Дипломдық жұмыс Тақырыбы: «эксперименттік есептер шығару әдістемесі» «5В011000 -физика»
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
«ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЕСЕПТЕР ШЫҒАРУ ӘДІСТЕМЕСІ»
| Мектепте физиканы оқытуда эксперименттік есептер шығарудың ерекшеліктері
Мектепте жасалатын физикалық эксперимент негізгі екі түрге бөлінеді: демонстрациялық (ол көбінесе мұғалім орындайтын және сыныптағы барлық оқушылар бір мезгілде қабылдануына арналған) және лабораториялық (мұны оқушылар орындайды). Эксперименттің бұл екі түрі бірін-бірі толықтырады. Кейбір жағдайларда оқушылардың лабораториялық жұмыстарын қойған жөн. Ал басқа бір жағдайларда демонстрациялық экспериментті пайдаланған жақсы. Демонстрациялық тәжірибелерді мұғалімнің сөзімен ұштастыру-физикалық ұғымдардың ойдағыдай қалыптасуына маңызды шарттардың бірі 7-8 сыныптарға арналған физика программасында әрбір тақырыпқа демонстрациялық тәжірибелердің міндетті минимумы көрсетілген. Бұл тәжірибелер лабораториялық жұмыстармен бірге оқушылардың физикалық білімінің эксперименттік негізі болып табылады. Демонстрациялық экспериментті өткізгенде түрлі мақсат көздеуге болады: бір құбылысты не екінші бір құбылысты бақылау, ұсынылған гипотезаны тексеру, физикалық заңдылықтарды айқындау және олардан келіп шығатын салдарларды тексеру, өте маңызды физикалық ұғымдарды қалыптастыруға негіз болған заңдардың, физикалық гипотезалар мен теориялардың мән-мағынасын ашып беретін тәжірибелер ерекше орын алуы тиіс. Мұндай тәжірибелерге, мәселен, Эрстедтің, Фарадейдің классикалық тәжірибелері жатады. Бұларға физика пәнінің мұғалімі айрықша көңіл бөлуі тиіс. Сондай-ақ физиканы оқытуда көмекші сипатта болатын немесе оқушыларды жаңа материалды қабылдауға дайындайтын проблемалық тәжірибелердің алатын орны айтарлықтай. Техникалық құрылғылардың немесе приборлардың жұмыс істеу принципін технологиялық процестердің физикалық мәнін айқындайтын демонстрацияларға лайықты көңіл аударылуға тиіс. Жалпы қабылданатын ереже бойынша, орта мектептерде физика пәнінің оқытылуы эксперимент жұмыстарына арқа сүйеуі керек. Бірақ, физика пәнінің оқытылуы жөніндегі жалпы және жақсы белгілі жағдайлар эксперимент жасауға көрсетулер бермейді, оның алатын орнын және физика пәнін үйрету процесінде атқаратын мәнін ашып көрсетеді. Эксперименттің және тоерияның оқу процесінде қойылуын, орнының бекітілуін және атқаратын мәнін анықтау үшін мектепте физикалық құбылыстарды үйретудің негізгі баспалдақтарын айқындау қажет. Бұл баспалдақтардың талдануы әрбір тәжірибенің әрбір кезеңдегі керектігін анықтауға мүмкіндік береді. Физика пәнін оқытушының негізгі міндеті былайша тұжырымдалады, яғни оқытушының оқушылармен біріккен жұмысының нәтижесінде оқушылар физикалық құбылыстар әлемін танып және алған білімдерін өздерінің болашақ нақты қызметтерінде қолдануға үйренулер қажет. Осыған сәйкес оқушылардың оқу процесі бәрінен бұрын үйрену, тану процесі болып табылады. Физикалық құбылыстарды оқу процесінде үйренудің негізгі этаптары баспалдақтар қатарына бөлінеді. Бұл баспалдақтар қатары негізінен педагогикалық ойлардың керектігінен туады. Құбылыстарды бақылау - оқу процесінің басталу нүктесі, осы құбылыстар жайында алғашқы мәліметтер көзі. Құбылысты бақылау жақсы және түсінікті етіп жүргізілген тәжірибеге сүйену қажет. Егер құбылыстың мәнін қарайтын болсақ, ол тек жеке бақылауға ғана керек болса, онда тәжірибені кинопленкаға түсіріп, киноқұжат ретінде көрсетеді. Бұл киноны тек тәжірибені жүргізу техникалық және экономикалық себептерге байланысты мүмкін емес болған жағдайда көрсетеді. Бақылау барысында мұғалім оқушылардыңназарын құбылыстың мәндік жағына аударуы қажет. Танылатын құбылыстың сапалық талдануы және басқа құбылыстармен оның байланыстарын анықтау. Танылатын құбылыстың фактісі маңызды және мінді болмаса де терең және жан-жақты талдау жасалынбай ол өзінше бағалы бола алмайды. Бұл талдаудың алғашқы кезеңі сапалық талдау болып табылады: а) берілген құбылыстың бұрын зерттелінген құбылыстармен байланысын анықтау; б) нақты бір байланыстар мен белгілердің бірыңғайлығын тіркейді, бірақ бұл байланыстардың нақты құрылымын анықтамайды. Сапалық талдауда оқиғаның барысын нақты болжай алмайсыз, бірақ бұл мәселенің бейімделуіне қызмет ете алады немесе зерттелініп жатқан құбылысты сипаттайтын бірліктер енгізілмегендіктен тәжірибелік тексеруге жіберілмейтін құбылыстың мәнін бақылайтын гипотезаны қарауға болады. Зерттелінетін құбылысты сипаттайтын бірліктер енгізу. Бұл зерттеудің өте қиын баспалдағының бірі. Мұнсыз терең білім алынбайды және физикалық теория құрылмайды. Бұл кезеңде физикалық теорияны құру үшін математиканы қолданамыз және бұрын зерттелген шамалар арқылы математика көмегімен енгізілген шаманы өрнектейміз. Осы арқылы шаманы өлшеудің өлшем бірлігін бекітеді. Енгізілген шаманы өлшеуге арналған құрал-жабдықтарды қарастыру. Жаңадан енгізілген шамалар, тек оларды тәжірибеде өлшеу мүмкіндігіміз болған жағдайда ғана жұмыс істей бастайды. Ал оны өлшеу үшін керекті приборларды құрастыру керек. Айтылғандай приборлар міндетті түрде сабақ үстінде құрастырылу керек деп түсінбеу керек. Мұны жасаудың керегі жоқ. Бірақ оқушыларға жаңа енгізілген шаманы айтқандай, мұғалім міндетті түрде өлшену мүмкіндігін көрсетіп және соған байланысты өлшеуіш приборларымен таныстыру тиіс. Мұнсыз физикалық шама құрылу процесінде ең мәнді кезеңінің бірі қалып қояды. Физиканың оқылатын жалпы курсындағы барлық физикалық түсініктер анық және бір мағынада анықталған болуы керек. Мұндай анықтаулардың формалары туралы сұрақ жеке түрде қаралуға тиіс, бірақ бізге физикалық шамаларды анықтауда қысқаша сипаттамалық бөлім беріледі, онда шаманы бейнелейтін сипатты және қалай өлшенілуі көрсетіледі. Оқушылар мынаны түсінулері керек-физикалық шаманы анықтау дегеніміз - бұл бұрын зерттелген шамамен осы шаманың бір-бірімен қатынасын бекіту және оның сандық анықтау мүмкіндіктерін көрсету. Енгізілген түсініктер көмегімен құбылысты сандық жағынан зерттеу. Қазіргі жалпы ғылымның және физиканың сипаттық ерекшеліктері берілген нақты құбылыстарды сипаттайтын сапалық қатынастарын таныту, зерттеу болып табылады. Сондықтан физикалық танымдар мен теорияларды құруда ең маңызды орынды математикалық теңдеулер мен функциялар түріндегі физикалық шамалардың арасындағы сандық тәуелділіктерді бекітуге мүмкіндік беретін тәжірибе жұмыстары алады. Бұл жағдайда табылған тәуелділік тәжірибе мен теория және физика мен математика арасындағы бір-бірін байланыстыратын топқа айналды. Сондықтан тәжірибе жасау барысында, ереже бойынша нақты формулалар бекітілмейді, тек қана шамалар арасындағы тәуелділіктер анықталады. Сондықтан оқу тәжірибесінде сол шаманы өлшеудің керектігі жоқ, тек шартты өлшемдермен өлшеуге болады. Мысалы: Кулон заңын зерттеуде зарядтарды өлшеудің қажеті жоқ және әрекет етуде Ньютон мен Кулонға сүйенеді. жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|