Дәріс тақырыбы және тезистер Сағат көлемі
Сөйлеу ойлаудың құралы ретінде. Сөйлеу мен ойлаудың дамуы,олардың арақатынасы
жүктеу/скачать 1,56 Mb.
|
| 5. Сөйлеу ойлаудың құралы ретінде. Сөйлеу мен ойлаудың дамуы,олардың арақатынасы.
«Сөйлеудің интеллектуалды функциясы» көрінуін калай түсінуге болады. Бұл көрінуді адамның сөйлеуінің оның ойлауын үйымдастырудағы аткаратын рөлін көрсету ретінде түсінген жөн. Сөйлеудің барлық уақытта ойлау процесіне қатысқанын анықтауда біз сөйлеудің интеллектуалдық функциясы туралы сөз ете аламыз. Белгілі болғанындай ойлау немесе ой бір уақытта процесс ретінде және осы процестің нәтижесі ретінде көріне алады. Ойлау өзімен бірге тапсырманы шепіу процесін үсынады және егер оны бағыттап реттейтін сөйлеу қатынасса, онда біз сөйлеудің ойлауға белсенді қатысуын көрсетеміз. Тапсырманы шешудің нәтижесі ретінде қандай да бір ой не идея түседі. Әдетте ол сөзде көрінеді. Бүл жағдайда сөз сөйлеудің бөлшегі ретінде ойлаумен тығыз байланысты болады. Ең соңында, адамға тән ойлау дамуының жоғары деңгейі - сөздік-логикалық ойлауда сөйлеу ойлау процесін үйымдастырушы ішкі қүрал сияқты көрінеді. Сөйлеудің интеллектуалдық функциясының көрініс беруін рет -ретімен қарастырсақ олардың саны жеткілікті. Адамның сейлеуінле колданылатын және тілдің қүрамына кіретін сөздердің барлығы алдын - ала тәжірибеде жинақталған белгілі бір ақпараттар жүйесімен жүреді. Жеке адамның интеллектуалды дамуы тек жаңа сөздерді меңгеруде емес, сондай - ақ оған бүрыннан белгілі сөздердің өзі біртіыдеп интеллектуалды мазмүнға бай сөздермен толығып отыруында көрінеді. Демек, біз сейлеудің интеллектуалдық функциясы адамдар өмірінде қолданылатын сөздерде өз пайымдауларьғ болады деген қорытынды жасаймыз. Сөйлеу адамдар жинақтаған идеяларды сактап, жеткізіп отырады. Адамдар қандай да бір тапсырманы бірлесіп шешкенде тек монологтык ғана емес, диалогтық сөйлеуді де қолданады. Сөйлеудің бүл түрі адамдардың топтық ойлауын үйымдастырушы рөлін атқарады. Осы рәлдерге біраз токталсақ, бір адамның басына ой келді делік. Ол ойдың дүрыстығын тексеру үшін айналасындағылармен беліседі. Олар өз кезегінде ол адаммен жеке пікірлерін айтып, толықтырып бүл ойды ары қарай дамытуы мүмкін. Бүл суреттелген жағдайда сөйлеу пікірлер алмаса отырып, информация жинақтауға және соңында бүл талқыланған тапсырманың қолайлы шешшін тез табуға өз көмегін тигізеді. Адам немесе адамдар тобы ойланғанда, олар сөз айтады. Бул сездер басқа адмдарда қабылдана отырып, осы кезеңге кажет ішфоржшиянъ] естеріне түсіріп, оларда белгілі бір пікір тудырады. Бүл информаішя акыл-ой іс - әрекетінде колданылады. Демек, сөйлеу адамнын оі-ілауында мнемикалык яғни есте сақтау функциясын орындайды. Егер адамда бірнеше ой пайда болып және оны ойша түжырымдау қажет болды дейік. Бүл жағдайда ол сөйлемей - ақ өтуі мүмкін емес. Бірақ сөйлеу тек қана дайын ойды айту болып табылмайды. Ой бірдек көрінбей, біртіндеп «сөзде туылатын» процесс.бүл пікірдің авторына көптеген белгілі ойшылдар мен ғалымдарды, оның ішінде Л.С. Выготскийді жаткызуға болады.осы пікірдің мағынасы, ой сөзге айнала отырып, нақтырақ және жетілген болып қүрылады. Сондықтан, сөйлеу акыл - ой функдиясында ойлауды жетілдірудің күралы ретінде көрініс береді. Алдында, адамда болатын сөйлеудің түрлерін талқылай отырып, біз ойлау процесіне белсенді катынасатын ішкі сөйлеуді жеке қарастырғанбыз. Ішкі сөйлеуге оралып, мына сүраққа жауап беруге тырысамыз: Адамны. ойлауында ішкі сөйлеу кандай рөл атқарады? Ішкі сөйлеу әсіресе, сездік -логикалық ойлаумен байланысты тікелей қатынасады. Ойлау процесін үйымдастыру және басқару үшін ішкі сөйлеудің мәнін нактылауда мыналарды ескереміз: Ішкі сөйлеу адамда ішкі, ақыл - ой, ойлау әрекеттерімен бірге гкійда болуда көрінеді. Бүдан ішкі сөйлеу адамның ойлауының дамуы жоғары деңгейге көтерілу үшін қажет деген қорытынды шығарамыз; Ойлау процесі мақсатқа бағытталу үшін бүл процесті іштей бакылап. басқаратын кандай да бір нәрсе болуы қажет. Сол уакыт кезеншде айналысқан тапсырманы шешуге адамның зейіні шоғырлаиуы керек. Мүндай бақылау іштей сөйлеудің көмегімен орындалады; Адам тапсырманы шешуде кажет информациясы есіне түсіру үшін еске сақтау процесін қолдануы да іштей сөйлеу функциясына жатады: 4) Шешімі табылғанда, оны түжырымдау кажет болады. Бүл да бастапқыда ішкі сөйлеу деңгейінде жасалады. Мүнда ой «сәзде туылады», яғни сәйкес келетін ойды есте сақтап, басқа адамға жеткізу деңгейіне ие болады. Егер ойланғанда адамның дауыстық байланысьш жасанды түрде тоқтатса, онда ойлау процесі бірден баяулап. бүзылатыны эксперимент жүзінде дәлелденген. Адам бүл жағдаііда тіпті қарапайым тапсырмаларды дүрыс шеше алмай қалады. жүктеу/скачать 1,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|