Компанияларда дебиторлық қарызды басқаруды бағалау және талдау («Strategu» ЖШС мысалында)

«Strategu» ЖШС әлемдік және еурапалық кәсіпкерлермен де тығыз қызмет жасай отырып, жаңадан құрылған жобаларға қатысады.

«Strategu» ЖШС темір жол құрылысының барлық өндірістік циклын жүзеге асырады: Ұжым әлемдік тенденцияларды ұстанады, танымал интернет-ресурстарды дамытады. Ол өз саласындағы кәсіпқойлармен жұмыс істейді: көркемдік жетекшілермен, дизайнерлермен, техниктермен, жол құрылысы мамандарымен және тб көп деген сала мамандарымен.

Фирманың нақты активінің құрылымы мен құрамдары талдаудың негізгі мәселесінің өндірістегі көп уақыт бойғы қолданылатын өздерінің ең басты формаларын сақтап отырып, бағасы шығарылған өнімдерге біртіндеп амортизациялы аударымдар ретімен ауысатын еңбек құралдары басқадай материалдардан бөлек активтермен ұйымдастыруында.

Реквизиттері: Нұр-Сұлтан каласы , Республика даңғылы көшесы, 18, 3 Офис. БИН 144564334832; ЖСН 144564334832; ОКПО 53595512; КАТО 573114500. Тіркелуі: 232.05.2013 жыл. Директор: Исаев Кадыр Максатұлы.

Компанияның кәсіптік шаруа еңбектері тек материалды тұрғыдан емес, қаржы ресурстарын нәтижелі игеріп кана коймай арқылы ғана емес, сонымен бірге, негізгі қорларлар- еңбек құралдарымен бірге, белгілі бірнеше қызметтермен айналысуда жағдайлар туғызатында материалдық емес активтердің, яғни ұзақ мерзімді активтерді қолдану бойынша іске асырылады.

Компанияның негізгі атқаратын қызметтері:

• 
  Магистралды темір жол желісінде қызмет көрсету;
  
• 
  Тасымалдау процесін басқару;
  
• 
  Жүктерді темір жол көліктерімен тасымалдауды іске асыру;
  
• 
  Жүк жіберушілердің қажеттілігін қанағаттандыру, жүк алушыларды тасымалдау кезінде жүктерді көрсетілген жерге уақытылы және дер кезінде жеткізуді қамтамасыз ету[9].
  

Компанияның құрылымдық бөлімдері тәуелді ұйымдардың бухгалтерлік есебінің жүргізілу бекітілген көлемде және белгіленген мерзімде Компанияның бухгалтерлік есеп Департаментіне қаржылық – шаруашылық қызмет туралы ақпаратты жеткізеді.

Кесте 1 -де компания активтерінің жағдайы келтірілген. Кестеде көріп отырғанымыздай қысқа мерзімді активтер 2018 жылы 2017 жылға қарағанда 7,3%-ға төмендеген. Ал 2019 жылы 2018 жылға қарағанда 6,4%-ға өскен. Ұзақ мерзімді активтер 2018 жылы 2008 жылға қарағанда 8,2%-ға өскен, 2019 жылы 2018 жылға қарағанда 7,3%-ға өскен.

Басқарма Акционерлік серіктестіктің алқалы түрдегі атқарушы органы болып табылады. Оның құзырына серіктестіктің Заңмен және құқықтық актілерімен және Жарғысымен бекітілген барлық сұрақтарын шешу кіреді.

«Strategu» ЖШС директорларынын кеңесінің шешімімен компания басқармасының құрамы 10 адамнан жасақталып, оның мүшелері сайланды.

Басқарма мүшелері серіктестіктің қызметін отырыс арқылы басқаруды жүзеге асырады.

«Strategu» ЖШС басқарма құзырына кіреді:

• 
  Серіктестіктің бір акционері мен Директорлар кеңесінің шешімін жүзеге асырады;
  
• 
  Директорлар кеңесіне Серіктестіктің 3 жылға арналған стратегиялық даму бағдарламасын, Серіктестіктің даму жоспарын (орта мерзімдік бизнес жоспарын) Қоғам бюджетін (1 жылға арналған бизнес жоспарын) жасап, ұсынады.
  
• 
  Даму жоспары (орта мерзімдік бизнес жоспары) , Қоғам бюджеті (1 жылға арналған бизнес жоспары) жасап және оның орындалуына жауап береді;
  
• 
  Серіктестіктің ішкі басқару тәуекелділігі мен ішкі бақылау үдерісін жасап, қолдану:
  
• 
  Серіктестіктің жұмысын басқарудағы кемшіліктер туралы Директорлар кеңесін тиісті мерзімінде құлақтандырады;
  
• 
  Серіктестіктің штаттық кестесін және құрылымын бекітеді, Директорлар кеңесі бекіткен есепке сай (жалпы құрамы) орталық аппарат қызмкерлері құрамы және Серіктестіктің өкілдіктерінің құрамын бекітеді;
  
• 
  Серіктестіктің жұмысын ұйымдастырудағы Директорлар кеңесі бекітуге жатпайтын басқа да құжаттарға орай шешім қабылдайды;
  
• 
  Бір акционердің еншілес және құрылымдық мекмелеріне қатысты қызметін атқарады;
  
• 
  Серіктестіктің жұмыс кестесін анықтайды;
  
• 
  Серіктестіктің орталық аппаратты басқару құрылымын бекітеді;
  

Компанияның бухгалтерлік есеп бас басқармасының бөлімшелер құрылымының құрамына кіретін қызметтер: бөлімдердің бухгалтерлік есеп секторлары және компанияның филиалдарының бухгалтерлік қызметін компанияның бас бухгалтері жүргізеді.

Компания президенті бухгалтерлік құжаттарға қол қою құқысы бар дәрежелік құжаттарды анықтайды. Компания президенті немесе оны алмастыратын тұлға қаржылық құжаттар мен қиын бухгалтерлік құжаттарға рұқсаты бар құжаттар түрін анықтайды. Филиалдың аналогиялық бекітімі филиал директорының қолымен немесе сол бөлімді басқарушы қолымен бұйрық шығарады.

Компанияның құрылымдық бөлімдері тәуелді ұйымдардың бухгалтерлік есебінің жүргізілу бекітілген көлемде және белгіленген мерзімде Компанияның бухгалтерлік есеп Департаментіне қаржылық – шаруашылық қызмет және форма бойынша қаржылық есептілік туралы ақпаратты жеткізеді.

Қаржылық есеп нәтижелері қаржылық есептілікте көрсетіледі. Бұл әсіресе сыртқы қолданушыларға қатысты. Басқару есебі ішкі қолданушыларға қажет, яғни ағымдағы талдау және даму жағдайларында көрсетіледі.

Кесте - 2 «Strategu» ЖШС пассивтерінің жағдайы, млн. теңге

2 кестеде қысқа мерзімді міндеттемелер 2018 жылы 2017 жылға қарағанда 30,5%-ға көтерілген. Ал 2010 жылы 2019 жылға қарағанда 13,3%-ға өскен. Ұзақ мерзімді міндеттемелер 2018 жылы 2017 жылға қарағанда 8,1%-ға төмендеген, 2020 жылы 2018 жылға қарағанда 20,6%-ға өскен.

Капитал 2018 жылы 2017 жылға қарағанда 10,5%-ға көтерілген. Ал 2020 жылы 2018 жылға қарағанда 2,6%-ға өскен.

Кесте -3 «Strategu» ЖШС балансы активтерін тікелей талдау, млн. теңге

3-кестеде «Strategu» ЖШС актив көрсеткіштеріне талдау берілген. Мұнда 2017 жылғы барлық активтердің 83 пайызы ұзақ мерзімді активтерден тұрады. Ал 2019 жылғы мәлімет бойынша ұзақ мерзімді активтер 85,5 пайызды құрайды. Талдау деректерінен көріп отырғанымыздай кәсіпорында жұмыс көлемі 2017 жылға қарағанда 2018 жылы 34,961 тех.бірлікке, ал 2019 жылы 2018 жылға қарағанда 313,901 тех.бірлікке өскен.

Соған сәйкес өнімді өткізуден түскен табыс көлемі жыл сайын төмендеп отырған. Өткізілген өнімнен түскен шығындар көлемі 2018 жылы өткен жылға қарағанда 112127 мың теңгеге артса, 2019 жылы 141585 мың теңгеге төмендеген. Жалпы пайда көлемі де, қорытынды пайда мөлшері де талданушы үш жыл бойы зиянды көрсетіп отыр. Жұмысшылар саны жыл сайын қысқарып отырған, оған сәйкес еңбек ақы қоры да өзгеріске ұшыраған, 2018 жылы 68613 мың теңгеге өссе, 2019жылы 93929 мың теңгеге қысқарған.
Кесте - 4 «Strategu» ЖШСақша қаражаттарының түрлері

Ақша қаражаты	2017ж		2018ж		2019ж		Тізбекті өгерісі %
	сомасы, млн. тг.	үлес	сомасы, млн. тг.	үлес	сомасы, млн. тг.	үлес	2018/ 2017	2019/ 2018
Қысқа мерзімді банктік салымдар теңгемен	17060,7	64,5	32039,9	65,1	12739,4	24,1	187,7	39,7
Қысқа мерзімді банктік салымдар, АҚШ долларымен	1102,8	4,2	8566,7	17,4	15081,2	28,6	776,8	176,0
Қысқа мерзімді банктік салымдар евромен	2671,7	10,1	608,4	1,2	723,7	1,3	22,7	118,9
Банктік ағымдағы шоттағы ақша қаражаты тенгемен	4200,3	15,9	7468,5	15,2	16278,4	30,9	177,8	217,9
Банктік ағымдағы шоттағы ақша қаражаты АҚШ долларымен	629,4	2,3	117,1	0,2	6196,7	11,7	18,6	5291
Банктік ағымдағы шоттағы ақша қаражаты евромен	647,9	2,4	367,1	0,7	1389,9	2,6	56,6	378,6
Банктегі ақша басқа валютада	57,9	0,2	21,9	0,04	244,5	0,4	37,8	1116
Кассадағы ақша	45,8	0,2	21,6	0,04	22,4	0,04	47,1	103,7
Барлығы	26416,5	100	49211,2	100	52676,2	100	186,2	107
Е с к е р т у: кесте «Strategu» ЖШС-ның қаржылық есептілігімен авторлармен құрастырылды.

Компанияның ақша қаражаттарына келетін болсақ кассадағы ақша қаражаттары 2018 жылы 2017 жылға қарағанда 53,9 %-ға төмендесе, ал 2019 жылы 2018 жылға қарағанда 3,7 пайзға көтерілген. Банктік ағымдағы шоттағы ақша қаражаты АҚШ долларымен 2018 жылы 71,4 %-ға төмендесе, 2019 жылы 5191 %-ға күрт көтерілген. Банктік ағымдағы шоттағы ақша қаражаты евромен 2018 жылы 43,4 %-ға төмендесе, 2019 жылы 2018 жылмен салыстырғанда 278,6 %-ға көтерілген. Демек компания 2019 жылы шетел валютасында ақша қаражатын банктік шотта көтерген. Ал қысқа мерзімді банктік салымдар теңгемен 2018 жылы 87,7 %-ға көтерілсе, 2019 жылы 60,3 %-ға төмендеген[10].

Компанияда бухгалтерлік есепті жүргізу автоматтандырылған әдіспен жүргізіледі. Құрылымдық бөлімдердің бухгалтерлік есебін жүргізу бухгалтерлік есептің бірегей автоматтандырылған жүйесін қолданады. Компанияның жеке құрылымдық бөлімшелері интегрирленген ақпарттық жүйесін қолданады.