Дәріс №12 Тақырыбы: Тыныс алу физиологиясы

ӨЖС= ӨТС+ҚА

Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшейтін (анықтайтын) арнайы құралды спирометр дейді. Неғұрлым өкпенің тіршілік сыйымдылығының көлемі көбірек болса, соғұрлым адамның денсаулығы күшті болады.

• Өкпенің тіршілік сыйымдылығын өлшейтін (анықтайтын) арнайы құралды спирометр дейді. Неғұрлым өкпенің тіршілік сыйымдылығының көлемі көбірек болса, соғұрлым адамның денсаулығы күшті болады.

Тыныстың минуттық көлемі.

• Бір минут ішінде өкпе арқылы өтетін ауаның көлемі тыныстың минуттық көлемі (ТМҚ) деп аталады. Тыныстың минуттық көлемі бір минут ішінде өкпеге келіп түсетің оттегімен сыртқа шығарылатын көмір қышқылы мөлшерінің ара қатынасына яғни зат алмасу қарқынына байланысты. ТМҚ әдетте орта есппен 6-9 л болса, ал ауыр қара жұмыс істеген адамда 100-120 л-ге жетеді, тіпті одан да асады.

Өлі кеңістік

• Ауа жолын дайлаған ауа, газ алмасу процесіне қатыспайды, сондықтан бұл жол өлі кеңістік деп , ал ондағы ауа өлі кеңістік ауасы деп аталады. Ол орта есеппен 140-150мл .
• Өлі кеңістік анатомиялық және физиологиялық болып екіге бөлінеді. 1. Автомиялық өлі кеңістіктің аумағы қан тамырларымен қамтамасызданбаған немесе желденбейтін альвеолалардың санына байланысты. 2.Физиологиялық өлі кеңістік альвеолалық желдену мөлшері және өкпедегі қанның көлемдік жылдамдығына байланысты.

Анатомиялық өлі кеңістіктің мынадай биологиялық маңызы бар:

  1. Ауа жолының ішкі жағын астарлаған шырышты қабық ұдайы дымқылданып тұратын болғандықтан өкпеге өтіп бара жатқан ауа да дымқыл болады және тыныс жолы қырғап кетпей, ұдайы дымқыл күйінде сақталады. 2. Өлі кеңістік ауаға ілесіп келген шан-тозанды, ондағы микроптарды одан әрі өткізбейді, сөйтіп өкпені , демек бүкіл адам денесін іңдеттен қорғайды. Ауадағы ұсақ заттар шырышты қабықтын бетіне қонады да, осы арадағы кірпікше эпителийдің қимылымен сыртқа қарай ығыстырылады. Егер жиналып, тоқталып қалса, жөтелу, түшкіру , рефлекстері туады да сыртқа шығарылады. 3. Өлі кеңістік альвеоланы ыстық суықтан сақтайды, ауа жолындағы шырышты қабықтың қан тамырлары кеңейсе суық ауа жылынады, ал тарылса ыстық ауа суиды. Сөйтіп өкпеге кіретін ауаның қызуы ұдайы бірқалыпты ұсталады.