Дістемелік кешен
жүктеу/скачать 1,41 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 6.Партияларды типологиялаудың өлшемдері.
| 5.Партиялардың типологиясы. Саяси партияларды жіктеу.Шығу тегінің өлшеміне қарай — элскторалдық, парламснттік жолмен шыкқаи партиялар және "сырттан шыққан" партиялар;
Бастауыш үйымдардың сиііатына карай - партия-комитеттср, партия-сскциялар, партия-үялар жонс партия-шабуылдаушы отрядтар болып жіктелсді. "Кадрлық" жаие "бүкаралык" приниипіне карай — бұл арада әңгіме партиялардың сандық мөлшірі туралы смес, керісінше кқұрылымдық құрылысы туралы болып отыр. Кадрлык партиялар электорадық комитетгерден және парламентгік топтардан (XIX г. орта шеніңде) пайда болған. Сан жағынан олар көп емес, кәсіби саясаткерлерге, партияға материалдық колдау жасауды қамтамасыз етуге қабілетті қаржы бекзаттарынан арқа сүйейді, еркін мүше болу приниципін сақтайды. Бұқаралық саяси партиялардың кадрлық нартиялардан ең алдымен санының көптігімен және тұрақты мүше болуымен өзгешелігі бар. Тарихи жағынан олар кадрлық партиялардан кейінірек пайда болған, олардың пайда болуы жалпыға бірдей сайлау қүқығыныц кецінен тарауына, жүмысшы қозғалысының дамуына байланысты болды. Баскару режиміне қатысына қарай — баскару жонс қарсылас, жария жәнс жария смсс партиялар, кошбасшы партиялар мсн кейінгі-партиялар, монополиялык басқарушы нсмесс бірлсстік қүрамындағы басқарушы партиялар жоне т.б. Әлеуметтік-таптык белгісіне карай — жүмысшы, шаруалар, фсрмерлер партиялары, зиялы қауым партиялары. Идеологиялық багытына қарай — коммунистік, социал-демократиялык, буржуазиялык-демократиялық партиялар. Қазіргі қоғамдық құрылысқа қатысатына қарай — революциялык, реформистік, либералдық, конссрвативтік партиялар болып жіктеледі. 6.Партияларды типологиялаудың өлшемдері. Саяси партияларды жіктеп, жүйелеудіңкөптеген белгілері мен өлшемдері бар. Мысалы, институциондыктәсіл партияларды топ-тастырғанда үйымдастыру ерекшелігін басшылықка алады, ли-бералдык. дәстүр идеология лык байланыстардын сипатына бас-ты назараударады, марксистерболсатаптыкбелгілерінсайрық- ша мон береді. Бүл мәселені терен зерттеген саясаттанушылардың бірі француз галымы М. Дюверже XX ғасырдын 50 жылдарында сайлаушылар мен белсенділер санына байланысты партияларды кадр-лык жоне бұкаралык деп екіге бөледі (оларды үйымдық калып-тасқан және үйымдык калыптаспаған деп те атайды). Кадрлық деп катарында сайлаушылардың 10%-ынан кемі ғана болатын, мүше саны аз партияны айтады. Бірак ол үйымдастырылуымен және тәртібімен көзге түседі. Онын әрбір мүшесінін паргия билеті бо-лады, мүшелік жарналарын уактылы төлейді, жарғысында каралған тәртіпті мүлтіксіз орындайды. Мысалы, оған Австрия халык партиясы, Англия консерваторлар партиясы, ГФР-дін Христи-андык-демократиялыкодағы, Жапония либералдык-демократия-лык партиясы. Француз коммунист партиясы, Швеция орта-лык партиясы жатады. Буқаралық партияда оны үнемі жактап да-уыс беретін сайлаушылары, мүшелері, белсенділері коп болады. [іірак олардыц ресми мүшелері болмайды. Партбилет алып, мүшелік жарна төлемейді. Мысалы, мұндайларға АКШ-тың рес-публикалыкжэнедемократиялыкпартиялары, Англия лейбори-стер партиясы т. т. 60 жылдардын аяғында жоғарыда аты аталған Ла Паломбара-нын көрсеткен екі партиясынан баска эмбебап партиялар (уни-версалдык немесе сайлаушылар партиясы) деген үшінші түрін бөліп шығарды. Олардын ерекшелігі — партиянын мүше санын емес, сайлаушылар санын көбейтуге тырысуда. Онда әлеуметтік, этникалык, діни және т. б. өзгешеліктеріне мөн берілмейді. Мүндай партиялардын саны соңгы жылдары Еуропа мен Америка елдерінде тез етек алуда. жүктеу/скачать 1,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|