Дәріс Жеке тұлғаның психологиялық ерекшеліктері. Темперамент адамның психикалық қасиеті ретінде. Адамның қалыптасуына әсер ететін мінез-құлық пен факторлар. Адам қабілеттерін дамыту және олардың негізгі түрлері
жүктеу/скачать 39,12 Kb.
|
7 дәріс
- Бұл бет үшін навигация:
- 3) Эктоморфты
| 2. Пикник – май қабаты анық көрінеді, орта және аласа бойлы, жайылған денелі, домалақ басты, мойыны қысқа адамдар.
Циклотимик пикник дене бітіміне ие, эмоциясы қуаныш пен қайғы арасында алмасып келіп отырады, адамдармен жылдам араласады, көзқарастары шындыққа жақын. Оның эмоциясы қуаныш пен қайғы арасында ауытқып отырады, ол адамдармен оңай тіл табысады, байланысады және өзінің көзқарасы бойынша шыншыл. Пикник көпшіл және жақсы тағамды жақсы көреді. Циклотимиктердің ішінен Кречмер «көңілді сөйлеушілерді, сентименталды тыныш адамдарды, бейқам өмірді сүйетіндерді, белсенді практиктерді» бөліп көрсетті. 3. Атлет – бұлшық еттері күшті дамыған, дене бітімі мығым, ұзын және орта бойлы, кең иықты, жамбасы тар. Иксотимикке атлет дене бітімі тән, салмақты, жесттері мен мимикасы ұстамды, ойлау майыспалығы төмен, ұсақ-түйекке көңіл аударушы. Өмірлік қабілеті жоғары, шытырман оқиғаларға деген сүйіспеншілік пен тәуекел. 4. Диспластик – формасыз адам, дене бітімі дұрыс емес. Бұл типтегі индивидтер әр түрлі дене бітімінің деформациясымен сипатталады. Э.Кречмердің теориясы Еуропада өте кең таралды, ал АҚШ-та В.Шелдонның өткен ғасырдың 40-жылдарында тұжырымдалған темперамент тұжырымдамасы танымал болды. Шелдонның көзқарастары сонымен қатар дене мен темперамент адамның бір-бірімен байланысты екі параметрі болып табылады деген болжамға негізделген. Темпераменттің негізін эмбриологиялық тұрғыда түсіндіруге тырысты. Үш типті бөліп көрсетті: 1) Эндоморфты – (эндодермадан ішкі мүшелер жақсы дамиды); темперамент типі висцеротония (латын тілінен аударғанда «ішкі мүшелер» дегенді білдіреді) тамаққа тәуелділікпен, эмоционалды біркелкілікпен, жарылғыш эмоциялар мен әрекеттердің болмауымен сипатталады. Өзінің сезімдерін еркін бейнелейді; 2) Мезоморфты - (мезодермадан бұлшық еттер жақсы дамиды); темперамент типі - соматотония («дене»), денесі түзу және нығыз. Сезім және ойларында тұйықтық, физикалық белсенділікке, агрессивтілікке бейім келеді. 3) Эктоморфты – (тері мен жүйке талшықтары жақсы дамиды); темперамент типі - церебротония («ми»), арық, ішкі мүшелері әлсіз дамыған. Қол-аяқтары ұзын, жіңішке, бұлшық еттері әлсіз. Мұндай адам тұйық, интровертті және өмірдің қиын жағдайларында жалғыз болуды қалайды. Конституциялық көзқарас адамның белгілі бір психикалық және физикалық қасиеттерін бір түйінге - темперамент типіне біріктіруді түсіндіретін терең негіздерді ашуға мүмкіндік бермеді. Мұндай теориялардың басты кемшілігі - қоршаған ортаның және жеке тұлғаның психикалық қасиеттерін қалыптастырудағы әлеуметтік жағдайлардың рөлін жете бағаламауында. Темпераменттің физиологиялық негіздерін ғылыми тұрғыдан дәлелдеген академик И.П.Павловтың ілімі темперамент туралы түсінікті ғылыми жоға салды. И.П.Павлов жүйке процестерінің кейбір жалпы қасиеттерінің темперамент типтерімен байланысы туралы теорияны ұсынды және ізбасарларының еңбектерінде эксперименттік растау алды. Жүйке жүйесінің типтері ми қабығындағы қозу, тежелу, процестерінің үш негізгі белгісінің (күші, тепе-теңдігі, қозғалғыштығы) жиынтығынан құрастырылады. Жүйке процестерінің күшіне – ми қабығының жұмыс істеу қабілеттілігі, яғни сыртқы ортаның түрлі тітіркендіргіштеріне мидың төзімділігі жатады. Тежелу процестерінің үш негізгі белгісі – күші, тепе-теңдігі, қозғалғыштығы деп, олардың бірінің екіншісіне алмаса алу қабілеттілігін айтады. Жүйке процестерінің тепе-теңдігі деп қозу мен тежелудің бір-біріне тең келуін айтады. Қозу күші жүйке жасушасының жұмыс қабілеттілігін көрсетеді. Ол өзін функционалды төзімділікте көрсетеді, яғни, қарама-қарсы тежелу күйіне өтпей, ұзақ немесе қысқа мерзімді, бірақ қатты толқуға төтеп беру қабілетінде. Тежелу күші деп тежелуді жүзеге асыру кезіндегі жүйке жүйесінің функционалдық жұмыс қабілеттілігі түсініледі және жойылу мен дифференциация сияқты әр түрлі тежегіш шартты реакцияларды қалыптастыру мүмкіндігінде көрінеді. жүктеу/скачать 39,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|