Дәріс тезистері 1-дәріс. Атомның ядролық моделі
жүктеу/скачать 5,99 Mb. Pdf көрінісі
|
ДӘРІСтер АЯжҚД физикасы
| 1.3. Резерфорд формуласы
Осы түсініктерге сүйеніп Э.Резерфорд заттан өткен кездегі -бөлшектердің шашырау теориясын жасады. Ол шашыраған -бөлшектердің бұрышының мәнде рі бойынша үлестірілуін бейнелейтін формула қорытып шығарды. 1.4-суретте -бөлшектің атом ядросынан шашырауы көрсетілген. Э.Резерфордтың есептеуіне қарағанда -бөлшек пен атом ядросы арасындағ ы кулондық электростатикалық тебу күші әсерінен -бөлшек АСВ траекториясы бо йынша қозғалады; ал бұл фокусында ядро орналасқан гипербола болады. Сонда -б өлшектің шашырау бұрышының шамасы оның бастапқы жылдамдығына, М мас сасына, 2е зарядының мөлшеріне және -бөлшектің ядроға ең жақын келетін р қаш ықтығына, ядроның Ze зарядының мөлшеріне тәуелді болады. Бұл тәуелділік мына түрде жазылады: ctg θ 2 = 4 πε 0 Mυ 2 p zz 1 e 2 . (1.3) Бұл формулаға қарағанда, неғұрлым р шамасы аз болса, солғұрлым шашырау бұрышы үлкен болады, ал р=0 болғанда, ол 180 0 -қа жетеді. Бірақ (1.3) формуланы тәжірибе жүзі нде тексеру мүмкін емес, өйткені формулад а белгісіз шама бар, ол өлшеуге келмейтін н ысаналық қашықтық р . Бұл қиындықты жеке бөлшекті емес, -бөлшек шоғының ш 2 ашырауын қарастырып шешуге болады. А нүктесіне зат қабыршағын (фольганы) орналастырайық. Бұған уақыт бірліг інде N бөлшек түсіп тұр дейік. , +d сфералық белдеуге шашырайтын dN бөлшек санын анықтайық (1.5-сурет). Осы сфералық белдеуге сәйкес денелік бұрыш мынағ ан тең: d Ω= 2 π sin θdθ (1.4) dσ = dN N = n 4 ( ZZ 1 e 2 4 πε 0 Mυ 2 ) 2 d Ω sin 4 θ 2 . (1.5) 1.5-сурет Осы (1.5) формула жүктеу/скачать 5,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|