дәріс Табиғи өсімдіктерді қорғау: биопестицидтер

Дәрістің жоспары:

1. 
   Өсімдіктерді аурулардан және зиянкестерден қорғау
   
2. 
   Өсімдіктердің инкорпорацияланған протекторлары
   

Аурулар мен зиянкестермен күресу болмаған кезде егіннің 30-80% жоғалады. Қазіргі заманғы ауыл шаруашылығын әлемдік нарықтың жыл сайынғы айналымы 30 млрд. доллардан асатын әртүрлі пестицидтерді пайдаланбай елестету мүмкін емес. Сонымен қатар, синтетикалық пестицидтерді қолдану қоршаған ортаға және өсірілетін дақылдарға зиян келтіреді. ФАО-ДДҰ мәліметтері бойынша, адам денсаулығына әсер ету туралы салыстырмалы түрде толық ақпарат қолданылатын пестицидтердің тек 10% – ы туралы, уыттылық туралы шектеулі Ақпарат – 25%, өте шектеулі Ақпарат – 22% және уыттылық туралы ақпарат жоқ-40% - дан астам кең таралған химиялық пестицидтер. Ең көп таралған 28 химиялық пестицидтің 23-і канцерогендік қасиетке ие. Әлемде жыл сайын пестицидтермен уланудың 25 млн.жағдайы тіркеледі, оның ішінде 20 мыңы өліммен аяқталады. Бірқатар химиялық пестицидтер биологиялық қару ретінде қолданылған және болашақта мұндай пайдалану мүмкіндігі жоққа шығарылмайды.

Осыған байланысты биопестицидтерге, яғни биологиялық шыққан пестицидтерге көбірек көңіл бөлінеді.

Биопестицидтер-бұл жануарлар, өсімдіктер, бактериялар және минералдардың кейбір түрлері сияқты материалдардан алынған пестицидтердің түрлері. Олар қоршаған ортаға аз зиян келтіреді және олардың әсері тек зиянкестердің белгілі бір тобына бағытталған және басқа жәндіктерге, құстар мен сүтқоректілерге әсер етпейді.

Американдық EPA агенттігі (Қоршаған ортаны қорғау агенттігі) биопестицидтердің үш негізгі түрін ажыратады.

Микроорганизмдерге негізделген биопестицидтер (биоагенттер: бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар және т.б.) әдетте тар қолдану аймағымен сипатталады. Сонымен, саңырауқұлақтардың кейбір түрлерін өсімдіктердің өсуін бақылау үшін қолдануға болады, ал басқалары жәндіктердің белгілі бір топтарын жою үшін қолданылады. Зиянды жәндіктермен күресудің ең тиімді және кеңінен қолданылатын (биопестицидтер нарығының шамамен 90-95%) құралдарының бірі-Bacillus thuringuesis (Bt) грам-оң спора түзетін бактерия негізіндегі препараттар.

* Энтомопатогенді саңырауқұлақтар (мысалы Metarhizium anisopliae)

* Энтомопатогендік нематодтар (мысалы, Steinernema feltiae)

* Энтомопатогендік вирустар (мысалы, Cydia pomonella грануровирусы (CpGV)

Микробиологиялық өсімдіктерді қорғаудың негізгі артықшылықтары

* Дұрыс қолданған кезде жоғары тиімділік

* Зиянды жәндіктер мен фитопатогендердің кең спектріне қатысты таңдаулылық әрекеттері

* Жоғары экологиялық таза

* Микробиологиялық өсімдіктерді қорғау құралдарын қолдана отырып, жәндіктер зиянкестері мен фитопатогендердің химиялық пестицидтерге төзімділігі мәселелерін шешу мүмкіндігі

* Химиялық және биологиялық пестицидтермен үйлесімділік.

Улы емес әдістермен жәндіктерге әсер ететін табиғи заттар болып табылатын биохимиялық пестицидтер. Биохимиялық пестицидтерге, мысалы, феромондар немесе өсімдік сығындылары жатады.

Биопестицидтер ауыл шаруашылығында салыстырмалы түрде жақында қолданыла бастады, Индустрия тарихы 10-20 жылға созылады. Қазіргі уақытта нарық қарқынды дамып келеді. Химиялық пестицидтер өндірісі жыл сайын 1-2% - ға өссе, органикалық заттар сегменті 10-15% деңгейінде тұрақты өсуді көрсетеді, ал оның көлемі 300 млн.долларға бағаланады.

Әр түрлі биопестицидтер адамдарға әртүрлі дәрежеде зиян келтіреді. Алайда, олардың барлығы дерлік денсаулыққа қауіптіліктің төртінші класына жатады-яғни адам ағзасы үшін толығымен қауіпсіз. Биопестицидтердің басқа артықшылықтары-бір маусымда бірнеше рет культураны өңдеу мүмкіндігі, кең спектрі, дұрыс қолданылған кезде жоғары тиімділік, химиялық пестицидтермен үйлесімділік.

1. 
   Өсімдіктерді аурулардан және оларды зиянкестерден қалай қорғайды?
   
2. 
   Өсімдіктердің инкорпорацияланған протекторлары қандай?
   
3. 
   Биопестицидтер сипаттама беріңіз?