Дәріс Психикалық күйлер және оларды реттеу Адамның бейімделуі және ағзаның функционалдық күйі. Тақырып бойынша қарастырылатын сұрақтар
жүктеу/скачать 125,3 Kb.
|
6 дәріс (3)
Сол сияқты, адам ортамен байланыссыз өмір сүре алмайды, бірақ оның жануарлар әлемінің басқа өкілдерімен салыстырғанда басты айырмашылығы – ол тек физикалық ғана емес, сонымен бірге әлеуметтік ортамен де байланыссыз бола алмайды, өйткені нақты бір жеке тұлға адамдық қасиеттері мен қадірін тек қоғамда алады. Демек, адамның бейімделуі жоғары деңгейде жүреді және физиологиялық, психикалық және әлеуметтік бейімделудің күрделі механизмдері есебінен жүзеге асырылады. К. Бернардың еңбектерінен бастап бейімделу тепе-тең емес жүйелер арасындағы қатынас ретінде динамикалық құрылымның жиынтығы ретінде қарастырылады. Бейімделу туралы қазіргі заманғы пікір И.П. Павловтың, И.М. Сеченовтың, П.К. Анохиннің, Г. Сельенің және т.б. жұмыстарына негізделген. Бейімделу құбылысының көптеген анықтамаларының болуына қарамастан, оның бірнеше негізгі көріністері объективті түрде бар, олар бейімделу дегеніміз, біріншіден, ағзаның қасиеті, екіншіден, орта мен ағза арасындағы бір мезгілде тепе-теңдікке қол жеткізу мәні болып табылатын ортаның өзгеру жағдайларына ыңғайлану үдерісі, үшіншіден, «адам-орта» жүйесіндегі өзара әрекеттесудің нәтижесі, төртіншіден, ағза ұмтылатын мақсат. Осылайша, бейімделу құбылысын қарастырудың екі жалпы тәсілін ажыратуға болады. Бір жағынан, бейімделу кез-келген тірі өзін-өзі реттейтін жүйенің қасиеті ретінде қарастырылады, ол оның сыртқы орта жағдайларына тұрақтылығын қамтамасыз етеді (бұл бейімделу қабілеттерін дамытудың белгілі бір деңгейінің болуын болжайды). Басқа тәсілмен бейімделу динамикалық білім ретінде, сыртқы орта жағдайларына бейімделудің тікелей үдерісі ретінде қарастырылады. Бейімделу кез-келген тірі ағзаның қасиеті болғандықтан, бұл қасиет адамға да тән. Алайда, адам - бұл тірі ағза ғана емес, ең алдымен биосоциалдық жүйе және әлеуметтік макрожүйенің элементі. Сондықтан, адамның бейімделу мәселелерін қарастырған кезде үш функционалдық деңгейді ажырату қабылданған: физиологиялық, психологиялық және әлеуметтік, бұл ретте физиологиялық, психикалық және әлеуметтік бейімделу туралы айтады, кейде психофизиологиялық және әлеуметтік-психологиялық бейімделу қосылады. Сонымен қатар, осы үш деңгейде бейімделу үдерісін қамтамасыз ететін белгілі бір физиологиялық және психикалық механизмдер бар. Бізбен ерекшеленген бейімделудің үш деңгейі бір-бірімен тығыз байланысты, бір-біріне тікелей әсер етеді және ағзаның барлық жүйелерінің жалпы жұмыс істеу деңгейінің интегралды сипаттамасын анықтайды. Бұл интегралды сипаттама динамикалық құрылым болып табылады, оны ағзаның функционалдық күйі деп атау қабылданған. «Функционалды күй» терминінің мағынасын түсінбестен, бейімделу сияқты күрделі құбылыстың мағынасын түсінуге немесе психикалық күйлерді реттеу мәселесін түсінуге болмайды. жүктеу/скачать 125,3 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|