»Strategu» ЖШС-ның дебиторлық қарыздың құрамы мен құрылымын талдау

Айдың аяғындағы сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өздеріне келген (босатылған) тауарлы-материалдық запастар және орындалып, қабылданған жұмыстар мен қызметтер үшін әтелмеген борыштың қалдығын көрсетеді.

Сауда-кредиторлық қарызға келсек, қызметтерді ұсынғаны үшін кредиторлық қарыз 2017 жылы 17495,7 млн.тенге, демек жалпы үлестің 57,4 %құрады, 2018 жылы 25418,4 млн.теңге, 50,2 %, 2019 жылы 19543,3млн. теңге 44,8%-ды құрады. Негізгі құралдарды жеткізгені үшін кредиторлық қарыз 2017 жылы жалпы үлестің 22,3%, 2018 жылы 14,8%, 2019 жылы 14,7%-ды құрады.

Дебиторлық қарыздың осы жұмыс өткiзiлген басқарулары талдау ұйымның қаржы жағдайының баға жататын өзара байланысты сұрақтардың кешенi қосады. Мұндай жолдың кейбiр мүмкiндiктерi дебиторлық қарыздың теориялық талдауын мысалда, сонымен бiрге кәсiпорынның қызметiнiң нақты мысалында қарап шыққан.

Дебиторлық қарызды басқаруды талдау құралдарды қолданып компьютер техникасының дебиторлық қарызының есепке алуы бойынша кәсiпорын, сонымен бiрге тәптiштелгенiрек (қосымшалар, шифрды шешулер) мәлiмет есеп беру материалдар негiзiнде жүргiзiлдi. Нақтылы шарадағы зерттелетiн кәсiпорынның қызметiнiң ерекшелiгi кәсiпорынның басқаруымен үнемi орындалатын және iстелген жұмыспен растаған дебиторлық қарызды басқаруды тұрақты әбден жетiлдiру талап етедi.

Оның ішінде үлкен үлесті шикізат пен материалдар құрайды, 2017 жылы 48,8%, 2018 жылы 50,8%, 2019 жылы 53,5% болды.

Қажеттiлiк ағымдағы төлеу қабылетi, қаржы орнықтылығының деңгейi, (ақшалай ақшадағы тауар iркiлгендiк, қажеттiгi тағы сол сияқтылар) кәсiпорынның экономикалық және қаржы шарттары дебиторлық және пайда болудың мерзiмдерi бойынша бойына қарай тұрғызатын кредиторлық қарызбен басқаруға шақырады. Мәлiмет ол үшiн қажеттi бухгалтерлiк есептiң есептеулердiң тиiстi есеп құрастырылатын мәлiметтерiмен қамтамасыз етiледi. Кәсiпорынның негiзгi қызметi арналғанғана емес, (оқу орындармен, ғылыми ұйымдармен тағы сол сияқтылар) коммерциялық емес сипаттың операциялары бойынша әртүрлi ұйымдары бар есептеулер бойынша, автокөлiк ұйымдармен өтеу мерзiмдерге, iшiне алынған келiсiм шарттарына сәйкес арналған қарыз бойына қарай тұрғызуға мүмкiндiк беруге тағы сол сияқтылар есептеулер туралы мәлiмет.

«Strategu» ЖШС операциялык экспресс-талдау жүргізейік. Қарастырылып отырған мезгіл ішіндегі ұйымның каржылык мәліметтері келесідей.

Кесте -7 Міндеттемелер мен капитал бойынша тігінен талдау

Көрсеткіштер	2017		2018		2019
	сомасы, млн. тг.	үлес	сомасы, млн. тг.	үлес	сомасы, млн. тг.	үлес
Қысқа мерзімдіміндеттемелер
Қысқа мерзімді займдар	481,4	0,03	-	-	4860	0,5
Займдардың ағымдық бөлігі	3353,6	0,2	3669,8	0,4	11339,5	1,1
Шығарылған бағалы қағаздардың ағымдағы бөлігі	868	0,1	886,8	0,09	1092,4	0,1
Қаржылы арендабойынша міндеттемелердің ағымдағы бөлігі	616,5	0,06	216,4	0,02	476,4	0,05
Жұмысшыларға төлем бойынша міндеттемелердің ағымдық бөлігі	673,4	0,7	896,6	0,09	979,1	0,09
Сауда несиелік қарыз	30508,6	3,4	50699,8	5,5	43642,7	4,4
Табыс салығы бойынша міндеттемелер	108	0,01	90,6	-	80,9	-
Басқа да салықтар мен міндетті төлемдер бойынша міндеттемелер	3511,3	0,4	6676,6	0,7	8204,6	0,9
Басқа да ағымдағы міндеттемелер	41461,2	4,7	43371,8	4,7	49963	5
Қысқа мерзімді міндеттемелер, барлығы	81582	9,6	106508,4	11,5	120638,6	12,1
Ұзақ мерзімді міндеттемелер
Займдар	20076,2	2,3	27122,1	2,9	31841,3	3,2
Шығарылған ұзақ мерзімді бағалы қағаздар	95075,6	11,1	95625,6	10,3	117706,3	11,8
Қаржылық аренда бойынша міндеттемелер	3947,1	0,4	4647,1	0,5	5268,1	0,6
Жұмысшыларға төлем бойынша міндеттемелер	12527,2	1,5	12638,9	1,4	12595,9	1,3
Кейінге қалдырылған табыс салығы бойынша міндеттемелер	58091,2	6,9	35595,8	3,8	45760	4,6
Басқа да ұзақ мерзімді міндеттемелер	2358,2	0,2	1010,3	0,1	-	-
Ұзақ мерзімді міндеттемелер, барлығы	192076	22,4	176639,8	19	213171,6	21,5
Капитал
Жарғылық капитал	484642,5	56,6	484642,5	52,3	486220,5	48,9
Қосымша төленген капитал	214868,8	2,5	21589,3	2,3	20254,4	2
Шетел валютасы есебіне резерв	(132,3)	-	(389810)	-	(83,5)	-
Бөлінебеген пайда	76685	8,9	138011,3	14,9	154611,8	15,5
Капитал, барлығы	582682	68	643853,3	69,5	661003,2	66,4
Баланс	856340	100	927001,5	100	994813,4	100
Е с к е р т у: кесте «Strategu» ЖШС-ның қаржылық есептілігі бойынша авторлармен орындалған.

Міндеттемелер мен капитал бойынша тігінен талдауға келетін болсақ, капитал 2017 жылы 68%, қысқа мерзімді міндеттеме 9,6 %, ұзақ мерзімді міндеттеме 22,4 %-ды құрады, 2018 жылы капитал 69,5%, қысқа мерзімді міндеттеме 11,5 %, ұзақ мерзімді міндеттеме 19 % болса, 2019 жылы капитал 66,4%, қысқа мерзімді міндеттеме 12,1 %, ұзақ мерзімді міндеттеме 21,5 % болды.

Компанияның шығарылған ұзақ мерзімді бағалы қағаздары 2017 жылы 95943,6 млн.теңге болды, 2018 жылы 96512,4 млн.теңге болды, 2019 жылы 118798,7 млн.теңге болды.

Компанияның шығарылған акциялардың саны 31 желтоқсан 2017 ж.-502040,5; 31 желтоқсан 2018ж.- 502040,5; 31 желтоқсан 2019ж. 502040,5 болды. Жарғылық капиталы 2017 жылдан 2019 жылға дейін 502040,5 млн.теңге болды

Компанияның займдары барлығы 2017 жылы-20557,6 млн.теңге, 2018 жылы-27122,1 млн.теңге, 2019 жылы-36701,1млн.теңге болды.

Сурет 1 Компания мүлкінің құны

Е с к е р т у: сурет авторлармен құрастырылған
Кесте -11 Компанияның мүліктік жағдайын бағалау

Көрсеткіш	2017	2018	2019	Өзгеріс (+,-)
				2018/2017		2019/2018
				+, -	%	+, -	%
Ақша құралдары	26416,5	49211,2	52676,3	22794,7	186,3	3465,1	107
Тауарлы материалдық босалқылар	20049,8	22670,4	20942,9	2620,6	113	-1727,5	92,4
Қысқа мерзімді активтер	146303,9	135631	144325,8	-10672,9	92,7	8694,8	106,4
Ұзақ мерзімді активтер	710036	791370,5	850497,6	81334,5	111,5	59127,1	107,5
Негізгіқұралдар	649369	779165	833599,9	129796	120	54434,9	107
Балансвалютасы	856340	927001,5	994813,4	70661,5	108,3	67811,9	107,3
Өндірістік потенциалдың құны НҚЗапастар	669418,8	801835,4	854542,8	132416,6	119,8	52707,4	106,6
Өндірістік мақсаттағы мүлік коэффициенті (НҚЗапастар)/Баланс валютасы ≥0,5	0,78	0,86	0,85	0,08	110,3	-0,01	98,8
абсолютті мобильдік коэффициенті ДС/КА >1	0,18	0,36	0,36	0,18	200	0	100
Баланс активінің мобильдік коэффициенті АК/Баланс валютасы < 0,5	0,17	0,14	0,14	-0,03	82,3	0	100
Мобильдік және иммобилизациялық құралдары қатынасы коэффициенті АК/ДА <0,5	0,20	0,17	0,16	-0,03	85	0,01	94,1
Е с к е р т у: кесте «Strategu» ЖШС-ның қаржылық құжаттарынан алынған мәліметтермен құрастырылған

Кестеден көріп отырғандай, «Strategu» ЖШС үшін 2017 жылы рентабельділік шегі 20519867 мың теңге, 2018 жылы 35378075 мың теңге, 2019 жылы 46015955 мың теңге құраған. Шынында түсім шығынсыздыкты камтамасыз етті және рентабельділік шегінен өтті, кәсіпорынға пайда алуға мүмкіндік берді. «Strategu» ЖШС үшін қаржылық беріктік немесе тұрактылык қоры да 2017-2019 жылдар аралығында жоғарылаған: 2017 жылы 28399573 мың теңге құраған, 2018 жылы 20202918мың теңге қүраған, 2019 жылы 37413188 мың теңге құраған.

Сайып келгенде, дебиторлық қарыздың iстелiнген жұмыс кәсiпорында мұндай ұйымның қаражат қожалығы қызметiне ықпал тигiзуге негативтi өтейтiн қарыздың көлемi жоқ болатынын анықтауға мүмкiндiк бердi.