Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет110/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   133
Байланысты:
berpa genezis

АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
223 
ичдийи вя Короьлунун Гошабулагдан кюпцклц су эютцрдцйц 
эцн мящз «Язял чяршянбя» олмушдур [78, 7]. 
Улуларымыз су гыраьында, булаг башында, арх кянарында 
суйа мцраъиятля няьмяляр охуйурдулар. Няьмялярин бир 
гисминдя илкин тясяввцрляр горунуб сахланмышдыр. «Аллащ, 
мяни су еля, су эюзялляр йцкцдц» [22, 13] йалварышында 
башланьыъа, илкиня дюнцш идейасы якс олунур. Доьрудур, со-
нралар няьмялярин бязи сюзляри дяйишдирилмиш вя бцтювлцкдя 
мящяббят мотивиня уйьунлашдырылмышдыр. Лакин дярин 
гатлардакы яски инанъларла сясляшмяляр аз да олса, нязяря 
чарпыр. Беля ки, суйа дюнмякля гыз ейни ъандан айрылан 
севэилисиня говушмаг цмидиндядир. Башга нцмунядя 
«Алямя ъан пайладын» - дейя суйа илащи гцдрятя малик фю-
вгялтябии варлыг кими цз тутулур, онун инсанлара анъаг йах-
шылыг етдийи вурьуланыр. Цмумиййятля, няьмялярдя чох щал-
ларда аналар чайлардан, эюллярдян гцрбятя дцшян оьланлары-
нын сораьыны истяйирляр. «Китаби-Дядя Горгуд»да су она 
эюря айдынлыг сайылыр ки, танрынын цзцнц эюрмцшдцр. Бир бай-
атыда ися гызын ян цмдя арзусу суйа чеврилмякдир. Онун 
«Каш ки, мян су олайдым, су гызларын йцкийди» [21, 226] 
истяйиндя суйун гадын башланьыъ олмасына ишаря олунур. 
ОД ЧЯРШЯНБЯСИ. Мифоложи тясяввцрлярдя дцнйа-
мызын йаранмасына тякан верян икинъи мцщцм амил оддур. 
Яски инанышларда оду эцняшля, ишыгла, эцндцзля ялагялянди-
рирдиляр. Улуларымыз она Дан («дан йери сюкцлцр» дейиминдя 
инди дя ишлядилир) да дейирдиляр.
Дюрд цнсцрцн гядим Шярг тягвимляриндя гязалар кими 
характеризя едилмясинин ясасында онларын икили мащиййятиня 
(щям йарадылыша, щям дя мящвя хидмят етмяляри) инам 
дайаныр. Беля ки, од инкишафын, мядяниййятин тяканвериъи 
гцввяси тяк эюстярилмякля йанашы, щям дя йарананлары йан-
дырыб кцл едир, фялакятлярин мянбяйиня чеврилир. Тясяввцр-
лярдя одун хейирхащлыьына, йохса шяриня, зийанларына биринъи 
инанылдыьыны мцяййянляшдирмяк чятиндир. Мифлярдя тез-тез 


Бярпа, эенезис 
224 
цстцнлцк бириндян диэяриня ютцрцлцр. Мясялян, «Мунисна-
мя»дя эюстярилир ки, Аллащ илк олараг ъящяннями йарат-
мышдыр. Онун эюстяриши иля ъящяннямин палчыьы мин ил гай-
надылдыьындан гыпгырмызы гызармыш, сонра тякрар мин ил дя 
гайнадылмышдыр ки, кюзярмяси аьарсын. Бундан сонра йеня 
мин ил гайнадылмышдыр вя нятиъядя ъящяннямин торпаьынын 
рянэи гапгара гаралмышдыр. Беляъя ъящяннямя щямишялик 
зцлмят вя гаранлыг чюкцлмцшдцр [126, 550]. Мифдян айдын 
олур ки, Аллащ ъящяннямин ябяди одуну йаратмагла дцнйа-
нын башга елементляриня щяйат вясигяси вермишдир.
Танрылара мяхсус одун инсанлара ютцрцлмясиня щяср 
олунан илкин мифлярдя ися оъаьын ялдя едилмяси иля аилянин 
тямяли гойулур, инсанлар ев тикмяйи юйрянирляр. Лакин ян 
ибтидаи инанышлардан эюрцнцр ки, эюзцнц дцнйайа илк ачан 
бяшяр ювладынын гаршылашдыьы тябии фялакятлярин биринъиси 
йаньынлардыр. «Рам» едиляндян, йяни чахмаг дашы иля гуру 
оту аловландырмаьы юйряняндян сонра ися онлар дан 
сюкцляндя гаранлыьы говуб эцндцзц ямяля эятирян эцняшин 
дя оддан, ишыгдан тюрядийини зянн етмишляр. Йери эялмишкян 
бир дя вурьулайырыг ки, йазгабаьы мярасимлярдя щяйят-
баъада галанан тонгалларын кюкцнц атяшпярястликля баьлай-
анлар йанылырлар. Зороастризмдя од танрынын нишанясидир, 
мцгяддясдир, бирмяналыдыр. Ода гурбанлар кясилир, бязян 
инсанын юзцнц дя гурбан кими тонгала атыб йандырырлар. Одла 
баьлы йазгабаьы мярасимлярдя ися тонгалларын цстцндян тул-
ланыб азар-безары одун цстцня тюкцрляр. Танрыйа бу ъцр 
щюрмятсизлик едилмяси атяшпярястликдя мцмкцн ола 
билмязди.
Гядим инсанлар оду ялдя етмямишдян яввял бир йердя 
гярар тута билмирдиляр. Маьарадан-маьарайа, бир яразидян 
башгасына кючцрдцляр. Сойугларын дцшмяси онлары сярт шахта-
лы иглимдян мцлайим щавалы йерляря эетмяйя вадар едирди. 
Оду ялдя етмякля онлар отураг щяйата кечдиляр, бир маьар-
ада гярар тутдулар. Сойуьа давам эятиря билдиляр. Она эюря 




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет