Диплом жүмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»
жүктеу/скачать 1,89 Mb.
|
Егер 1000-га дейінгі аумақта БӘ жиі кездесетін лексикалық бірліктер мәтіннің 59% үлесін қамтыса, 50 жылдардагы оқулықтарда 78%, 70 жылдардағы окулыктарда 83%, 90 жылдардағы окулықтарында 79%, 2000 жылдардагы окулықтарда 82%, озбек
тіліндс 68% үлесті қамтыса, ал флективті орыс тілінде бүл аумақтагы лексикалық бірліктер мотіннің 58%-ын қүрап, агглютинативті тілдердің көрсеткіштеріне шамалас дсңгсйдсн корінсді (12-кссте). Бүл жердс мәтіннің сөзбсн кдмтылуындагы айырмашылық тілдердің типтік белгілсрінс қарай смес, стилі мен тақырыптық айырмашылыктарына байланысты. Мысалы, 50 ж. және 70 ж. мектеп оқулықтарына қараганда сөздік қоры бай БӘ бүл аумақтағы лексикалық бірліктермен қамтылуы өте төмен (59,41%). Бүган керісінше, онымен салыстырғанда сөздік қоры жүгаңцау болып келетін 1950-2000 ж.ж. БСО мәтіндері жиі кездесетін сөздермен қамтылудың өте жоғары дәрежесін керсетеді (78%-83%). 2. Барлық тілдср бойынша алынған мәтіндердің жиілік сөздіктері түрлі аумақтар бойынша сөзбен кдмтылудың шамамен алганда бірдей дәрежедегі осу кдрқынын байқатты (Қосымша А). Қазіргі таңцағы статистикалық аппараттың тәжірибесі мәтіннің статистикалық қүрылымы жайында алынган нәтижелерді дәлелді түрде бағалауға мүмкіндік беретін көптеген әдістерге бай екені бслгілі [32,68]. Әдетте мәтіннің статистикалық қүрылымы ретінде мәтіндегі сөздер саны мен олардың мәтінде көрінетін жиілігі арасындагы қарым-қатынасты айтатыны белгілі. Мәтіннің статистикалық қүрылымының моделі ретінде сөздік тізіміндегі сөздің рангісі мен оның жиілігі арасында кері тоуелділік қалыптасатын жиілік сездіктерді санауымызга болады. Аталган тәуелділікті дәлелдеу бағытындағы зерттеудің бастыларының бірі - Эсту-Ципф-Мандсльброт заңы. Бүл заңның нсгізін қалаушы француз галымы Эсту 1916 жылы стенографияны жетіддірумен айналысу барысында ранг-жиілік тәуелділігін байқады. Ксйінірек бүл заң Ципф, Мандсльброт тағы басқа галымдармсн дәлелденіп, толықтырылып "Эсту-Ципф-Мандельброт заңы" деген атқа ие болды. Рангіден заң парамстрінің функциональды тәуелділігін анықтау міндеті В.Калинин мен Э.Макаев еңбектерінде шешімін тапты (46; 47]. Бүл заң сөздің жиілігі мен жиілік тізіміндегі оның рангісі арасында кему жиілігі бойынша байланысты қалыптастырады жонс берілген рангі бойынша мәтіннен кездейсоқ алынған сөздің пайда болу ыктималдығын шамалап есептеуге мүмкіндік береді, ягни, сез бен оның берілген реітік нөмірі арасыіідағы пропорцияны аныкхауға жағдай жасайды. Заңның параметрлерін ссептеу Ғ,=КтК(і+р)"'' формуласымен өрнектеледі, мүндагы Ғ, - тізімдегі создін (соз формасының) абсолюіті жиілігі, і - тізімдегі сөздердің (с/ф) реггік нөмірі, N - сөз қолданыстармен алгандагы таңдама көлемі; к, р, ү -заңның параметрлері. К, р, ү - шамаларының түрақты мондерін анықтау арқылы зерттеуімізде БСО мен БӘ сөздсрдің қолданылу жиілігін оның рангісі 38
|