Тақырыбы: Тірі организмдегі липидтертер
Дәріс тезистері: 1.Тірі организмдегі липидтердің қызметі.
2. Липидтердің классификациясы.
Тірі организмдегі липидтер. Липидтер дегеніміз – табиғи органикалық заттар тобы. Олар іс жүзінде суда ерімейді, бірақ түрлі еріткіштерде (хлороформ, эфир, ыстық этанол, күкірт көміртегінде) ериді. Белоктармен, көмірсулармен қатар липидтер де мал, адам және өсімдіктердің бардлық ұлпалары клеткаларының құрамына кіреді. Липид- герктің lipos май деген сөзіне шыққан. Липидтерді химиялық жағынан алып қараса, олар көптеген органикалық қосылыс топтарының жиынтығы. Сондықтанда, оларға функционалдық сипаттама беруге болмайды. Бірақ бұл класқа жататын органикалық қосылыстардың көпшлігі көп атомды күрделі эфирге немесе ерекше құрылысты жоғары май қышқылына жататын спирттер деп қарастыруға болады. Липидтер құрамында ацильды қалдықтар бар фосфор қышқылы кездеседі, ал осымен түрлі азотты негіздер байланыста болады. Липиттер барлық тірі клеткаларда кездеседі және тіршілікке орайлас бірнеше маңызды қызметтер (энергия берушлік, қорғану, құрылымдық, метаболизмдік) атқарады. Мысалы, олар мембраналарының құрамына кіреді. Клетка қабырғаларының құрамына енетін липидтер құрылымдық липидтер деп атайды. Липидтер ыдыраған кезде көп мөлшерде химиялық энергия макроэргиялық қосындылар түрінде бөлініп шығады.
1
14
Тақырыбы Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер Анальгетиктер-табиғи, жартылай синтетикалық және синтетикалық текті дәрілік заттар ауырсынуды жеңілдету.Халықтық медицинада қабық жылу мен ауырсынуды жеңілдету үшін қолданылған талдар. Кейінірек анықталғандай, талдың қабығында зат бар гидролиз кезінде салицилге айналатын салицин қабынуға қарсы және ауырсынуды басатын қышқыл
әрекет. Ацетилсалицил қышқылы синтезделді 1853 және 1899 жылға дейін медицинада қолданылды. Анальгетиктер арасында:
1) есірткіге қарсы емес анальгетиктер:
- салицил қышқылының туындылары: ацетилсалицил қышқылы,
натрий салицилаты;
- пиразолон туындылары: анальгин, бутадион, амидопирин;
- анилиннің туындылары: фенацетин, парацетамол, панадол;
- алкан қышқылдарының туындылары: бруфен, вольтарен (диклофенак
натрий);
- антранил қышқылының туындылары: мефенам және флюф намой қышқылы;
- басқалар: натрофен, пироксикам, димексид, хлотазол.
2) есірткі анальгетиктері:
- опиоидты рецепторлардың агонистері (морфин, промедол, фента нил);
-антагонист-агонистер және опиоидті жартылай агонистер
рецепторлар (пентазоцин, буторфанол, бупренорфин).
3) іс-қимыл бойынша:
биохимиялық: - ауырсыну ошақтарына әсер ететін
простагландиндер);
- миға ауырсыну сигналдарын беруді бұғаттау;
есірткі:
- опиоидты (есірткі) анальгетиктер – күшті заттарды кетіруге арналған
ауырсыну, негізінен орталық жүйке жүйесіне әсер етеді
психикалық және физикалық тәуелділік, сондай-ақ үлкен дозаларда
дозаланғанда өлімге әкелуі мүмкін, сондықтан опиоид
анальгетиктер белгілі бір мөлшерде қолданылады және дәрігерлердің бақылауымен сақталады;
- пиоид емес (есірткіге қарсы емес) анальгетиктер-қолданылады
температураны төмендету үшін;
қабынуға қарсы:
- бәсеңдемейтін қабыну процестері (антипиретиктер);
- бәсеңдететін қабыну процестері (стероид емес
қабынуға қарсы препараттар
