Дәріс жоспары

1. 
   Катиондар мен аниондарды ашу үшін:
   

Fe³⁺ + 3OH^- → Fe(OH)₃↓

CO₃^2- + 2H⁺ → CO₂↑ + H₂O

2. 
   Топтарды бір-бірінен бөлу үшін қолданылады.
   
3. 
   Комплексті қосылыстарды бұзу үшін: [Ag(NH₃)₂]Cl + 2H⁺ → AgCl↓ + 2NH₄⁺
   
4. 
   Сандық талдауда титриметриялық анықтауларда қолданылады.
   

1. 
   Биологиялық маңызды қышқылдардың бірі – HCl асқазан сөлінде болады рН = 0,9 - 1,5. рН-тың бұл мәнінде пепсин ферменті каталитикалық белсенді болады, ол ақуыздардың полипептидтерге дейін гидролизденуін жылдамдатады.
   
2. 
   Н₂СО₃ - органикалық заттардың тотығуының ең соңғы өнімі болып табылады.
   
3. 
   Н₃РО₄ – плазма құрамында НРО₄^2-, Н₂РО₄^- түрінде болады.
   
4. 
   H₂SO₄ - ақуыздардың тотығуы нәтижесінде түзіледі.
   

1) Күшті қышқылдардың, мысалы 0,1М HCl ерітіндісінің активтілік коэффициентін ескере отырып және ескермей және рН мәндерін есептеу.

а) С(HCl) = 0,1 моль/л

HCl күшті қышқыл HCl  H⁺ + Cl^- сондықтан = C_қышқыл = 0,1= 10^-1 моль/л

рН-lg = -lg10^-1 = 1

б) активтілік коэффициентін ескере отырып шығарсақ:

HCl  H⁺ + Cl^-, , = 0,78

pH = -lg

pH = -lg7,8·10^-2 = -lg7,8 + (-lg10^-2) = -0,88 + 2 = 1,12

2) 3,42 г барий гидроксиді бар 1 л ерітіндінің рН-ын есептеу?

Шешуі: моль/л

Ba(OH)₂→Ba²⁺+2OH<sup>-

0,02 0,02 2·0,02</sup>

, = 0,81

pOH = -lg,

pOH = -lg3,24·10^-2 = 1,49, pH = 14 – рОН =14 – 1,49 = 12,51

2) Әлсіз қышқылдар мен негіздердің рН және рОН мәндерін есептеу.

Әлсіз қышқылдар мен негіздердің күшті қышқылдар мен негіздерден айырмашылығы сулы ерітінділерінде аз мөлшерде ғана иондарға ыдырайды. Көбінесе ерітіндіде молекула түрінде жүреді.

Әлсіз қышқылдар үшін: ≠ C_қышқыл

Иондану константасы арқылы өрнектесек: HАn = H⁺ + An^-,

[H⁺] ≈ [An^-], [HAn] ≈ С(HAn), 

Иондану дәрежесі арқылы өрнектесек: α  С_і = α·С_Ж, онда = α·С_қышқыл.

Әлсіз негіздер үшін: ≠ C_негіз

Иондану константасы арқылы өрнектесек: КtОH = Кt⁺ + ОH^-,

pH = 14 – рОН

Иондану дәрежесі арқылы өрнектесек: α  С_і = α·С_Ж, онда = α·С_негіз.

Есеп: Концентрациясы 0,01 моль/л, иондану дәрежесі 4,2 % тең, сірке қышқылының рН-ын есептеу?

Шешуі: Иондану дәрежесін пайыздан бірлікке көшіреміз α = 4,2 % немесе α = 0,042 бірлік

= α·С_қышқыл = 0,042·0,01 = 4,2·10^-4, pH = -lg = -lg4,2·10^-4 = -0,62 + 4 = 3,38

Есеп: Концентрациясы 0,01 моль/л, иондану константасы 1,74·10^-5 тең, сірке қышқылының рН-ын есептеу?

Шешуі:

немесе

pH = -lg = -lg4,17·10^-4 = 3,38
3) Көп негізді қышқылдар мен көп қышқылды негіздердің рН және рОН-ын есептеу.

Полипротонды әлсіз қышқылдар немесе негіздердің рН мәнін есептеу, олардың 1-сатысы бойынша жүргізіледі. 1-сатыдағы қышқылдың иондану константасы 2-сатыға қарағанда 10⁴ есе артық болуы тиіс. Көп негізді қышқылдар мен негіздерге: H₃PO₄ H₂CO₃, H₃BO_3, Al(OH)_3, Fe(OH)₃, Mg(OH)₂ т.б. жатады.

Мысалы: H₂CO₃ → H⁺ + HCO₃^- (1-саты)

HCO₃^- → H⁺ + CO₃^2- (2-саты)

Есеп: Концентрациясы 0,01 моль/л көмір қышқылының рН-ын есептеу.