Ә с I гі т I к б I л I m г. А. Кактаева философия
Жеке адам, тцяга цогамнан (отбасы, цжым, т.б.)
жүктеу/скачать 12,84 Mb. Pdf көрінісі
|
| Жеке адам, тцяга цогамнан (отбасы, цжым, т.б.)
тыс өмір суре алмайды. Өйткені, оның жан дүниесі тек айналасындағылармен қарым-қатынас жасау үстінде, тәлім-тәрбие, оңу, іздену, іске талаптану арқылы әркез белгілі мазмүнға ие болып отырады. Оның айналысатын іс-әрекеті мен бүкіл тыныс-тіршілігіне, үстанған бағыты- на өсер ететін түрткілер көп. Солардың бастылары: қажет пен ңызығу, таным мен сенім, мүрат пен талғам, маңсат пен мүдде, т.б. Адамзаттың сан ғасырлық тарихында адамгершілік пен имандылықтың үлы қозғаушы күш і — сенім. Сенім жоғалған жерде адамға тән тірш іліктің мәні де шамалы. Сенім - ер жетіп, есейген шаңта пікірталас үстінде, әртүр- лі көзңарас қақтығысында плюрализмге кед жол ашыл- ға.н жерде біртіндеп шыңдала түседі. Сенім адамға бірден келмейді, ол өмір көріністерін топшылау, салыстыру, 150 тірш ілік тәжірибесін жинаңтап, соны қорыту арңылы, яғни әрбір қүбылысты ”жеті рет өлшеп, бір рет піш у” де- гендей, сын тезінен өткізіп, терең де, тиянаңты білім негі- зінде пайда болады. Сенім - адамның ерік-жігер, ңажыр- ңайратының қандай екенін көрсететін, сезімді қозғай- тын, өмір суру мақсатына айналған өміршең білім. Сенім дүниетанымға (табиғат, адам, ңоғам ңүбылыстары тура- лы білімдер жүйесі) негізделеді. Адамның дүниеде болуының негізінде жатңан ңасиет, ол еркіндік. Спинозаның айтуынша, еркіндік дегеніміз - біздің іс-әрекеттеріміздің ңажеттіліктермея аньщтала- тындығын анық білу, соған саналы түрде мойынсүна бі- лу, соның жолымен ғана жүру. Гегель, К. Маркс пен Ф. Энгельс те еркіндікке осы көзңараста болды. Бірақ олар тәжірибелік іс-әрекетті философияның негізгі прин- цип! еткендіктен, еркіндікті түсінуге біршама өзгеріс кір- гізді. Еркіндік олар үшін танылған ңажеттілік және тә- жірибелік іс-әрекетте адамдардың сыртңы табиғатңа же- не өзінің тәнінің табиғатына да үстемдігі. Адам болмыс- тың заңдылықтарын қаншалықты меңгерсе әрі өз ісінде пайдалана алса, еркін іс-әрекет деп соны түсінуіміз ңа- жет. Ерік - адамныңмінез-ңүлқынмеңгере алу қабілеті. Мәселен, кейде төсектен түрғың келмейді, бірақ сабаққа кеш ікпеу үшін сөзсіз түру керек. Бүл жерде іш кі кедергі- лерді (төсектен түра алмау) жеңу қажет болады. Кейде көздеген мақсатымызға сырт нәрселер де кедергі жасай- цы(басқа біреудің ңарсылығы, жағдай болмау, т.б.). Бүл сыртқы кедергі делінеді. Адам осы айтылғандарды жеңіп отырмаса, еркі жетіліп, шындалмайды. Ерік - мақсат ңою- дан басталады. Мөселен, орта мектепті бітіретін оқушы- ның түрлі мамандықты таңдауына мүмкіндігі және тау- дай талабы болады. Оның алда түрған маңсатына жетуі- не түрлі рухани, мөдени ңажеттері түрткі болады. Адам- да әртүрлі маңсат болады. Алда істелетін істің бағыт-бағ- дарын, мән-мәнісін, жоспарын белгілемейінше адамның талап-тілегі дүрыс жүзеге аспайды. Ерік ңимылдарының алғаш қы көріністерінің бірі - "тілек" немесе "ниет”. Тілек - келешекте істейтін ісіміздің ойға бекуі. Мөселен, жүктеу/скачать 12,84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|