Институтық бағыт- ұларалық конфликтілердің алдын алумен оларды реттеудің ерекше инфра құрылымын құру.
Инструменталдық бағыт – ұлтаралық конфликтіге реттеуші ықпал ететін нақты шараларды біліктілікпен қолдана білу. Олардың ішінен келесілерін бөліп көрсетуге болады:
тактикалық жолмен шешу конфликтілерді күшпен, экономикалық қысым көрсетумен реттеуге бағытталған.
Оперативті жолмен шешу конфликтілердің өршуін шектеуге немесе конфликтілердің саладарын болдырмауға бағытталған бір жақты әрекеттермен байланысты.
стратегиялық жолмен шешу мәселелерді құқықтық, саяси, экономикалық және әлеуметтік- психологиялық шарттар негізінде алдын- алуға бағытталған.
Практикалық сұрақтар:
1. Топаралық конфликтілердің шешу жолдарын көрсетіңіз.
2.Дәріс сабағына байланысты тренингтар дайындау.
3. М.Дойч теориясының мәнің ашып көрсетіңіз.
4. Топаралық конфликтіге байланысты Б.Земел, К.Козер еңбектеріне конспект жасау.
5. Ұлтааралық конфликтілердің пайда болуының қандай факторолары бар.
6. Дәріс. Ұйымдағы конфликт
Мақсаты: ұйымдағы конфликті және оларды шешу жолдары туралы студенттерде теориялық білім қалыптастыру.
Жоспары: 1. «Басшы бағынышты» диадасындағы конфликтілер
2. «Вертикальді» конфликтілердің алдын алу
3. «Вертикальді» конфликтілерді шешу
Ұйымдағы басшы мен бағынышты арасындағы өзара қатынас мәселесі ғылым және практика үшін өте маңызды. Басқару тиімділігі, басқары стилі, басшы беделі, ұжымдағы әлеуметтік-психологиялық климатты оптимальді етіп ұйымдастыру мәселелері өздеріне көп көңіл аудартып отыр. Олардың барлығы «басшы-бағынышты» звеносындағы қатынасты оптималдауға, яғни «вертикальді» конфликтілерге байланысты.
Басшы мен бағыныштылар арасындағы конфликтілі қатынастардың келесідей объективті және субъективті себептері бар:
1. Қатынастардың субординарлы сипаты. Басшы мен бағыныштының функционалды (ресми, формальді) және тұлғалық (ресми емес, формальді емес) қатынастарының арасында қайшылықтар болады. Ол конфликтінің пайда болуына себепші болады.
2. «Адам-адам» жүйесіндегі қатынас табиғатынан конфликтілі.
3. Вертикаль конфликтілердің көпшілігі тұлғааралық қатынастардың заттық-іс-әрекеттік мазмұны салдарынан пайда болады.
4. Вертикаль конфликтілердің пайда болуының жиілігі оппоненттердің бірлескен іс-әрекеттерінің қарқындылығына байланысты.
5. «Тікелей басшы-бағынышты» звеносы көбінесе конфликтілі.
6. Жұмыс орнының баланссыздығы. Жұмыс орны дегеніміз оларды орындауға жеткілікті құралдар мен қызметтердің жиынтығы. Қызметтер құралдармен жабдықталуы керек, сонымен қатар қызметке қатыссыз құралдар болмау кереек. Міндеттер мен құқықтар өзара тең болу керек.
7. Ұйымдағы жұмыс орындары арасындағы байланыстардың сәйкессіздігі.
8. Басшының басшылық жасау қызметіне әлеуметтік және кәсіби бейімделуінің қиындығы.
9. Басқаруға қатысты шешімдерді қабылдауға қажетті объективті жағдайлардың жеткіліксіз түрде қаматамасыз етілуі.
Субъективті себептер:
Басқару себептері: Оптималды емес қате шешімдер; басшы тарапынан бағыныштыларға деген шектен тыс қамқорлық пен бақылау; басшылардың кәсіби дайындықтарының жеткіліксіздігі; орта және төмен звенолардың басшыларының еңбектерінің төмен престижді болуы; қызмет жүктемесін теңсіз бөлу; еңбекті ынталандыру жүйесінің бұзылуы.
Тұлғалық себептер:Қарым-қатынас мәдениетінің төмендігі; бағыныштыларға қатысты өз міндеттерін дұрыс орындамау; басшының өз беделін мойындатуға тырысуы; басшының басқарудың тиімсіз стилін таңдауы; бағыныштыларға қатысты кері бағдар; басшы мен бағынышты ароасында қарым-қатынастың ауыр болуы; өзара әрекетке қатысушылардың психологиялық ерекшеліектері.
2. Басшы мен бағынышты арасындағы қатынастардың конфликтісіз болуына келесідей жағдайлар ықпал етеді: ұйымға мамандарды психологиялық таңдау; адал ниетпен еңбек етуге деген мотивацияны ынталандыру; іс-әрекетті ұйымдастырудағы әділеттілік; барлық тұлғалардың қызығушылықтарын ескеру; олардың мәселесіне қатысты барлық мәліметтерді уақытында хабарлау; еңбекке қатысты өзара әрекетті «бірлесіп еңбек ету» типі бойынша ұйымдастыру; басшы мен бағыныштылардың жұмыс уақытын оатималдандыру; инициативаны мадақтау, перспективалы өсуді қамтамасыз ету.