Дуалды оқыту технологиясының білім беру саласында қолданылуы
жүктеу/скачать 31,12 Kb.
|
|
1 ДУАЛЬДЫ ОҚЫТУДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ Дуалды оқыту технологиясының білім беру саласында қолданылуы Кәсіптік білім берудің теориялық құрамдас бөлігі кәсіби құзыреттіліктерді қалыптастырудың негізі болып табылады. Білім құзіреттіліктің құрылымдық құрамдас бөлігі, қызметтің индикативтік негізі ретінде әрекет етеді. Практикалық іс-әрекеттің негізі ретінде білім болашақ қызметкердің еңбек функцияларын саналы түрде орындауға, дұрыс шешім қабылдауға және өзгеретін өндірістік жағдайларда әрекет етуге дайындығын қалыптастырады. Сондықтан кәсіптік білім беру үдерісінде теориялық оқытуға баса назар аударылады. Демек, білім берудің жаңа моделі – дуалды – жағдайында теориялық оқытудың ұзақтығын қысқарту жағдайында болашақ кәсіби қызмет үшін берік негіз бола алатын педагогикалық технологияларды таңдау жүзеге асырылуда. Белгілі бір педагогикалық технологияны қолданудың іріктеу критерийлері мыналар болып табылады: а) инвариантты өзегін бөліп көрсете отырып, мазмұнды құрылымдай білу, яғни практикалық қызмет үшін индикативтік негіз жасау үшін оңтайлы қажетті мазмұнды бөліп көрсету; б) берілген уақыт кезеңінде аяқталған оқу циклін қамтамасыз ету және қажетті нәтижеге жету үшін педагогикалық технологияның процессуалдық аппаратын пайдалана білу. Дуалды оқыту жұмыс орнындағы теориялық оқыту мен практикалық сабақтарды алмастыру арқылы теория мен практиканы үндестіруді көздейтіндіктен, білім беру ұйымы мен кәсіпорын бірінші кезекте оқу процесінің кестесінде бекітілген ауыспалы кезеңді келіседі. Тәжірибе көрсеткендей, дуальды оқыту жағдайындағы бұл ауысу «3-те 3» режимінде (білім беру ұйымында үш күн оқу, кәсіпорында үш күн), «6-дан 6» (бір аптада бір апта) режимінде жүзеге асырылуы мүмкін. Білім беру ұйымы, кәсіпорындағы аптасы) және т. ол шоғырлану дәрежесін көрсетеді - оқу тәртібі, оқу күні немесе оқу аптасы. Кез келген жағдайда теориялық оқытудың мазмұнын қайта құру қажеттілігі туындайды. Яғни мазмұнды семантикалық блоктарға (дидактикалық бірліктерге, модульдерге) бөлу және оларды белгілі бір реттілікпен орналастыру. Кезектілік тек оқу пәндерінің логикасымен ғана емес, сонымен қатар жұмыс орнында оқытуды ұйымдастыру логикасымен де анықталатын болады. Оқыту үшін мұғалім таңдаған оқу материалы толық көлемде зерттелуі керек, яғни. Ассимиляция деңгейі түсіну немесе қолдану деңгейінде қамтамасыз етілуі керек. Зейін қойып оқыту технологиясында сабақты ұйымдастыру формасы – тереңдетілген сабақ екені белгілі. Ол білімді қалыптастырудың барлық кезеңдерінің өтуін қамтамасыз ететін белгілі бір құрылымға ие: актуализация – лекция – өз бетінше түсу (өз бетімен практикалық жұмыс) – бақылау. Оқыту сабағының кезеңдерінің мұндай тізбегі шоғырландырылған оқыту технологиясының тағы бір ерекшелігін ескеруге мүмкіндік береді - логикалық реттілікпен орналастырылған, уақыт үзіліссіз оқытылатын оқу материалы есте жақсы сақталады және жадта ұзақ сақталады. Шоғырлап оқыту технологиясы бойынша ұйымдастырылған сабақ оның құрылымында оқытудың әртүрлі формалары мен әдістерін қолдануды, сабақ бөліктерінің ұзақтығын өзгертуді, оқушылардың іс-әрекетін кіріктіруді, жұмыс кезеңдерін есепке алуды жоққа шығармайды. Тиісті түрде енгізілген шоғырландырылған оқыту технологиясы жоғарыда аталған және осы мақаланың тақырыбы болып табылатын айқын артықшылықтардан басқа, атап өту керек бірқатар маңызды артықшылықтарға ие: - тереңдетілген сабақты ұйымдастыру дұрыс ұйымдастырылған оқу үрдісі негізінде оқыту мазмұнын күшті меңгеруді және есте сақтауды қамтамасыз етеді; - мағыналық бірлік құрылымындағы мазмұнды интеграциялау құбылыстар мен процестерді жан-жақты зерттеуге, кәсіби тәжірибенің кеңдігін де, процестер мен өндіріс технологияларының негіздерін түсіну тереңдігін де қалыптастыруға мүмкіндік береді; - батыру сабағында уақытты үнемдеу оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыруға мүмкіндік береді, бұл әмбебап оқу әрекеті мен жалпы құзыреттіліктерін дамытуға ықпал етеді; - шоғырландырылған оқыту технологиясы оқыту әдістерін қолдануды шектемейді. Дегенмен, шоғырландырылған оқыту технологиясының артықшылықтары мұғалім осы технология жағдайында жұмыс істеуге дайын болған жағдайда ғана қамтамасыз етілетінін атап өткен жөн, яғни. шоғырландырылған оқыту технологиясының теориялық негіздерін біледі, мазмұнын құрастырады және суға батыру арқылы сабақтарды ұйымдастыру құралдарын әзірлейді. Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, шоғырландырылған оқыту технологиясын қолдану дуальды оқыту моделінде теориялық оқытуды ұйымдастырудың келесі мүмкіндіктерін жүзеге асыруға мүмкіндік береді деп ойлаймыз: - оқыту мазмұнын технология жағдайына қарай іріктеу және құрылымдау арқылы мазмұнның оңтайлылығын қамтамасыз ету; - білімді қалыптастыру кезеңдерін сақтау, - кәсіптік білім берудің теориялық құрамдас бөлігінен практикалық құрамдас бөлікке өтуді қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін олардың қалыптасуының осындай деңгейіне кепілдік берілген қол жеткізу; - дайындықтың әрбір кезеңінде бақылау мен өзін-өзі бақылауды үйлесімді енгізу, яғни. оқушының нәтижеге жауапкершілігін арттыру; - оқушылардың белсенді танымдық әрекетіне жағдай жасау, олардың дербестігі мен өзін-өзі ұйымдастыруын арттыру үшін оқу процесін ұйымдастырудың әртүрлі әдістері мен формаларын қолдану. Әртүрлі қызмет салаларында білікті құзыретті мамандарды қажетті практикалық даярлауды қамтамасыз ететін білім беру технологияларының бірі, соның ішінде білім беру саласындағы дуалды оқыту технологиясы. Жұмыс берушілердің сапа талаптары арасында педагогикалық білім берудің негізгі білім беру бағдарламаларын игерген түлектерді даярлау және болашақты игерудің нақты деңгейі оның кәсіби мамандарды шешуге дайындығын қамтамасыз ететін құзыреттер кешенінің педагогы кәсіби-педагогикалық іс-әрекеттің міндеттері мен орындалуы дуальды ерекшеліктерді зерттеудің маңыздылығын түсінуге әкелді оны дайындықта қолдану тұрғысынан оқыту жоғары педагогикалық білім беру бағыттары мен мамандықтары бойынша педагог кадрларды даярлайды. Дуальды оқыту технологиясы соңғы онжылдық ғалымдардың, ЖОО басшылары мен педагогтарының, сондай-ақ осы саланың ерекшелігін ескере отырып дайындалған мамандарға мүдделі жұмыс берушілердің назарын аударады. Белгілі бір ұйымның немесе кәсіпорынның жоғарыда ұсынылған, сондай-ақ ұсынуға тиісті тақырыптағы басылымдарда дуальды оқытудың анықтамалары кәсіби процестің Дуалды оқытудың мақсаттары, міндеттері мен принциптері, оның білім алушылар, кәсіпорындар үшін маңызы.Біздің ойымызша, дуалды оқытудың білім беру технологиясын іске асырудың теориялық негіздері мен практикасы толық пайдаланылмайды. Жалпы білім беру ұйымдары үшін кадрлар даярлау кезінде жоғары педагогикалық білім беруде. Дуалды оқыту технологиясын іске асыру моделінің функционалдық компоненті, біздің көзқарас элементтердің жүйесімен ұсынылуы мүмкін, олардың өзара байланысты және өзара байланысты өзара әрекеттесуі жоғары нәтижеге қол жеткізуді оңтайлы қамтамасыз етеді. КЕСТЕ Келесі педагогикалық шарттардың эксперименттік негіздемесін тиімді деп саналады. Ұсынылған дуальды оқыту моделінің жұмыс істеуі: 1) бейінді ұйымдарда базалық кафедра жұмыс істейді. Сәйкесінше практикалық дайындық, бағыт (мамандануы) бейіндеріне; 2) білім беру процесінде ЖОО мен бейінді ұйымның бірыңғай нормативтік-әдістемелік негізі әзірленді және пайдаланылады 3) оқытудың дуалды моделін жүзеге асырудың практикалық базасы. Бұл ретте даярлаудың бірлескен білім беру бағдарламаларын іске асыруға болады. Оның ерекшелігін ескере отырып, нақты білім беру мекемесі үшін педагогикалық кадрлар; 3) модельді іске асыру серіктестері барлық деңгейлерде: тұжырымдамалық, нысаналы кәсіби маман даярлауға қойылатын талаптардың бірлігін сақтайды, 4) бейінді ұйымның және бітіруші ұйымның базалық кафедрасының ресурстары шоғырландырылады 5) жоғары білім беру ұйымының кафедралары немесе орта кәсіптік білім берілген құзыреттілік жүйесі бар маман даярлауда, сондай-ақ жоғары оқу орны мен факультетті дамытуда; 6) Педагог кадрларды кәсіптік даярлаудың дуальды технологиясының екі ұйымы да бірлесіп қаржыландыру жүйесін құрды және жұмыс істейді. Білікті жұмысшылар мен орта буын мамандарын даярлау мәселесі әмбебап сипат алуда. Ұйымдардың басшылары білікті, бәсекеге қабілетті, ұтқыр, қабілетті мамандардың болғанын қалайды. Инновациялық, стандартты емес жағдайларда кәсіби мәселелерді шешу кәсіби білімге негізделеді. Қазіргі өркениеттің өмір сүруінің және тұрақты дамуының негізгі шарты. Қазіргі кәсіптік білім беру жүйесін дамытудың негізгі қағидаттарының бірі болып табылады. Үздіксіз білім беру адамның дамуымен байланысты адам, оның өмір бойы әрекет және әлеуметтену субъектісі елеулі өзгерістермен анықталады. Кәсіби қызметтің барлық салаларында орын алды. Осыған байланысты жүйе жалғасуда. Кәсіби білім кәсіби құзыреттілікті дамытудың перспективалық векторы болып табылады. Үздіксіз кәсіптік білім беруді біліктілікті арттырудың бір жолы ретінде қарастырған жөн. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің ұзақтығын, кезеңділігін және қосымша мазмұнын анықтайды. Бүгінгі таңда кәсіптік білім беру ұйымдарында дуальды оқыту жүйесін енгізу мәселесі көтеріліп отыр. Барған сайын өзекті бола түсуде. Заманауи сөздіктерде дуальды оқытудың бір түрі екені айтылады. Оқытудың теориялық бөлігі білім беру негізінде өтетін ұйымдастыру және жұмыс орнындағы практикалық бөлім. Кәсіпорындар – әлеуметтік серіктестер білім беру ұйымына белгілі бір санға тапсырысты қалыптастырады. Білікті жұмысшылар/мамандар, білім беруді әзірлеуге және түзетуге қатысады. Студенттер кәсіптік-әлеуметтік базасында оқу және практикалық сабақтардан өтеді. Сонымен қатар, рөлі жұмыс беруші айтарлықтай жақсарды және сапалы өзгереді. Тәлімгер ретінде әрекет ететін жоғары білікті дайындалған кадрлар. Қазіргі еңбек нарығында сұранысқа ие білім берудің келесідей артықшылығы ретінде білікті жұмысшылар/мамандар даярлаудың «дәстүрлі» жүйесі: мазмұнының сәйкестігі өндірістік талаптармен кәсіптік білім беру; студенттерді таныстыру кәсіпорынның корпоративтік мәдениеті; түлектің әлеуметтік және еңбекке бейімделуіне жәрдемдесу кәсіпорын; нақты өндірісте оқу процесінде заманауи құрал-жабдықтарды пайдалану шарттар; өндірістік оқыту шеберлері ретінде оқу үдерісіне қатысуы жоғары кәсіпорынның білікті инженерлік-техникалық персоналы Дуалды жүйе оған қатысушы барлық тараптардың – кәсіпорындардың, жұмысшылардың және мемлекеттің дамуына атсалысатын болашақ кадрларды дайындау мүмкіндігіне ие. Дуалды оқыту жүйесі арқылы кадрларды іздеу мен іріктеу, оларды қайта даярлау және бейімдеу секілді проблемалар жойылады. Кәсіби білім беру ұйымдарының түлектеріне оңайырақ мүмкіндік бар. Ол мүмкіндіктерге: өндірістік қызмет саласына бейімделуіне мүмкіндік болады, кәсіпорыннан сыйақы алуға жағдай жасалады. Оқу-өндірістік практика, ал оқудан кейін дайын жұмыс табу, жұмысты орындау бұл жұмыс іздеген дуалды оқыту жүйесін аяқтаған түлек үшін жақсы мүмкіндік болып есептелінеді. Әрине, мемлекет те ұтады, бұл мәселені тиімді шешеді. Елдің экономикасы үшін білікті жұмысшылар мен мамандар даярлау әрқашанда маңызды сипатқа ие. Дуалды оқыту әлемдік деңгейде мойындалған озық тәжірибе және кәсіптік білім. Ол сыныпта да, жұмыста да оқытуды қолдана отырып, теория мен практиканы байланыстырып оқыту болып табылады. Сондықтан 1980 жылдары дуальді оқыту жүйесі алғаш рет Филиппинде Оңтүстік-Шығыс Азия ғылым қорының бірлескен жобасы және қол сигналы арқылы енгізілді. Пионер мектебінде қос мәтінді оқыту орталығы мектебінің негізін қалау ұлттық білім беруді жетілдіру болып табылады және 1991 жылы қосарлы тәжірибе қайталанып, мемлекеттік және жекеменшік техникалық мектептерді таңдады. 1994 жылғы ақпанда президент Фиделити Рамос № 76-86 Республикалық заңға немесе 1994 жылғы дуалды оқыту жүйесі туралы заңға қол қойды. Ол DPS немесе дуальды оқыту жүйесі туралы заңға сәйкес аккредиттелген мемлекеттік және жеке білім беру мекемелерінде оқу орталықтарында ауылшаруашылық өнеркәсіптік және бизнес мекемелерінде DPS институционализациясын талап етеді. 1994 жылы бұл зергерлік оқыту жүйесін үйлестіруге және басқаруға ықпал етуге міндеттелген жүйенің мектеп индустриясының серіктестік құрамдас бөлігі бағдарламаның табыстылығы мен тиімділігінің маңызды анықтаушысы болып табылады. Олар оқыту жоспарын жасауда және оқытудың ең жақсы жолын анықтауда бірге жұмыс істей бастайды. Компанияда немесе шеберханада заманауи технологияларды пайдалана отырып, практикалық жаттығулар арқылы дағдыларды меңгереді. Қытайлықтар техникалық дағдылардан басқа жақсы жұмыс әдеттерін және басқалармен қалай тіл табысуға болатынын үйренеді. Зергерлік бұйымдарды оқыту жүйесінің түлектері заманауи және тұрақты жұмыспен жабдықталған. Білім дағдылары мен ұстанымдары оларды жоғары бәсекеге қабілетті етеді. Әдебиеттер тізімі 1. Безрукова В.С. Педагогиканы шоғырландырып оқыту // Педагогикалық теория мен практикадағы интеграциялық процестер: сб. ғылыми tr. – Свердловск, 1991. – Шығарылым. 2. - С. 102-113. 2. Гитман Е.К. Бастауыш кәсіптік білім беруде шоғырландырылған оқытудың дидактикалық негіздері: дис. жарыс үшін ғалым қадам. Доктор пед. Ғылымдар. - Челябинск, 2000 ж. 3. Гитман Е.К. Жоғары әскери кәсіптік білім беру жүйесіндегі шоғырландырылған оқыту // Башқұрт университетінің хабаршысы. - 2010. - V. 15, No 4. - С. 1330-1332. 4. Ефременко Л. Оқытудың концентрлі немесе конвейерлік жүйесі // Ғылыми қызметкер. - 1930. - No 3. - С. 30-33. 5. Ибрагимов Г.И. Зейін қойып оқыту технологиясы мәселесіне // Маман. - 1995. - No 1. 6. Клюева Г.А. Бастауыш кәсіптік мектепте мамандықтың теориялық негіздеріне шоғырландырылған оқыту: дис. жарыс үшін ғалым қадам. адал. пед. Ғылымдар. - Қазан, 2000 ж. 7. Клюева Г.А. Нәтижеге бағытталған оқыту процесін ұйымдастырудың кейбір аспектілері // Орта кәсіптік білім. -2015 ж. - No 8. - С. 18-21. 3. Экономикалық жүйенің қарқынды дамуы еңбек нарығына түсетіндерге тиісті білім, білік және дағдыға ие болуын талап етеді. Бұл оқу орындары мен еңбек нарығының ынтымақтастығының жүйелі түрде орын алуына ықпал жасайды. Оқу кезінде студенттердің жұмысқа оқу оқып жүріп кірісіп кетуі экономикадағы нарыққа байланысты деп түсіндіруге болады. Бітіруші түлектер оқуын аяқтауға жақындаған сайын күрделі жаһандық жұмыс нарығындағы мансапқа қол жеткізуі керек. Жоғарғы оқу орнында білім алғаннан кейін, еңбек нарығына шығу – жастар өміріндегі маңызды сәт. Осындай өтпелі кезеңде білім берудің тұрақтылығы жоғалады, оның орнын белгісіздік жайлап, бірақ динамикалық кезең алады. Бұл белгісіздік жаһандану дәуірімен, жаңадан келген жас кадрлар технологиялық инновацияларға бейімделіп, үнемі өз білімдері мен дағдыларын жаңартуға ұмтылуы қажет. Бұл күн сайын қарқынды дамып отқан қоғам үшін тез өзгеретін еңбек нарығымен байланысты. Олар жаңа жағдайларды өз еңбек салаларына қарай тиімді пайдалануы керек. Жоғарғы оқу орнынан білім алуын аяқтаған соң, еңбек нарығына қадам басу, жұмыс орындарындағы өзгерістерді бақылау, сол ортаға бейімделу - бітіріп келген жас түлек үшін біраз уақыты талап ететіні рас. Сонымен қатар бұрынғы жұмыс тәжірибесі, жұмыс өтілі, біліктілігі мен білімі де маңызды рөл атқарады. Дуальды білім берудің маңыздылығы. Дуальды білім берудің мақсаты – жоғарғы оқу орны мен жұмыс берушілер арасындағы ынтымақтастық мақсатындағы қарым-қатынасты қолдау, білім алушыларға, әсіресе неміс кәсіптік оқытуында дәстүрге айналған теориялық және практикалық білім мен дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді. Дуальды оқыту практикалық білімді меңгеруге үлкен септігін тигізеді. Дуальды оқытудың басты ерекшелігі – теориялық оқыту университетте өтеді, ал практикалық оқытуды компания жүзеге асырады. Бұл ресми мүмкіндіктер студенттерге бір уақытта жұмыс тәжірибесі, практикалық ноу-хау, академиялық және теориялық білім алуға мүмкіндік береді. Дуальды білім беру үш тарапқа да тиімді болуы мүмкін. Студенттер тәжірибеден өту арқылы практикалық білім алуға және қосымша табыс табуға мүмкіндік алады. Дегенмен, білім беруге қатысу студенттен өз жұмысын жақсы орындай алу және оқуын сәтті үйлестіре алу үшін ынталы болуын және белгілі бір дәрежеде жетілуді талап етеді. Дуалды оқыту технологиясы арқылы білім алған, тәжірибе жинақтаған білім алушылар жоғары оқу орны келісімшартқа отырған кәсіпорында өндірістік тәжірибеден өтіп, еңбек шарты бойынша жасаған жұмысы үшін жалақы алады. Университет экономиканың әртүрлі бірлестіктерімен жұмыс істей алады және ол орындайтын міндеттер ауқымын кеңейте алады. Серіктестік компаниялар үшін дуальды оқыту жұмыс күшін меңгере алатын мамандар даярлаумен қамтамасыз ете алады. Дуальды оқытуға қосылатын компаниялар оқу ақысын кәсіптік оқытуға салық жарнасынан шегеріп, қаржы ресурстарын алады .Дуальды білім беру – нәтижеге негізделген және жобаға бағытталған оқыту, онда теориялық білім - білім берудің жұмыс орнындағы тікелей факторы болады. Проблемалық және жобалық оқытуға баса назар аудару Еуропалық Одақта немесе Венгрияда білімге негізделген экономиканы құру сияқты стратегиялық ұмтылыстарды жүзеге асыруға ықпал етеді. Дуальды білім беретін студенттер дәстүрлі білім берудегі әріптестері сияқты семестр ішінде академиялық және теориялық дайындықтан 14 апта бойы өтеді. Одан кейін дуальді оқыту бойынша студенттер қыста 8 апта, жазда 16 аптаға созылатын практикалық сабақтарға қатысады. Жобаға негізделген дуальды оқыту барысында студенттер өзіндік жұмысты, практикалық дағдыларды және корпоративтік мәдениетпен танысуды дамыта алады, әртүрлі аналитикалық, синтездеу және санаттау дағдыларын жұмыс процестеріне бейімдей алады және білімді меңгеру тиімділігін арттырады. Оқыту кезінде академиялық тұрғыдан да, корпоративтік тұрғыдан да қосымша құнды мәліметтерді қамтамасыз етеді. Өйткені олар компаниялардың бәсекеге қабілеттілігін арттыратын нәтижелерге диссертация, өнім, қолдану және т.б. әкелуі мүмкін. Дуальды білім алатын студенттер тек практикалық дайындықта ғана емес, университетте оқуда да табысты болуы керек. Дуальды оқыту нәтижесінде алынған бейресми білім олардың оқу үлгерімін арттырады. Тәлімгерлермен ынтымақтастық және тәжірибелі әріптестер мен бірлескен жобалар білім алу және сарапшы болу үдерісінде шешуші рөл атқарады. Сабақтарда меңгерілген теориялар мен әдістерді қолдану және қалыптасқан қарым-қатынастар желісі болашақ жұмысты бағдарлай алуға септігін тигізеді. IBM халықаралық компаниясының талдауы бойынша, Германияда дуальды білім алған түлектер мансап жолында өсу қарқыны жеделдеткенін көрсетеді. Сонымен қатар, сауалнама бірнеше жылдан кейін IBM-де дуальді оқитын студенттер дәстүрлі университеттердің студенттеріне қарағанда жоғары жалақы алатынын және жоғары лауазымдарда жұмыс істейтінін көрсетті. жүктеу/скачать 31,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|