Дістемелік кешен

Қазақстанда партия жүйелерінің ерекшеліктері мен даму тенденциялары

жүктеу/скачать 1,41 Mb. бет 54/103 Дата 17.03.2023 өлшемі 1,41 Mb. #75148

Бұл бет үшін навигация:

• 4.ҚР саяси партиялардың қызметін Заңменен реттеу.

3.Қазақстанда партия жүйелерінің ерекшеліктері мен даму тенденциялары. Қазақстан Республикасындағы саяси өмір мен азаматтық қоғамның қалыптасу процесі демократияландырудың заңдылықтарының сақталып отырғандығын көрсетті. Дегенмен мынадай қиындықтар да кездесуде: 1.көппартиялық жүйенің жылдам және аз уақытта қалыптасуы . 2.өтпелі қоғамдағы саяси факторлардың жетекшілік рөлі реформаның жоғарыдан жасалуына байланысты болуы. 3.қоғамдағы шиеленісушіліктің жоғарылығы саяси жүйедегі қайшылықтың барлығымен байланысты. Қазақстан Республикасында көппартиялық жүйе қалыптасуын мынадай кезеңдерге бөлуге болады. 1986 жылдың аяғы мен 1990 жылдың басы /ресми емес бірлестіктердің қалыптасуы/; 1990 жыл мен 1991 жыл тамыз /партиялардың, қозғалыстар мен ұйымдардың құрылуы/; 1991 жылдың тамызы мен 1993 жылдың қаңтары /КПСС таратылуы, КСРО-ның тарауы, тәуелсіз ҚР құрылу, саяси партиялардың тіркеуден өтуі, азаматтардың саяси белсенділігінің артуы/; 1993 жылдың қаңтары мен 1995 жылдың тамызы /бірінші қабылданған ҚР Конституциясынан жаңа Конституциясына дейін/; 1995 жылдың тамызы 1996 жылдың шілдесі / жаңа қабылданған ҚР Конституциясынан ҚР саяси партиялар туралы Заңына дейінгі кезең/; 1996 жылдың шілдесінен 2002 жылдың қыркүйегіне дейінгі кезең; Жаңадан ҚР саяси партиялар туралы Заңының қабылдануы /2002 жыл 19 қыркүйек/. 4.ҚР саяси партиялардың қызметін Заңменен реттеу. Классикалық партиялардың алғашқы қадамы әдетте заң шыгарушы биліктіц ішіпсп (мысплы, XIX гпсырда кон-серваторлықжөне либераддық партиялар) псмссе өлеуметтік қозгалыс жене онан тыс мүлдслі тоціар ретінде басталды. Ал Казақстанда алгашқы саяси партиялар мен крзгалыстар томеннен, мәселеп, Казақстан Халык. КОНГрссі партиясы "Невада-Семей" аптиядролық крзгалысы псііііндс пайда болды. Казақстанда партиялық жүйс Коммунистік партияга балама, ресми емес козгапыстар мои гоптар пайда бола бастаган 1988 жыддаіі бастап капі іптаса бастады. Олардың кейбіреуі жанбай жатып СӨНІП Кнлды. Халыққа үнаған, тартымды үрандар мен үсыныстар үсышаіідары ксйіпнен саяси партиялар мен қозгалыеіаріа аііпаиды. Рсспубликадагы болашақ коп партиялық жүйенің бастауы "Азат", "Алаш", халыкаралық "Бірлік" қозгалыстарынан К^ізақстан социал-демократиялық партиясынан басталды. Жаңа аартиялардың үйымдасуына кажеттілік қоғамда бірпартиялықдоуірде-ақпісіп жетілген, бірақжарыккд шьі-ғуына жол бермей, тұншықтырылып келген болатыи. Алғашкьі кезде кейбір саяси қозғалыстар үлттық және этно-үлттық мәдениетті қолдау сипатында болды. Мұның өзі бүкаранын, үлттықсанасынын өсе түсуіне эсер етті. Бүл қозга-лыстар мен тонтарга нағыз партиялық сана кейінірек кірді. Кәзір Кдзақстандағы саяси партиялар үйымдық жағынан кдлыптасты, үгіт жүргізу, жактастарын тарту және саяси қызметке кірісу дәуіріне көшті. Партиялардың ішінен неғүрлым козге көрініп, бедел ала бастағандары центристік багыт фрталык^ үстаган Отан және Аграрлық, Азаматтық партиялары, оппозициялык партия — Қазақстан комму­нисте партиясы деп айтуға болады. Елде саяси партиялардың омір сүруіне заңдық негіз кдлап берген Кдзақстан Республикасының 1993 жылғы Конституциясы еді, ол партияларды саяси өмірдің субъекті-лері ретінде таныды. Ал 1995 жылгы Конституцияда саяси плюрализм саяси емірдің негізі деп жарияланды. Еліміздің Ата заңы бойынша мемлекеттік органдардың қоғамдық бірлестіктердің ісіне, мүның керісінше қоғамдық бірлестік-тердің мемлекеттік органдарының ісіне заңсыз араласуына, қоғамдық бірлестіктерді мемлекеттің каржі>іландыруъіна жол берілмейді. Бүл жагдай мемлекет псн қогамның кдрым-катынасында жаңа сипаттың пайда болуына, азаматтық қогамның кдлыптасуына негіз калады. Конституция еліміздегі Конституциялық қүрылысты күшпен озгерту, Республиканыц біртүтастығын бүзу, мемлекеттің қауіпсіздігін бүлдіру, елеуметтік, нәсілдік, үлттық, діни, сословиялық және рулық жанжал туғызу мақсаттарын үстанатын қоғамдык бірлестіктер қүруга жене олардыц қызметіне, занда көрсетілмеген ескери қүрамалар күруға тиым салады. Елімізде баска мемлекетгердің саяси иартиялары мен кәсіподактарын, діни негіздегі партияларын күруға, сондай-ақ еліміздегі саяси партиялар мен кәсіподақ-тарды шет мемлскеттер мен халыкаралық үйымдардыц қаржыландыруына жол берілмейді. Әзірше Казақстандағы саяси партиялардыц көпшілігі әлсіз, олардыц күшті жергілікті, төменгі үйымдары жоқ. Кабылданатып шешімдерге партиялардың ықпалы болым-сыз. Партиялардың бірде-бірі де оздерініц алдына сайлау арқылы билікті жеціп алып, үкіметтік органдарга бақылау жасау міндетін алдарына қоііып отырғап жок, Кез-келген демократиялықелдегі сайлаудың мак,саты — үкіметті колға-алу болса, бүл бізлің ресиубликамызднғы ннртиялардың да болашакта ездерініц алдарыпа қоятыи макса і м болатынына сенуге болатын шыіар. Партиялардың одсіздігіиіц неіілі ССбсбі — олардың халықпен, қоғаммеи байланысы нашпр. Олар өздсрін белгілІ топтардыцмүддесіи жоктаймы 3 деп жариилапіичгп олі ката­ры аз, халық оларды білмейді, кыл.ікиаПды. Мүныц бір себебі — біздің халықтыц өлсумвТТІК жіктелу процесі аяқталкан жоқ, әлі олар оздерініц тоігтық мүдделерін айқындаи алган жоқ. Сопдықтап ппріияларлі.ің да топтық мүдделерді корғаутуралы айк.ми саяі аи.і л ок., кобінше олар өздерінің бағдарламаларыи идсолоіиялык. күндылыктар негізіне қүрады. Кдзақстанда саяси қозгалыстар мси С8ЯСИ партиялардың жігі енді ғана айкцішдлып КСЛСДІ, Сачси к<> іПілыс омір сүріп отырған жагдайды өзгерту жоне ОНЫ уммсіке ыкпал жасау немесе билік үшін күрес аркулы ныпійтупі тырысатын қозғалыс. Ал саяси партия — бүл жопіры дорожслі үйымы бар жене өзінің алдына қойгим мпкгпгпірьтм билік үшін күрес немесе оны жүзеге асыру иркылы іске асыруға тырысатын саяси қозғалыс. Кдііікеіаіідаіы иартиялар мен қозгалыстардың. максаттары кобінше бір сиякты, олардыц пйырмвшылмгы тактикалық әрекеттер мен күнделікті үраидар жвНІндс іапа. 1 Іартиялар мен қозгалыстардыи копшіліг) езімдік цдеологиялыҚ платформаларын калымтастыру КИЫНШЫЛЫГЫН басынаН кешіруде. Рсспубликамыздыи саяси оміріидсі і бір жаііДЛЫКОздерін ОППОЗИЦИЯЛЫК.ДСП жариялаған иартііилар мои коиалыстар пайда болды. "Оппозиция" дсісн термин еаяси процесте азшылықтың коппіілікті сыиауы, оііі.іц озініН балама ііозиңиясып коргауы жопе когамныңжене еайлаушылардың қолдауы арқылы бақылау жасау күқі.іп білдіреді. Оппозицияның бірнеше түрлері (іолады, олар: Бейтарап оппозиция, мүпыц мақспты жүмыс істсп түрган парламенттіц ішіпдс озісріс жасау. Тубегешіі оппозиция, мүнмц мақсаты Саяси СЫбайлас-тықғы (консенсусты) мойындамаііды, кдлмптаскап саяси жүйспі ауыстыру нсмесс каііта k.ypv үіпіп күрсссді. Парламенттік оппозиции. І»үл үкімсттік бірлестікке кірмеген нартиялардап түрады, ол үкіметке кдрсЫ күрсссді. Парламенттен тыс оппозиция. Бүл оппозиция әлі өлжуаз саяси қозғалыстардан түрады, олар парламентах окілдіктері болуына тырыспайды. Оппозицияның қоғамдағы ролі оныц өзі нәр алып отырган саяси мәдениетке жоне саяси жүйедс орын алып отырған шектеулерге байлапысты. Тоталитарлық жүйеден демократиялық қоғамға отіп жатқан біздіц қогамда жаңаньщ да, ескінің де элемеитгері орып алуда. Сондыктан Кдзақ-стандық парламенттік жоне парламенттен тыс оппозиция әзірше үкімет бағдарламасын сынау, балама үсьшыстарын түжырымдап жасау, оларды қоғамдық қолдаумен қамтама-сыз ету үстінде, әлі бүлардыц ешкайсысыныц да атқарушы билікке ықпалы корініп жатқан жоқ. Біздің қоғамның демократия бағытымсп даму барысында, мемлскеттік билік те өздерінің оппозицияға деген күдік-шілдік көзкдрасынан айыгады, сол сиякты оппозицияның озі де қайта түлеп, жетіліп саяси күштердің кдтарынан озіне лайықты ориьи-і алар деп үміттену кажет. Казақстанда көппартиялықжүйе өлі калыптасу үстіңде, саяси күштер түрақты партиялық жүйеге калыптаскэн жоқ ортүрлі партиялардыц арасында саяси ыклалға бәсекелестік жүріп жатыр. Ал елдегі билік бір ғана саяси күштің -_ атқарушы үкіметтің қолында. Демек Қазақстан саяси партияларының алдыпда түрған міндеттер күрделі де қиыщ үйымдық нығаю, өз күштерін топтастыру, саяси жоне қоғамдык күресте тәжірбие жинақгау жөне т.б Еліміздіц Конституциясында жарияланған идеологиялық жоне саяси плюрализм нартиялардыц топтаса беруінің партиялық жүйе қүруының, келешекте демократияльіқ елдердегі сиякты олардыц (бір партияныц немесе партиялар коалициясыныц) парламентах жолмен, яғни сайлаушы-іардың көпшілік дауысын алу аркылы саяси билік үщщ күресуіне берік негіз калады. Ел Президентінің үсынысы бойынша 1998 жылдың аяғында Республика Конституциясына енгізілген өзгерістер елімізде партиялық жүйеніц кдлыптасуына да жаңа серпін береді. Саяси партиялар елімізді гүлдендірін, дамыта берудің түрлі баламалы жолдары мен бағыттарын үсынады, мсмлсксттік баскдруда үйымшылдық пен тәртіпті нығайта беруге көмектеседі. Бір созбен айтқанда коп партиялық жүйснің кдлыптасуы қоғамныңдсмократиялықжолмен алға баса беруініц, қүкыктық мемлекеттіц калыптасуының айқын корінісі деп білуіміз керек. жүктеу/скачать 1,41 Mb. Достарыңызбен бөлісу: