Дәрістер курсы
жүктеу/скачать 1,08 Mb.
|
Лекциялар Философия 2023
- Бұл бет үшін навигация:
- М. В. Ломоносов
- А. К. Радищев.
- П. Я. Чаадаев
| Илларион Киевский (ІХ ғ.) – бірінші орыс Метрополиті. Оны Ярослав Мудрый тағайындады. Оның «Слово о Законе и Благодати» атты еңбегінде біраз философиялық және қоғамдық-саяси идеялар бар, ол Христиан дінінің негізгі түсінігін қарастырады. Илларион Көне өсиеттік қағидадағы құқықты ереженің мәнін ұғынуды ұсынады: құпияны, мәңгілікті білмей, бармен көңіл көтеру ─ аз нәтиже береді, құлдықты тудырады дейді. (Унжілде) ақиқат игіліктен ажырмай, бүкіл адамзатты құтқарады, Көне өсиеттік Жаңа өсиеттікке ауысып, құлдық бостандыққа жетеді делінген. Адамзат тарихы дамуының мәні осында. Владимир Мономахтың негізгі шығармасы ─ «Поучения» (оқыту). Онда өзіне тән философия, моральдық-өнегелік кодекс, келешек ұрпақты тәрбиелеу мәселелері бар. Орыс жері, оның тағдыры, елді біріктіру, қорғау мақсаты, жақсылық пен зұлымдық тақырыптары қарастырлады.
М. В. Ломоносов (1711-1765 жж.) – Батыс Еуропалық рухани беделдерден өзін іштей тәуелсіз санаған ең алғашқы орыс ғалымы. Ол орыс философиясындағы материалистік дәстүрді қалады. Материя атомдардан тұрады, ал атомдар өзара қосыла келе молекуланы құрайды, материя мен қозғалыс ажырамас бірлікте, материя үздіксіз қозғалыста болатынын атап көрсетті. Корпускуляр теориясы заттардың құрылымын қарастырады, барлық заттар мен материя ең ұсақ бөлшектерден ─ корпускулярдан, яғни атомдардан, материалдық монадан тұрады дейді. Танымдық ойлары: құбылыстар мен заттар сезім мүшелері арқылы қабылданады. Ол ой жүзінде талданып, қорытындылау барысында танылып іске асады. Ломоносов экспериментке, тәжірибеге, теориялық ойлауға үлкен мән берген. Әлеуметтік өмірде ағартушылық, гуманистік көзқараста болды. Ломоносовтың құдайға қатысы – деизм. Ол бір жағынан, Құдайдың бар екенін жоққа шығармайды, ал, екінші жағынан, ең жоғарғы күшті және мүмкіндікті оған ғана тән деп санамайды. Сондықтан ол діннің ғылымға араласпауын талап етті. А. К. Радищев. (1749-1802 ж) – тұрақты, табанды материалистік позицияны жақтады. Болмыстың материалистік бастамасын негіздеумен бірге, әлеуметтік-саяси философияға көп көңіл бөлді. Патша өкіметіне қарсылық көрсетіп, халық өкіметі үшін, құқықтық және рухани бостандық үшін күресуден тайынбады. «Петербургтан Москваға саяхат» деген еңбегінде шаруаларды басыбайлықтан, революциялық жолмен босатуды талап етті. Оның әлеуметтік-философиялық көзқарасына француз революциясының зор әсері болды. Орыс философиясының үшінші кезеңі ХІХ ғасырдың екінші ширегінен басталады. Осы уақытта ұлттық тіл, (Н. М. Карамзин, А. С. Пушкин), орыстың классикалық әдебиеті пайда болды, олармен бірге орыстың өзіндік санасы қалыптасты. Философиялық ойлар ақсүйектер дініне айналды, зиялы қауым діни мәселелерден арыла қоймайды. П. Я. Чаадаев (1794-1856) – орыс философиясының қалыптасуының басында тұрды. 1836 жылы «Телескоп» журналында өзінің философиялық хаттарын жариялай бастады. Онда ұлттың рухани дүниесі үшін православиеге қарағанда, католицизмнің маңызды екенін көрсетеді. Түкке тұрмайтын Византияға тәуелді болу, өркениетті Еуропадан бөліп тастады дейді. Оның пікірінше, адам материалдық және рухани субстанцияның қосындысы. Адам туған күнінен бастап өлгенге дейін ұжымда, қоғамда болғандықтан ғана тұлға, кісі болып қалыптасады. Ұжымдық сана толық түрде жеке тұлғалық ерекшелікті, субъективтілікті анықтайды. Ұжымдағы өмір – адамды хайуаннан ажыратын негізгі фактор. Ол индивидуализмге, эгоизмге қарсы болды. Жеке бастың пайдасын қоғамдық мүдеге қарсы қойды. Тарихи процестің негізінде Құдайдың көрегендігі жатыр. Дінді – Құдайдың еркін христиан діні іске асырады, ол тарихтың қозғаушы өзегі болып саналады. Тарихқа, мемлекетке және жеке адамның тағдырына әсер ететін негізгі фактор – географиялық жағдай. Жеке патшалық зұлымдығы – орталық өкіметтің диктаты, басыбайлылық. Құқық бұзылуының негізгі себебі: басқа елдерге қарағанда ұлан-байтақ шексіз жерінің болуы. Ресей дүниежүзілік тарихи процестен шығып қалды, оның келешектегі мақсаты – дүниежүзілік тарихи өріске оралу, батыстық құндылықты игеру. Бұл ойлар: «славянофильдер» және «батыстық» болып бөлінуге алып келді. жүктеу/скачать 1,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|