Дәріс тақырыбы және тезистер Сағат көлемі
жүктеу/скачать 1,56 Mb.
|
ДӘРІСТЕР ТЕЗИСТЕРІ . Психология (электив)
| 4. Сөйлеудің теориясы
Сөйлеу теорияларының ішіндегі алғашқысы үйрену теориясында адамда сөйлеудің дамуы мен қалыптасуының негізгі механизмі еліктеу болып табылады. Мүнда балада еліктеу іштен туа берілетін қажеттілік жән кабілет болады. Жағымды эмоционалдық еліктеу болғанда адам сөйлеуішң дыбыстарын жылдам меңгеруге алып келеді. Сонымен сөйлеуді менгеру оның негізгі элементтерін меңгеруге жетелейді. Алайда бүл теория тілді меңгеру процесін, оның ішінде ерте бала шақта баланың жылдам сөйлеуді меңгеруін толықтай түсшдіріп бере алмайды. Бүған коса кез - келген қабілеттің дамуы үшін, соның ішінде сөйлеу қабілетінің дамуында нышан болуы қажет, онсыз үйрету нәтижесінде қол жеткізілмейді. Бүл теория түрғысынан баланың сөз шығармашылығьш, сондай - ақ ересектерде кездеспейтін баланың сөйлеуі дамуы кезеңдерін түсіну қиын, яғни еліктеу әдісімен игерілмейтіндер. Тәжірибе көрсеткендей, үлкендер балаларға грамматикалық жағынан дүрыс, семантикалық накты хабарларды бекітеді. Осыған қарап, сөйлеуді үйрету теориясы шеңберінде балаларда сөздік пікірлерді грамматикалы1' жағынан дүрыс, жылдам қалыптастыруды түсіндіру күрделі. Сөйлеу теорияларының ішіндегі келесісінің авторы Н. Хомский болды. Ол адамның миы мен ағзасында туылғаннан меңгерудін. ыегізп атрибуттарында бірнеше спецификалық нышандар болады деп түжырымдайды. Бүл нышандар шамамен 1 жасқа жуық пісіп жетілед; және .1 жастан 3 жасқа дейін сөйлеудің шүғыл дамуы үшін мүмкіндік ашады. Ьүл жас сөйлеудің калыптасуы үшін сензитивтік деп аталады..Сондай - ақ оны ойлау құралының түсініктік деңгейінде меңгеруді меңзейді. Тағы бір тілді меңгерудің танымал теориясы когнитивтік, яғни танымдық теория деп аталады. Бұл теорияға сәйкес сөйлеудің дамуы туылғаннан балаға тән информацияны интеллектуалды түрде қайта өңдеу және қабылдау қабілеттеріне тәуелді. Мұнда баланың сөз шығармашылығының ішкі себептерден пайда болатынын еске салады. Сөздік даму басқалай емес, ойлаудың дамуына тәуелді. Бұл теорияның ішіндегі бірден бір негізгісі баланың алғаш рет айткан сөзін өзі түсіне алатындығы дәлелденген. Бүған қоса балалар әдетге өзін қызықтыратын зат, нәрсе туралы айтады. Демек сөйлеудің дамуына баланы: мотивациясы әсер етеді. Сөйлеудің дамуын психолингвистикалык түрғыдан оның қүрылымының жеткілікті дәрежеде қүрылуы ретінде карастыруға болады. Осы көзқараста сөйлеудің даму процесінде үздіксіз қайталанатын ойдан сөзге, сөзден ойға өту жүреді және бүл мазмүны жағынан саналы түрде сезіледі. Бастапқыда ой сөзде қалыптасып, бір уақытта фраза және сөйлем ретінде жүреді. Баланың сөйлеуді меңгеруі дыбыстық тітіркендіргіштер жиынтығынан сөздік каналдарды бөлуден басталады.сонан кейін онъщ қабылдауында бүл сигналдар сөзде, сөйлемде, фразада бірігеді. Осылардын негізінде ойлау мен сейлеу қалыптасады. Мүнда ойдың сезге ауысу пропесі кері бағытта жүреді. жүктеу/скачать 1,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|