Эцнцмцзцн актуал мясяляляриндян биридир



Pdf көрінісі
бет111/133
Дата21.11.2022
өлшемі3,53 Mb.
#51537
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   133
Байланысты:
berpa genezis

АЗЯРБАЙЪАН МИФОЛОЭИЙАСЫ 
225 
дя тцрк дилиндя одун бешийи щесаб едилян «оъаг» нечя яср-
лярдир ки, йурд, мянзил, вятян, нясил мяналарында ишлянир. Бир 
адамын кюкцнц кясмяк истяйяндя она «оъаьын сюнсцн» - 
дейирляр. Еляъя дя од тяряггинин, инкишафын тямял дашлары 
щесаб едилир. 
Дцнйа халгларынын одла баьлы бир сыра мяшщур мифик тя-
сяввцрляринин мянбяйи Гафгазла, Азярбайъанла баьланыр. 
Мянбялярдя эюстярилир ки, оду инсанлара баьышлайан Проме-
тей Олип аллащларындан (башда Зевс олмагла) чох-чох 
яввялки дюврлярин тясяввцрляринин мящсулудур. Онун 
мяншяйини болгарлара вя скифляря аид едирляр. Щяр ики щалда 
прототцрклярля баьланыр. Бу ещтималы эерчякляшдирян бир 
ъящят олдугъа мараг доьурур. Прометей инсанлары судан вя 
торпагдан дцзялдир, еля едир ки, онлар щямишя эюйя бахсын-
лар. Билдийимиз кими, йунан аллащлары даьларда (Олимпдя) 
йашайырдылар. Йалныз яски тцрклярин инамларында баш рущ 
йухары дцнйада йерляшир, йахуд аллащ эюй тябягясинин (Эюй 
танры) юзцдцр. Есхиля эюря, оду инсанлара ютцрмякля Проме-
тей щям дя техники тяряггини, мядяниййяти, инъясяняти он-
лара баьышламышдыр. О, гайалыгларда, сойуг, гаранлыг даш 
маьараларда щейванлар кими юмцр сцрян бяшяр ювладына ев 
тикмяйи, эями гайырмаьы, тясяррцфатла мяшьул олмаьы, пал-
тар эеймяйи, саймаьы, йазыб-охумаьы, или фясилляря, айлара, 
щяфтяляря, эцнляря айырмаьы, аллащлара гурбанлар эятирмяйи, 
фала бахмаьы юйрятмишдир. Прометей сюзцнцн мянасы 
«мцдрик», «эяляъякдян хябяр верян» демякдир. Йунан ми-
фолоэийасында, оду инсанлара баьышладыьы цчцн Прометей 
ъязаландырылыр, Гафгаз даьларында, скифляр йашайан яразиляр-
дя зянъирлянир. Гузьунлар Прометейин бядянини дялик-дешик 
едирляр. Зевс дяфялярля онун ъаныны юзцня гайтарыр вя язаб-
язиййятли юмрцнц узадыр. Прометей дцнйада инсанлар 
уьрунда фядакарлыг эюстярян илк мядяни мифик гящряман-
лардан биридир. Исусс Христосун чармыха чякилмяси, демяк 
олар ки, Прометейин фядакарлыьынын йашадыьымыз заманын 


Бярпа, эенезис 
226 
башланьыъында тякрарыдыр.
Прометей инсанлара тювсийя едир ки, оду сюнмяйя гой-
масынлар, йашадыглары маьараларын тонгаллары щямишя йанса, 
инсан няслиня щеч бир гцввя бата билмяз. Вя дцнйанын як-
сяр дилляриндя ишлянян «оъаг» сюзцнцн тцрк мяншяли олма-
сына щеч кяс шцбщя иля йанашмыр. Мящз Азярбайъан тцркля-
ринин дилиндя бу эцн дя ишлянян «оъаьын сюнмясин» алгышы-
нын щямин мифик тяфяккцрля баьлылыьыны данмаг мцмцкцн 
дейил. Еляъя дя мифик ганунауйьунлуьа ясасян, гящряман 
доьулдуьу йердя дя юмрцнц баша чатдырмалыдыр. Лакин 
йунан мифоложи системиндя Прометейин мейдана эялмяси 
думанлы олдуьу кими, юмрцнцн сону аид олдуьу юлкядя та-
мамланмыр. Онун йунан мифоложи системиня щазыр шякилдя 
башга халгдан кечдийи эцман едилир вя Прометейин Гафгаз-
да ясил вятянини ахтарсаг, Азярбайъандан о йана эетмяк 
мцмкцн дейил. Азярбайъан тясадцфи олараг яксяр гядим 
мянбялярдя «одлар дийары» адландырылмыр. Бяс «йунанлаш-
мамышдан», Прометейляшмямишдян габаг юз вятяниндя 
инсанлары тяряггийя чатдыран танры, йахуд танры елчиси неъя 
адландырылмышдыр? Бизъя, адында «од» вя «хошбяхтлик», 
«мцдриклик» сюзлярини бирляшдирян Горгуд. Азярбайъан 
тцркляри онлары дцнйайа эятирян, тярбийя едян, аьла-камала 
чатдыран аталарына «дядя» дейирляр. Прометей - Горгудун 
да йаратдыьы инсанлар она «дядя» дейя мцраъият етмишляр. 
М.Сейидовун гянаятинъя, Горгуд сюзц ики йеря бюлцнцр: 
«гор» - од, «гут» ися «хошбяхтлик» мянасындадыр. Онун 
фикринъя, «Горгуд» хошбяхтлийин майасы, бяхт майасы, ъан, 
рущ майасы демякдир» [90, 134-144].
XI ясрдя Баласагунлу Йусиф тяряфиндян гялямя алынан 
тцркдилли илк мясняви «Кутадгу билик»дя (Хошбяхтлик эяти-
рян билик) дя биринъи кялмянин «кут» щиссяъийинин 
«хошбяхтлик» мянасы вердийини нязяря алсаг, алимля разы-
лашмаг олар. Лакин «Горгуд»ун бцтювлцкдя хошбяхтлийин 
майасы кими тягдими илк бахышда мцбащисяли эюрцнцр. Яс-




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   133




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет