Дәріс. Минералдық қоректену
жүктеу/скачать 32,84 Kb.
|
өсім физлек№10.23ж 2курс
| Тонопласт арқылы иондарды тасымалдау тасымалдаушылардың көмегімен де жүзеге асырылады және энергия шығынын қажет етеді. Тонопластта орналасқан тасымалдаушылар иондарға жақындығы төмен және плазмалемма тасымалдаушыларымен салыстырғанда иондардың жоғары концентрациясында әрекет етеді. Тонопластта арнайы Н + - АТФаза анықталды. Ол плазмалемма Н+ – Атфазасының ингибиторы-диэтилстилбэстролмен тежелмейді. Өсімдік тіндеріндегі иондардың жақын және алыс тасымалдануы өсімдік арқылы заттардың жақын және алыс тасымалдануын ажыратады. Жақын көлік-бұл симпласт пен апопласт арқылы жасушалар арасындағы иондардың, метаболиттердің және судың қозғалысы. Алыс көлік-өткізгіш байламдар арқылы өсімдіктердегі мүшелер арасындағы заттардың қозғалысы. Ол ксилема арқылы су мен иондарды тасымалдауды (тамырдан Өркен мүшелеріне жоғары ток) және флоэма арқылы метаболиттерді тасымалдауды (жапырақтардан заттарды тұтыну аймақтарына немесе олардың қорға түсуіне дейін төмен және жоғары ағындар) қамтиды. Ксилема тамырларының жүктемесі тамыр түктері аймағында ең қарқынды жүреді. Трахеидтерге немесе тамырларға іргелес өткізгіш сәуленің паренхималық жасушаларында иондар шығаратын сорғылар жұмыс істейді, олар тамыр қабырғаларындағы тесіктер арқылы олардың қуыстарына енеді. Тамырларда иондардың жинақталуы нәтижесінде суды тартатын сору күші артады. Тамырларда гидростатикалық қысым дамиды және сұйықтық жер үсті мүшелеріне беріледі. Ксилеманың түсірілуі, яғни ксилема тамырларының тесіктері арқылы жасуша қабырғаларына және жапырақ мезофилл жасушаларының немесе қабық жасушаларының цитоплазмасына су мен иондардың шығуы тамырлардағы гидростатикалық қысымға, жасуша плазмалеммасындағы сорғылардың жұмысына және жапырақ жасушаларының сору күшін арттыратын транспирацияның әсеріне байланысты. Өсімдіктегі иондарды қайта бөлу және қайта өңдеу. Иондардың өзара әрекеттесуі (антагонизм, синергизм, аддитивтілік) белгілі зерттеушілер (И.Кноп, Ю.Сакс, Д. Н. Прянишников және т. б.) өсімдіктің жеке күл элементтеріне деген қажеттілігі оның дамуының әртүрлі фазаларында өзгеретінін анықтады. Жоғары қажеттіліктер белсенді метаболизммен, өсумен және өсумен байланысты. Көптеген минералды элементтердің жетіспеушілігімен ораза белгілері, ең алдымен, ескі органдарда пайда болады. Бұл өсімдіктің реттеуші жүйелері қажетті минералды элементтерді жұмылдыратындығына және олар жас, белсенді өсіп келе жатқан тіндерге тасымалданатындығына байланысты. Азот, фосфор, калий өте мобильді. Бор мен кальций нашар немесе мүлдем жойылмайды. Өсімдіктердің қалыпты жұмыс істеуі үшін қоршаған ортадағы әртүрлі иондардың белгілі бір қатынасы сақталуы керек. Бір катионның таза ерітінділері улы болып шығады. Сонымен, бидай көшеттерін таза kcl немесе CaCL2 ерітінділеріне орналастырған кезде тамырларда алдымен кебулер пайда болды, содан кейін тамырлар өлді. Бұл тұздардың аралас ерітінділері улы әсер етпеді. Бір катионның екіншісінің әрекетіне жұмсартатын әсері ион антагонизмі деп аталады. Иондардың антагонизмі натрий мен калий иондары сияқты бір валенттіліктің әртүрлі иондары арасында да, калий мен кальций иондары сияқты әртүрлі валенттілік иондары арасында да көрінеді. Иондардың антагонизмінің себептерінің бірі-олардың цитоплазма ақуыздарының ылғалдануына әсері. Екі валентті катиондар (кальций, магний) коллоидтарды бір валентті (натрий, калий) қарағанда қатты сусыздандырады. Ион антагонизмінің келесі себебі-олардың ферменттердің белсенді орталықтары үшін бәсекелестігі. Сонымен, кейбір тыныс алу ферменттерінің белсенділігі натрий иондарымен тежеледі, бірақ олардың әсері калий иондарын қосу арқылы жойылады. Сонымен қатар, иондар сіңіру процесінде тасымалдаушылармен байланысу үшін бәсекеге түсе алады. Бір ионның әрекеті екіншісінің әсерін күшейтуі мүмкін. Бұл құбылыс синергизм деп аталады. Сонымен, фосфордың әсерінен молибденнің оң әсері артады. Қажетті элементтердің сандық арақатынасын зерттеу өсімдіктерді өсіру үшін теңдестірілген қоректік қоспаларды, минералды тұздардың ерітінділерін жасауға мүмкіндік берді. Кнопа,Прянишников, Гельригель және т. б. қоспалары белгілі.
Мектеп ғалымдары Д. Н.Прянишниковтың зерттеулері көрсеткендей, өсімдіктің әр түрі жеке күл элементтерінің сандық комбинацияларына ерекше талаптар қояды. Сондай-ақ, өсімдіктің жеке күл элементтеріне деген қажеттілігі оның дамуының әртүрлі кезеңдерінде өзгеретіні анықталды. Осылайша, өсімдік үшін ең жақсы қоректік ерітінді тұрақты емес, өзгермелі құрамның ерітіндісі болып саналуы керек, ол өсімдіктің дамуының әртүрлі кезеңдеріндегі қажеттіліктерінің өзгеруіне сәйкес өзгереді. Бұл позиция өнімділікті жасанды түрде көтерудің жаңа әдісінің негізі бола отырып, үлкен практикалық мәнге ие. Д. А. Сабининнің жұмысы су мен минералды заттардың өсімдік тамырларының жасушаларына ену механизмдерін, иондардың өзара әрекеттесуіндегі антагонизм мен синергияны анықтауға мүмкіндік берді. Тамыр қоректенуі табиғи биоценоздардағы егіннің өнімділігі мен сапасын басқарудың маңызды факторы ретінде топырақтан сіңірілген қосылыстар ішінара құлаған жапырақтармен, бұтақтармен, инелермен оралады. Ауылшаруашылық өсімдіктерінің егінімен сіңірілген заттар топырақтан алынады. Минералды элементтердің шығарылу мөлшері өсімдік түріне, өнімділікке және топырақ-климаттық жағдайларға байланысты. Көкөніс дақылдары, Картоп, көпжылдық шөптер дәнді дақылдарға қарағанда көбірек қоректік заттарға шыдайды. Топырақтың сарқылуын болдырмау үшін, сондай-ақ дақылдардан жоғары өнім алу үшін ұрықтандыру қажет. Топырақ пен өсімдіктегі элементтердің санын егіннің мөлшерімен салыстыра отырып, Ю. Либиг минимум Заңын немесе шектеу факторларының заңын тұжырымдады. Осы Заңға сәйкес, егіннің мөлшері топырақта салыстырмалы түрде аз болатын элементтің мөлшеріне байланысты. Тыңайтқыштарды қолдану арқылы топырақтағы осы элементтің көбеюі басқа элемент минималды құрамда болғанша егіннің өсуіне әкеледі. Онтогенездің белгілі бір кезеңдерінде белгілі бір элементтің жетіспеушілігіне өсімдіктердің әртүрлі сезімталдығы анықталды. Бұл Даму фазасы мен қоршаған орта жағдайларына байланысты қоректік заттардың арақатынасын реттеуге мүмкіндік береді. Сонымен, күзгі кезеңде күздік дақылдар үшін азотты тыңайтқыштарды қолдану ұсынылмайтыны белгілі, өйткені олар өсімдіктердің төзімділігін төмендетіп, өсу процестерін күшейтеді. Күзде фосфор мен калиймен, ал көктемде азотпен тамақтандыру керек. Тыңайтқыштардың көмегімен сіз егіннің мөлшерін ғана емес, оның сапасын да реттей аласыз. Ақуызы жоғары бидайды алу үшін азот тыңайтқыштарын қолдану керек; құрамында крахмал мөлшері жоғары тағамдарды (мысалы, сыра қайнататын арпа немесе картоп) алу үшін фосфор мен калий маңызды. Жинау алдында фосформен жапырақты қоректендіру қант қызылшасының жапырақтарынан тамыр дақылдарына ассимиляттардың ағуын күшейтеді және осылайша оның қанттылығын арттырады. жүктеу/скачать 32,84 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|