Дипломдық ЖҰмыс мамандығы 5В120100-«Ветеринариялық медицина»
жүктеу/скачать 3,67 Mb.
|
| 1. Әдеби шолу
1.1 Қойларда трихофитоздың таралуы Трихофития (Trichophytia)-терінің суланып қабынуы нәтижесінде орыны шектеулі,беті қабыршақтанып зақымданған ошақтардың пайда болуымен ерекшеленетін жұқпалы ауру. Трихофития шұғыл шектелетін дөңгелектеу дақтардың теріде құралуымен,терінің тақырлануымен немесе жүн қалдықтарының сақталуымен,терінің және фолликулдардың сірілік-іріңді экссудат бөлінуімен және қабыршақ құралуымен сипатталатын малдар мен адамның жұқпалы ауруы. Ауру барлық жерде кездеседі.Кейінгі кезде малдың күтім жағдайының жақсарғанына және спецификалық профилактика жабдықтарының практикаға кеңінен енгізілуіне байланысты трихофитиямен ауыру әжептәуір бәсеңдеді. Трихофитиямен барлық мал түліктері, құстар, терісі бағалы аңдар,тышқан,егеуқұйрық,жабайы аңдар ауырады.Жас жануарлардың сезімталдығы жоғары болады да,ауруға тез шалдығып,клиникасы көбінесе асқынған түрде кездеседі Ауылшаруашылығында қойлардың бұзаутасы жас және терісі жұқа жас жануарлар ауруға өте сезімтал. Ауру әдетте көктемде байқалады,ал күзде ол ылғалды,лас қора-жайлар нашар болған жағдайда таралады.Терінің ылғалдануы және жарақаттануы (сызаттар, абразиялар) инфекцияның таралуына ықпал етеді; Кейбір жағдайда ауру адамдарға қауіпті болып келеді ,ауырған жағдайда ұзақ емдеуді қажет етеді.Аурудың жасырын кезеңі 8-30 күнде анықталады.Ауырған қойда айқын иммунитетті бермейді. Саңырауқұлақ споралары ұзақ уақыт қыздыруға төтеп береді (бір сағат ішінде құрғақ ыстықта 100° дейін);олар рентген және ультракүлгін сәулелерге өте төзімді[4]. Аурудың қоздырғышының көзі ауру жануарлар, сондай-ақ тышқан тәрізді кеміргіштер болып табылады.Сау жануарларды жұқтыру ауырған қойлар жанасу арқылы сонымен қатар ауа арқылы таралады.Аурудың таралуына жануарларды ұстаудағы зоогигиеналық бұзылулар, уақтылы емделмеу және тиісті тері күтімінің болмауы ықпал етеді. Аурудың таралуы келесі жолмен өтеді : -Жұқтырған жануарлармен немесе олардың жүнімен байланыс арқылы. -Құрал жабдық арқылы киімде сақталатын жануардың қайызғағымен байланыста болуы мүмкін; -Жұқтырған кеміргіштердің жүні бар шөппен азықтану кезінде; -Топырақ арқылы, (споралар шамамен үш айға дейін сақталады). Инфекцияға ықпал ететін факторлар: 1.иммунитеттің төмендеуі; 2.депрессиялық күйлер, стресс; 3.отарда ауырған малмен ұзақ тұрақтану; 4.қорада санитарлық гигиеналық ережелерін бұзу; 5.терінің тұтастығын бұзу; 6.басқа дерматологиялық аурулардың болуы. Беткей пішіні ересек қойда айқын байқалады.Ауру теріде кішкентай, бұршақ тәрізді түйіндердің пайда болуымен сипатталады,олардың орнында күрт анықталған,біртіндеп ұлғайған дақтар пайда болады,сары-сұр,асбест тәрізді қыртыстармен жабылған,қалыңдығы 2 мм-ден 1 см-ге дейін,зардап шеккен аудандардағы жүн жабылғысы тұрақтығын жоғалтады,кебеді,оңай бұзылады және түседі.1-1,5 айдан кейін қыртыстар түсе бастайды,уақыт өте келе жалаңаш тері дақтарын ашады.Егерде дер кезінде ем көрсетілмесе, дененің басқа бөліктерінде жаңа ошақтар пайда болады.Қышу байқалады, кейде өте күшті.Аурудың ұзақтығы-1 жыл немесе одан да көп. Терең (фолликулярлық) формада терінің жекелеген аймақтарының айқын қабыну құбылыстары,іріңді фолликулит,абсцесс,кептірілген іріңді экссудаттан қалың қыртыстардың пайда болуы,қатты қышу байқалады. Мұндай ошақтарды емдеу 1 ай немесе одан да көп уақытқа созылады, көбінесе тыртықтардың пайда болуымен аяқталады.(Өршірілген) форма бас терісінде және дененің басқа бөліктерінде дөңгелек таз ошақтарының пайда болуымен сипатталады. Бұл аурудың қоздырғышы Trichophyton тұқымдасына жататын саңырауқұлақ. Саңырауқұлақ мицелийі төзімді емес.Споралар өте тұрақты: қора-жайларда 4-10 жыл, жануарлардың жүнінде - 12-15 ай, топырақта - 1,5 жыл,көң мен көңде-8 ай,құрғатылған кезде патологиялық материал (тері, жүн) - екі жылдан астам уақыт сақталады.Саңырауқұлақ жасушалары протоплазма қабығынан, ядродан және бірқатар қосындылардан тұрады.Олардың құрамында май, дәрумендер,гликоген және органикалық тұздардың кристалдары бар.Табиғи жағдайда дерматофиттер артроспораларға ыдырайтын мицелийді құрайды. Споралар мицелийдің ішінде және сыртында пайда болады. Саңырауқұлақтардың көпшілігі аэробтар.Малдың күтімі нашар болса ауру жадағай түрден фоликулалық түрге ауысып, бірнеше айға созылады.Бір жануардың өзінде терінің жадағай және терең зақымдануы қатарынан байқалуы мүмкін.Тереңдегі (фолликулярлық) форма қойларда байқалады және терінің зақымданған жерінен экссудат бөліп шығаратын, кепкен соң көбіне қалыңдағы 1см жуық қалың қабыршақ құрайтын көрнекті қабыну процесімен сипатталады[5,6]. Қабыршақты сыпырып алғанда,астында жүні сыдырылған терісінің суланған қабаты көрінеді.Дененің зақымданған тұсы қышынады.5-8 аптадай уақыт өткенде қабыршық түсіп қалады да,орнында жаңадан жүн шыға бастайды.Терең түрі кезінде терінің қабынуы күштірек байқалады да,ауру ұзаққа созылады.Әдетте ірің бөлінеді де,қураған экссудат кепкен қамыр тәрізді қалың қабыршақ түзеді.Қабыршақты басып көргенде астынан ірің шығады, ал оны сыдырып алса астында қызыл шақаланып ойылған, іріндеген беткейі көрінеді.Ол жерге іріңдеткіш микробтар түсіп, процесс асқынып кетуі мүмкін. Жануардың денесіндегі жара ошақтарының саны әртүрлі болуы мүмкін. Кейде бірең-саран ғана болады да, кейде өте көп болып, бір-бірімен қосылып жатады.Ауру ұзаққа созылып (2 айдан артық),жазылған жердің орнында тыртық пайда болуы мүмкін.Жас малдар ауырған кезде қатты жүдеп өспей қалады.Аурудың үстірт түрі әдетте жазғы уақытта,ал терең түрі күз-қыс айларында кездеседі.Жануарлардың қай түлігінде болмасын тығыз, жайсыз,антисанитариялық жағдайда ұстау,нашар азықтандыру аурудың ауыр өтуіне әкеліп соғады.Өшкін түрі әдетте жаздың күні сақа жануарларда байқалады.Ауырған малдың басында, кейде денесінің басқа да жерлерінде жүні түсіп,беткі қабаты сыдырылған ошақтар байқалады,бірақта, айтарлықтай қабыну процесі болмайды.Қабыршақты сыдырып алғанда тегіс, тақыр тері көрінеді.Ол жерде 2 апта өткенде қайтадан жүн шығады. Бұған қоса ауруға бейім малдардың, алдын-алу мақсатымен трихофития індеттіне қарсы уақытылы иммундалмағандығын,ветеринарлық есептесу құжаттарымен актілеріне талдау жүргізу арқылы аныкталғандығын қатерге алу кажет. Зақымдану уақыт өткен сайын,әсіресе баста,ұлғая береді және бүкіл бетіне қамыр жағылған сиақты түрге енеді.Ауру қойлар қондылығын жоғалтады,жетілуі мен бойының өсуі төмендейді.Көрнексіз (атиптік) форма әдетте жазда болады.Тек қана қабыну белгілерінсіз терінің жүні түсіп тақырлануы,байқалады.Жылқыда,сауырының,бүйірлерінің,басының, мойнының,кеудесінің,арқасының терілері жиерек зақымданады,аурудың келтірілген клиникалық кез–келген формасы болуы мүмкін.Иттер мен мысықтарда басының,мойнының және аяғының терілері зақымданады (басымырақ тереңдегі форма).Қойлар мен ешкілерде трихофития сирек кездеседі, зақымданулар құлақтарының түбінде, маңдай, мұрын, қабақ, желке, аш бүйірі маңында қомақталады. жүктеу/скачать 3,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|