қатынас орнатылады (аспапты шаруашылық, негiзгi және қосалқы өндiрiс) және ұйымдастырушылық құжаттаманың қызметін атқарады. Технологиялық құжаттамада (АСУП ) өндiрiстегі автоматталған басқаруға ерекше мән беріледі, олар негізгі ақпаратты қамтамасыз ете отырып кері байланыс рөлін атқарады.
Технологиялық құжаттаманы стандарттауда тек қана негізгі белгілер емес оныңның төте тағайындауы да ескерiледi, сонымен қатар қазiргi технологиялық құрал-жабдықтарды қолдану мүмкiндiгi. Технологиялық құжаттаманы тиiмдi қолдану үшiн бiр iзге салу керек.
1956 жылы алдынғы өнеркәсiп салаларымен мемстандарттың ұйымы сонымен бiрге (ЕСТД ) технологиялық құжаттаманың бiрлiк жүйесі әзiрлене бастады. 1986 - 1990 жылы ЕСТД құжаттары одан әрi барлық мүмкiншiлiкке сәйкес қайта өңделді.
ГОСТ 3.1001-81 сәйкес "Жалпы ережелер", "Технологиялық құжаттама бiрлiк жүйесін жасау және машина жасау сонымен қатар құрал жасаудың бұйымдарын жөндеуге қолданылатын технологиялық құжаттаманы әзiрлеу, iрiктеп жинақтау, рәсiмдеу және үндеудi рет бойымен мемлекеттiк стандарттар және кепiлдемелерді және ВНИИЭС өзара байланысты ережелер мен жағдайдың кешенi деп аталады"
ЕСТД негiзгi белгісі ұйымдар мен кәсіпорындарда бірыңғай ережелерді рәсімдеу және технологиялық құжаттар мен оның барлық түрлерін өңдеу болатын ақпаратпен қамтамасыз ету БАЖ бөлiгi болып табылады.
ЕСТД мемлекеттiк стандарттарын кешенін 9 классификациялық топтарға бөлуге болады:
- 0-шi топ. Жалпы ережелер;
- 1-шi топ. Негiзге алынатын стандарттар;
- 2-шi топ. Технологиялық құжаттарды жiктеу және белгi;
- 3-шi топ. Технологиялық жабдықтауда бұйымдар мен жиналмалы бүрліктердің қолданылу есебі;
- 4-шi топ. Негiзгi өндiрiс. Арнайы мамандандырылған жұмыс түрлеріне технологиялық құжаттардың формалары және олады процеске дайындау ережелері;
- 5-шi топ. Негiзгi өндiрiс. Құжаттардың формасы және ережелерін сынақ пен бақылауда рәсімдеу;
- 6-шы топ. Қосалқы өндiрiс. Технологиялық құжаттарды формасы және олардың ережелерін рәсімдеу.
- 7-шi топ. Технологиялық құжаттарды толтырудың ережесi;
- 8-шi топ. Резервті;
- 9-шы топ. Ақпараттық база.
Жүйенiң негiзгi стандарттарының бiрi "ЕСТД ГОСТ 3.1102-8 Құжаттарды өңдеу және игеру сатылары"болып табылады. ГОСТ технологиялық құжаттамасы "П" конструкторлық құжатты игеру жобасымен "нұсқалы" және "техникалық" кезеңге сәйкес келген бедербелгiмен "алдын ала жоба" кезеңде жасалатынын орнатады.
Технологиялық құжаттаманы одан әрi игеру сатылар 2.103-68 ЕСКД-шi ГОСТ бойымен конструкторлық құжаттың кезеңдерге және белгiлерiне сәйкес келедi. Тәжiрибелiк үлгi - 0 немесе 01, 02-шi... серия..., сериялы немесе жаппай өндiрiс орналастырылған белгiлемелiк серия, жеке өндiрiс - бедербелгiсі және және басқалар болып табылады.
ГОСТ 3.1102-81 сәйкес технологиялық құжаттарға жиынтығында график түрiнде және кәсiпорынның қызметтерi туралы, бақылау және жылжуды есептеу, бөлшектер және жиынтық бiрлiктердi iрiктеп жинақтау, жасалатын немесе жөнделетiн бұйымды маршрутымен жасау немесе бұйымның жөнделуі туралы технологиялық процесті анықтайтын мәтiндi құжат жатады.